door Koos van Houdt

Zorgvuldigheid gaat voor snelheid, zei de Nederlandse premier Mark Rutte maandag
in de Tweede Kamer. Ze kunnen toch niet om Nederland als vijfde economie in
grootte binnen de Europese Unie heen. Het nam niet weg dat hij de Tweede Kamer
vertelde dat ook Nederland dichtbij een compromis over de Europese
meerjarenbegroting en het nieuwe Herstelfonds is.

Het hoeft voor hem niet, maar ook hij wil best eind juli gereed zijn. Als
Nederland maar voor de eigen contributie in de buurt blijft van wat ons land de
afgelopen jaren betaalde. “Als anderen meer willen, dan moeten die daar ook maar
voor betalen”, zei hij. Heel solidair. Officieel is het nog niet, maar mijn
bronnen lieten me vorige week al weten dat deze korting op de Nederlandse
contributie inmiddels in het nog niet openbare compromis is vastgelegd.

Reden wellicht waarom Rutte er maandag in de Tweede Kamer ontspannen bij stond.

Ondertussen ging knuffelbeer Emmanuel Macron, die vorige week in
Scheveningen op bijna gepaste afstand van Rutte bleef, maandag naar Angela
Merkel op Slot Meseberg, buitenverblijf van de Duitse regering niet ver van
Berlijn. De twee deden geen ingrijpende nieuwe voorstellen, maar zeiden wel dat
de financiële onderhandelingen zo mogelijk op 18 juli en anders op een
vervolgoverleg eind deze maand rond zouden moeten zijn. En als die twee dat
willen, dan zal dat ook wel gebeuren.

Dat werpt licht op de eerste maand van een halfjaar Duits voorzitterschap
van de Europese Unie. Officieel begon dat woensdag. De Duitsers spelen het slim.
Geen nieuwe prioriteiten. Iedereen wil dat de Duitsers ervoor zorgen dat half
afgewerkte plannen volledig tot uitvoering komen. Ursula von der Leyen,
voorzitter van de Commissie, toonde het afgelopen half jaar nauwelijks interesse
om de Kroaten, toen in de voorzittersstoel een beetje te laten denken dat ze
ertoe doen binnen de Europese Unie.

Maar zie daar, Angela Merkel kijkt om het hoekje van de deur en springt
Ursula in de houding. Komende dinsdag wil ze als vier voorzitters onder elkaar
(van de Commissie, het Europees Parlement, de Europese Raad en het Duitse
voorzitterschap) het definitieve voorstel voor de meerjarenbegroting en het
Herstelfonds in elkaar zetten. Opdat de onderhandelingen nog deze maand kunnen
worden afgerond.

Dat initiatief verhulde gisteren een kaal begin van het Duitse voorzitterschap.
Er was geen mooi feestje donderdag in Berlijn. Woensdag hield de Europese
Commissie de ‘gewone’ wekelijkse vergadering in Brussel. Daar werd de
bestrijding van de jeugdwerkloosheid in de grondverf gezet. Een dag later was
een trip naar Berlijn vervangen door een videoconferentie. Zoiets past wel bij
bondskanselier Angela Merkel. Die gaat altijd voor de inhoud. En haar invloed en
macht binnen de Europese Unie is groot. Die heeft geen feestje thuis nodig om
haar foto onder de aandacht van de Europeanen te brengen.

Samen met voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie wil ze
de komende maanden orde op zaken stellen in de belangrijkste Europese dossiers
voor de komende jaren. Naast het vaststellen van het Herstelfonds en
meerjarenbegroting moeten er duidelijke stappen vooruit worden gezet in de
lopende thema’s klimaat, energietransitie en verdere digitalisering
(robotisering) van de Europese economie. Daarnaast moeten de gesprekken met de
Britten over de verhoudingen na Brexit afgerond. En er moeten geopolitiek
stappen worden gezet. Het werd deze week netjes gepresenteerd in het officiële
programma van de Duitse Bondsregering.

Mooie plannen. Maar er dreigt gevaar uit eigen kring voor Angela Merkel. Je zou
zeggen: alle belangrijke posten zijn voor een half jaar in handen van de Duitse
christen-democraten. Politiek succes verzekerd. Maar ene Manfred Weber rukt aan
de ketens. De voorzitter van de christen-democratische fractie in het Europees
Parlement heeft nog een politieke appel te schillen met bondskanselier Angela
Merkel. Hij dreigt zand in de raderen te gooien.

Manfred Weber zocht eind vorige week de publiciteit via zijn Twitterkanaal.
Weber is een vertrouweling van Angela Merkel, maar heeft een zelfstandig
politiek mandaat. Zijn trouw aan Merkel is eerder niet uitbetaald en nu zet hij
vraagtekens. Weber is lid van het bestuur van de Beierse zusterpartij CSU. Hij
heeft Merkel de afgelopen jaren gesteund toen minister Seehofer (binnenlandse
zaken) een eigen onafhankelijke koers wilde varen ten aanzien van het grote
vraagstuk van de migratie. Merkels ‘Wir schaffen dass’ uit september 2015 kon
niet op de steun van de machtige minister uit Beieren rekenen. Op dat moment was
daar Manfred Weber, die Merkel vanuit diezelfde CSU steunde.

Manfred Weber was bij de Europese verkiezingen van 2019 spitskandidaat voor
de Europese christen-democraten. Zijn politieke familie werd opnieuw de
grootste. Hij dacht dus een goede kans te maken op de post van voorzitter van de
Europese Commissie. Maar hij verkreeg geen steun van de andere fracties in het
Europees Parlement. Zijn rivaal Frans Timmermans van de sociaal-democraten had
eventueel een meerderheid over links kunnen smeden, maar zou dan ook te biecht
moeten bij een fractie met voormalige communisten en andere linkse dogmatici.
Dat heeft hij niet aangedurfd.

Vorig jaar zomer – zo kort geleden nog maar – roken de regeringsleiders hun
kans en draaiden het systeem van de spitskandidaten weer de nek om. Merkel en
Macron, Macron en Merkel, maar ook Mark Rutte zetten zowel Weber als Timmermans
buitenspel. Merkel ‘kreeg’ van Macron haar vertrouwelinge Ursula von der Leyen
als voorzitter van de Europese Commissie. Nu, in dit tweede half jaar van 2020,
moet deze machtsgreep zich in politieke zin uitbetalen.

Lukken alle plannetjes rond Herstelfonds, klimaatbeleid en
meerjarenbegroting, dan kan de rest van de zittingsperiode tot 2024 in min of
meer rustig vaarwater worden bestuurd. En de vooruitzichten zijn opmerkelijk
gunstig. Want ook de zogenaamde ‘vrekkige vier’, waaronder Nederland verkeren
inmiddels in de spreekwoordelijke fuik. In de leerboekjes staat dat er dan bij
moeilijke onderhandelingen een compromis mag worden verwacht.

In dat compromis staat dat via de European Green Deal voor klimaatbeleid en
energietransitie en via verdere digitalisering van de Europese economie er een
uitweg zal worden gezocht uit de gevolgen van de coronacrisis. Maar Manfred
Weber ziet kans zowel zijn partijgenoten als zijn politieke rivaal Frans
Timmermans schrik aan te jagen. Hij heeft eind vorige week laten weten niet alle
kaarten op die Green Deal te willen zetten.

Wat hij daarmee bedoelt? Zie maar, hoe Nederland debatteert over
staatssteun aan KLM. Die moet blijven vliegen, ook al staan niet alle groene
zegeningen in de overeenkomst die daarover is gesloten. Anders gezegd, de
maakbaarheid van de samenleving zal ook de komende periode niet zo perfect
kunnen verlopen als de Commissie via de Green Deal aan ons voorschotelt.

Mooie doelstelling: klimaatneutraal in 2050. Maar in de politiek kun je
zo’n doel niet dertig jaar van te voren helemaal dichtsmeren met maatregelen. Er
moet volgens Manfred Weber ook geld overblijven om banen voor mensen te
behouden. En jongeren willen nu een baan. Zo is er wel meer, waarom de Europese
Green Deal niet in beton gegoten zou moeten worden. Dat vindt Angela Merkel
stiekem niet leuk.

Toch: Angela Merkel heeft haast. Ze wil eind juli de onderhandelingen voor
een meerjarenbegroting en Herstelfonds gereed te hebben. Dat wordt lastig. Want
ook het Europees Parlement met Manfred Weber in de gelederen, heeft daar wat
over te zeggen. Kan die instemming verlenen voordat de zomervakantie begint? Het
parlement volgt die onderhandelingen op de voet. Men wil voldoende geld voor
alles. Dinsdag zit voorzitter Sassoli aan tafel om mee te onderhandelen over het
eindvoorstel. Of dat uit oogpunt van parlementaire onafhankelijkheid zo slim is?
Daarover valt veel te zeggen, maar vergt een heel apart verhaal.