door Jan Schils

Brussel
– De Europese suikersector – en dan vooral de bietentelers – heeft
zwaar geleden onder de coronacrisis, terwijl de ellende nog lang niet voorbij
is.  Het coronavirus, dat als een onzichtbaar spook ook over de akkers in Europa
waart, heeft de  suikercampagne 2019-2020 nadelig beïnvloed en meer bepaald het
rendement van de sector danig aangetast. Bovendien
herstelt de suikermarkt zich, in tegenstelling tot hetgeen de
techneuten vanuit de ivoren toren van de Europese Commissie in Brussel
uitbazuinen – terwijl ze zelf bij wijze van spreken nog nooit een suikerbiet van
nabij hebben gezien – minder snel van de crisis dan gehoopt en blijft de
toekomst hoogst onzeker.

Van de Europese Commissie moeten de bietentelers, die jaar in jaar uit voor
gunstige prijzen moeten knokken tegen de machtige suikerfabrieken in,
geen steun verwachten. Toch hebben verschillende EU-lidstaten (waartoe
Nederland niet behoort) en de CIBE, de Europese organisatie van
bietentelers, wel degelijk om financiële hulp gevraagd in Brussel. De sector wil
vooral een gedeeltelijke compensatie voor het enorme omzetverlies van de
EU-bietentelers door de coronacrisis van 1,6 tot 1,7 miljard euro. Ook in deze
sector dreigen dan ook faillissementen en werkloosheid.

Evenals op de wereldmarkt daalde tijdens de lockdown ook in de Europese Unie de
vraag naar- en de consumptie van suiker door de sluiting van horecabedrijven
zoals cafés, restaurants en bars en door het afgelasten van duizenden en
duizenden evenementen van alle mogelijke soort. Kortom, de stijging van het
huishoudelijk gebruik van suiker (Iedereen leek wel aan het taartenbakken
geslagen)
kon de algemene daling van de consumptie niet goedmaken. Volgens de
Europese Commissie zou de suikerconsumptie in de EU in de periode
2020-2021 met 1 procent dalen vergeleken met de periode 2019-2020. Er zijn
marktanalisten die denken, dat die schatting opzettelijk te laag is gehouden en
een politiek motief heeft, namelijk het ontkennen van de noodzaak voor
onmiddellijke steun
aan de “lastige” bietentelers. Die worden in het hoofdkwartier van de
Europese Commissie als de zelfde “zanikpotten” behandeld als de
melkveehouders in Europa, waarvan in Brussel wordt gezegd dat zij
“altijd klagen”. De werkelijkheid is dat zowel de melkveehouders als de
bietentelers, die de afgelopen jaren herhaaldelijk in Brussel aanklopten
om steun omdat hun sector zich in een crisissituatie bevond, dikwijls
hele periodes tegen kostprijs of nog voor minder moesten produceren. Ze
stootten daarbij steeds op onbegrip bij de Europese Commissie, die pas
na lang aandringen uit deze sectoren en – niet te vergeten – min of meer
op bevel van Berlijn en Parijs schoorvoetend toegaf dat er toch wel
iets aan de hand was om vervolgens maatregelen te nemen.

Maar (voorlopig althans) ziet de Commissie dus geen enkele reden om in te gaan op
de vraag om steun voor de bietentelers. Landbouwcommissaris Wojciekowski (toch
al een zwakke figuur in de huidige Commissie-Von de Leyen, weigerde dezer dagen
het EU-steunmechanisme voor de bietentelers te activeren. Volgens hem heeft de
EU-landbouwbegroting daarvoor niet de nodige middelen. Er doen berichten de
ronde binnen het Commissiegebouw dat de Poolse landbouwcommissaris zelf wel
steun wilde toekennen aan de bietentelers, maar dat vicevoorzitter Frans
Timmerman van de Commissie en enkele van  zijn collega’s (van economie en
financiën)  dat hebben  tegengehouden. De weinig invloedrijke Wojchowski moge
dan binnen de Commissie maar weinig in te brengen, dat hij ook nog eens de
negatieve reactie van de Commissie moest gaan overbrengen aan de buitenwereld en
zo de zwarte (roet)piet kreeg toebedeeld, was nog eens extra zout in wonde voor
de Pool. Toen Timmermans eerder dit jaar op de stoel van de landbouwcommissaris
ging zitten en het door hem zelf en zijn medewerkers uitgewerkte landbouwluik
van de Green Deal op papier zette, werd Wojchowski ook al straal genegeerd. Toch
bevatte dit landbouwluik zeer omstreden en voor de EU-boeren moeilijk te
verteren voorstellen. Bijvoorbeeld een forse vermindering van 30 procent de
landbouwgrond in Europa ten gunste van nieuwe natuurgebieden, die onvermijdelijk
ook tot een scherpe daling van de productie, van de export van landbouwproducten
en van de boereninkomens zal leiden. En dat allemaal tegen de zekerheid dat de
voedselproductie zowel binnen als buiten Europa niet omlaag maar fors omhoog
moet. De door Timmermans omarmde rode en groene dogma’s om Europa over 30 jaar
helemaal CO2-neutraal te maken houden geen enkele rekening met de Europese
realiteit. Volgens Poolse diplomaten in Brussel reageert Timmermans geobsedeerd
als het woord Polen of Pools wordt uitgesproken. Een van hen zegt: “Ik moet mij
diplomatisch uitdrukken, maar ik denk toch dat Timmermans een diepe afkeer
koestert tegen de Poolse regeringspartij sedert zijn aantreden bij de Commissie
. Maar die gevoelens mogen niet meespelen in het beleid van de Europese
Commissie.”  

Intussen
doet de situatie op de Europese suikermarkt denken aan die van
juli-augustus van vorig jaar, toen deze sector ook onder druk stond.
Toenmalig landbouwcommissaris Phil Hogan achtte destijds ingrijpen in de
suikermarkt niet nodig. Hogan gebruikte daarbij het argument dat de suikermarkt
zich nog steeds aan het aanpassen was aan
het tijdperk zonder quotum. Hij ontkende toen de conclusie van een
Nederlands rapport, waaruit bleek dat de positie van de boer is verzwakt
na de afschaffing van het suikerquotum. Volgens sommige marktanalisten
zullen de suikerprijzen in de EU door de coronacrisis, voor wat de
campagne 2019-2020 betreft, uitkomen op circa 400 euro per ton. Voor de
crisis werd gerekend op 500 euro per ton. Dat is een teruggang van 100
euro per ton wat de bietentelers hard voelen in hun portemonnee.