door Jan Schils en Peter-Vincent Schuld

Vandaag en morgen wordt er weer wat afgepraat tijdens de Europese Raad per
videoconferentie, de virtuele samenkomst van de Europese staats- en
regeringsleiders. De agenda staat vol met tal van thema’s.

De Europese Unie, die al jaren om allerlei redenen kwistig sancties uitdeelt aan
derde landen, ontpopt zich sedert kort ook als de “mensenrechtenpolitie” van
Europa en de wereld. Dat doet wat hypocriet aan want op het vlak van de
mensenrechten heeft de EU zelf ook heel wat boter op het hoofd.

Denk maar aan de slechte behandeling van minderheden in verschillende lidstaten
en aan de welig tierende vreemdelingenhaat en racisme, die haaks staan op de
mensenrechten. De EU zegt die rechten ook op het eigen grondgebied wel degelijk
te verdedigen, maar in de praktijk komt daar minder van terecht dan de
wereldverbeteraar doet voorkomen.

In haar nieuwe-, zich zelf toegeëigende rol van beschermer van de mensenrechten
is de EU, geopolitiek niet meer dan een papieren tijger, er niet voor
teruggeschrokken om meteen groot wild onder schot te nemen. Kwam eerder deze
maand als eerste de Russische Beer aan de beurt, dezer dagen moest ook de
Chinese Olifant eraan geloven. En wat doen wilde dieren als ze in het nauw
worden gedreven? Ze bijten van zich af. En dat gebeurde ook meteen. Keihard.

Behalve Rusland en China werden ook mensenrechtenschenders als Myanmar,
Noord-Korea, Libië en Zuid-Soedan vanuit Brussel op de korrel genomen. Zowel
personen als organisaties werden gestraft voor schending van de mensenrechten.
In Myanmar werden elf personen “gestraft”, die als verantwoordelijke voor de
staatsgreep worden beschouwd. Zij mogen niet op het grondgebied van de EU
verschijnen en hun banktegoeden in de EU worden geblokkeerd voor zover die daar
aanwezig zijn wat totaal onwaarschijnlijk lijkt. Dat weet men in het Brusselse
EU-hoofdkwartier natuurlijk ook. Nu kun je er donder op zeggen dat de gestraften
ook helemaal niet van plan waren om naar Europa te reizen, wat de Europese
sancties ook ongeloofwaardig maakt. En wakker liggen van de sancties doen ze al
evenmin. Maar het absurde van dit soort sancties is, dat ze tot niets dienen. De
voorgenomen sancties tegen Turkije en meer bepaald tegen de bazen van het Turkse
staatsoliebedrijf dat naar gas boorde in door de Turken en Grieken betwiste
wateren, gaan voorlopig niet door. Dat komt omdat Ankara na heel wat verbaal
geweld tegen de EU plotseling van toon is veranderd en zowel met de EU als met
Griekenland wil praten over de slechte wederzijdse relaties.

Maar het was Rusland, dat de twijfelachtige eer te beurt viel om als eerste
kennis te maken met het nieuwe wapen dat “Brussel” sedert kort inzet om de
wereld te verbeteren: mensenrechtensancties. Vier Russen werden gestraft omdat
ze volgens de EU verantwoordelijk waren voor de veroordeling en opsluiting van
oppositieleider Aleksej Navalni. Die strafmaatregelen komen bovenop de eerdere
economische sancties, die de EU al geruime tijd op Rusland toepast. Maar die
sancties schieten voor een groot deel hun doel voorbij, omdat ze vooral de
bevolking treffen en meer bepaald het armere deel daarvan. Dat had het ook
zonder de sancties al zwaar te verduren, omdat het Kremlin zich weinig van die
bevolkingsgroep aantrekt.

Dat de EU China heeft gestraft, doet vooral stof opwaaien omdat het de eerste
sancties tegen dat land zijn sedert 1989. Maar Brussel doet het wat voorzichtig
aan want het wil de tweede economie ter wereld, waarvan het op verschillende
vlakken afhankelijk is, niet al te boos maken. Vier Chinese functionarissen en
een instantie, die voor het schenden van de mensenrechten van de Oeigoeren
verantwoordelijk zouden zijn, moeten eraan geloven.De vier gestrafte Chinezen
mogen niet meer naar EU-landen reizen en kunnen ook niet meer bij hun eventuele
tegoeden in Europa. Over wie het gaat, wordt nog geheim gehouden om te
verhinderen dat ze nog gauw hun geld afhalen. Ook hier geldt dat dit laatste
totaal onwaarschijnlijk lijkt.

Volgens Brussel is het optreden van China tegen de Oeigoerse
moslimminderheid in Xinjiang zorgwekkend. Oeigoeren worden in kampen
opgesloten, gemarteld en gesteriliseerd en moeten dwangarbeid verrichten,
beweren mensenrechtenorganisaties en zogeheten experts van de VN. Regeringen
van verschillende EU-lidstaten en de Verenigde Staten beschouwen het Chinese
optreden als genocide. Ook het Nederlandse parlement sloot zich daarbij aan.
China, dat na de VS de belangrijkste handelspartner is van de EU,
waarschuwde de sancties hoog op te zullen nemen en nam ook daadwerkelijk
wraak: “Als sommigen de confrontatie zoeken, zullen wij niet terugdeinzen.”
Wat de Oeigoerse kwestie betreft, tekenen we nog het volgende aan:
Onterecht beroepen de “Oeigoeren” zich op hun oorspronkelijke etnische en
islamitische identiteiten. De mensen die zichzelf aanduiden als “Oeigoeren”
hebben niet zoveel van doen met het oorspronkelijk Oeigoerse volk zoals we
deze kennen uit het Oeigoerse Rijk uit de achtste eeuw.. De volkeren die we
nu als “Oeigoeren” aanduiden hingen aanvankelijk de gnostische religie van
manicheïsme aan. Een religie die gericht was op het verwerven van kennis en
kennis en kunde als “goddelijk” beschouwden. Nadien trad er een periode in
waarin de “Oeigoeren” het Tibetaanse boeddhisme aanhingen en nadien
“verislamiseerd” werden. De islam wordt in China net zoals het christendom,
gelet op de Chinese cultuur, normen en waarden als “invasieve” religie
beschouwd en derhalve als een gevaar voor de staatsveiligheid en de
stabiliteit. Het islamitisch reveille drong ook door tot de betrokken
volkeren binnen de Chinese Volksrepubliek en resulteerde in een serie van
aanslagen tegen de Chinese instituten binnen de Chinese grenzen. China
opteerde ervoor om hier bikkelhard preventief en repressief tegen op te
treden. De definities die de internationale gemeenschap meent te moeten
geven aan etnische status, de facto religieuze status is gebaseerd op weinig
meer dan lucht en een totaal gebrek aan historische kennis, waardoor de
Chinezen zich extra geschoffeerd voelen daar historische kennis wel hoog bij
de Chinezen in het vaandel staat. Oeigoeren zoals we die nu kennen zijn een
samengestelde loot aan de stam van Turkse volkeren die Centraal-Azië bewonen. Als specifieke etniciteit zoals
deze nu omschreven wordt bestond deze niet tot de aanvang van de 20e eeuw.

De sancties die China heeft opgelegd aan Europarlementariërs en onder anderen
Tweede Kamerlid  zullen niet zonder gevolgen
blijven, waarschuwde voorzitter  van het Europees Parlement. Het
parlement gaat het investeringsakkoord dat China en de Europese Unie onlangs
hebben gesloten tijdelijk in de ijskast zetten. De sociaaldemocraten, na de
christendemocraten de grootste fractie, willen het akkoord pas bespreken als
China de sancties heeft ingetrokken. Maar daardoor wordt ook de EU getroffen.
Want die overeenkomst moet een gemakkelijker toegang voor Europese bedrijven tot
de Chinese markt mogelijk maken.

Stabiliteit tegenover democratie

Dat de relatie tussen de EU en China moeilijk blijft en nu is geëscaleerd komt in
wezen doordat China een centraal geleide economie heeft, waar de communistische
overheid de binnenlandse stabiliteit van het land belangrijker vindt dan
democratie, mensenrechten, werkomstandigheden en het milieu. Dat staat haaks op
de democratie, de vrije markteconomie en de mensenrechtenpolitiek in Europa.

Maar beide partijen willen de wederzijdse handel buiten de politieke onenigheid
houden. Voor China is Europa de belangrijkste handelspartner, terwijl China voor
de EU na de VS de tweede belangrijkste handelspartner is. De EU importeert
vanuit China tal van goederen maar vooral machines, medicamenten, kleding,
schoenen, meubels en speelgoed. Vaak voldoen deze goederen niet aan de Europese
normen en standaarden, maar Europa knijpt in verband daarmee graag om politieke
redenen een oogje toe. De EU exporteert naar China vooral auto’s, vliegtuigen en
chemicaliën.     

Internationale politiek is voor veel mensen vaak ondoorgrondelijk. Toch zijn er
op het beleid van wereldleiders psychologische maar ook mathematische modellen
los te laten.  Het opleggen van importtarieven laten zich mathematisch gezien
het makkelijkst doorgronden. Je legt elkaar net zolang importtarieven op tot je
een bepaalde balans hebt waarbij je handelsoverschotten en handelstekorten in
evenwicht hebt gebracht vaak omgeven door een hoop politieke retoriek en verbaal
kabaal.

Aan de virtuele top van vandaag 25 maart en vrijdag 26 maart neemt ook de
Amerikaanse president Biden deel. Oorspronkelijk zou de nieuwe Amerikaanse
minister van Buitenlandse Zaken Anthony Blinken langs komen “om de gescheurde
relaties tussen de VS en Europa” te herstellen. Prachtige woorden die het
pr-technisch goed doen maar die feitelijke inhoudsloos zijn. Het weerkeren van
de VS in het klimaatverdrag van Parijs klinkt voor de bühne ook leuk maar in
feite is het niet meer dan een manier van de Amerikaanse regering om haar grip
op de energie producerende bedrijven  te vergroten en vervolgens belastingen te
incasseren. Climate matters, Black Lives Matters, #Metoo matters. Altijd alles
“big, bigger and biggest, totdat de de opblazen ballon meer lucht is gegeven dan
deze kan hebben om vervolgens uiteen te spatten. Het Amerika onder Biden is niet
blij met de door Angela Merkel ingeroepen “Europese soevereiniteit” toen de
Amerikaanse president Biden zijn aanvankelijk bedaarde retoriek inzake de
gaspijpleiding van Rusland naar Europa veranderde en de toon veel vijandiger
werd door opnieuw partijen die te maken hebben met de aanleg en de exploitatie
van de Nord Stream 2 sancties aan te zeggen.

Shell is ook nauw betrokken bij de Nord Stream projecten, maar daar zal de
Amerikaanse regering wel wat voorzichtiger mee omgaan daar Shell natuurlijk ook
in de VS fiks geïnvesteerd heeft. Bovendien heeft Shell afgelopen week een
nieuwe samenwerkingsovereenkomst getekend met met Russische Gazprom. Gazprom
lanceerde afgelopen week daarover dit persbericht
.

De politiek is meestal de verliezer want die loopt negen van de tien keer achter
de economische feiten ter hoogte van de bezemwagen aan. Biden en Blinken
proberen op dit moment niet meer en niet minder op een uiterst opportunistische
wijze Europa te beïnvloeden. Met Biden moeten we zeker voorzichtig zijn, want in
tegenstelling tot zijn voorganger Trump schoffeerde hij de Russen door President
Poetin een “moordenaar” te noemen. Diplomatiek gezien een doodzonde, want dit
soort uitlatingen zijn niet bevorderlijk voor de geopolitieke stabiliteit en de
geopolitieke veiligheid. Of Biden wel zo’n goede opvolger is van Donald Trump
valt zeer te betwijfelen. Biden heeft zijn eerste doodzonde al gepleegd en de
relaties met China en Noord-Korea zijn er intussen ook niet op vooruit gegaan.
Met idealistische praatjes bereik je in Rusland niks, je bereikt er in China
niks mee en in Noord-Korea al helemaal niet. Er valt veel te zeggen over
oud-president Trump, hij was alles behalve perfect, maar hij beging niet zulke
geopolitieke stommiteiten zoals Biden deed en Biden daarmee de wereld geen
veiliger plek maakte. Natuurlijk werden deze feiten maar deels of niet door
andere media opgepikt, geanalyseerd en becommentarieerd. Als de media de
nachtwakers zijn van de politiek en democratie zoals wij deze kennen en
vervolgens blijven slapen bij dit soort uitglijders van formaat uit hoofde van
Biden, dan lijkt er sprake van selectieve bevoordeling en bevooroordeling.