door Koos van Houdt

Nederland bungelt helemaal onderaan in het lijstje van de Europese Commissie.
Maar nu werd vrijdag 1 oktober gemarkeerd als start voor het maken van een plan.
Ze dachten in Den Haag: Eerst even een nieuw kabinet formeren. Dan komt dat plan
voor de Europese Commissie vanzelf wel mee. Dat was in het voorjaar. Maar de
Commissie wacht niet. Uiterlijk 31 december van dit jaar moet er een plan liggen
om het beschikbare geld voor Nederland in de ruif te krijgen. Nu de formatie aan
treuzelt, gaat minister Hoekstra (financiën) vrijdag maar demissionair aan de
slag met een plan.

Een nationaal plan? Ja. Alle 26 andere lidstaten hebben al maanden geleden hun
nationale plan ingediend om geld te krijgen uit het zogenaamde Herstelfonds van
de Europese Unie. In de zomer van vorig jaar onderhandelde de Europese Unie vier
dagen en nachten lang over de Europese meerjarenbegroting voor 2021 tot 2027. Er
kwam bovenop die normale begroting een Herstelfonds van 750 miljard euro.

Het was de Europese afspiegeling van wat we in Nederland ‘de diepe zakken van
Wopke’ zijn gaan noemen. De crisis als gevolg van de coronapandemie werd niet
bestreden met bezuinigingen, maar juist met extra uitgaven. Vooral de zuidelijke
lidstaten keken naar Europees Brussel. Zij hadden niet de diepe zakken die
Duitsland en Nederland wel bleken te hebben om via noodfondsen de eigen
bedrijven en zelfstandigen financieel door de crisis heen te helpen.

Wopke Hoekstra werd naast de vrijgevige penningmeester in eigen land, de zuinige
krent in de Europese Unie. Hij bestreed in de aanloop naar het besluit over het
Europese Herstelfonds de noodzaak ervan. Nederland kon immers zelf de crisis
aan. Dat zou voor andere lidstaten ook mogelijk zijn geweest wanneer ze in
eerdere jaren hetzelfde zuinige financiële beleid hadden gevoerd.

Maar Italië wist zich in Brussel beter verstaanbaar te maken dan Nederland. Voor
Hoekstra restte slechts een tweede verdedigingswal. De Europese Commissie zou
veel invloed op de nationale plannen moeten krijgen. Ook zou de controle op
uitgaven in dit verband door de Commissie moeten worden gedaan. Als Italië dan
geld uit de pot zou krijgen, zou het dat niet op eigen wijze in een groot zwart
gat kunnen laten verdwijnen. En Italië kreeg veel geld, heel veel geld uit deze
pot: meer dan 200 miljard euro. Daar steekt de 5,6 miljard euro voor het land
met de diepe zakken wel erg bleekjes bij af.

Nadat alle onderhandelingen en besluiten eind vorig jaar in het Europees
Parlement waren afgerond, begon de uitvoering. De Europese Commissie bepaalde 30
april 2021 als de datum waarop de lidstaten hun nationale plannen zouden hebben
ingediend. De helft van de lidstaten slaagde erin die datum te halen. De andere
helft volgde in de maanden erna. Bulgarije was de laatste in juli van dit jaar.

Alleen Wopke Hoekstra moest namens Nederland passen. Tot nu toe. Hij werd
opgeknoopt aan de eigen voorwaarden en kon die lopende de kabinetsformatie niet
waarmaken. Hij heeft nu een alternatieve route gevonden. Daarbij maakt hij
gebruik van de geldzucht in de Tweede Kamer. Die heeft liever 5,6 euro uit de
Europese Unie dan een vertoon van de ingebakken eigen scepsis ten opzichte van
de Europese integratie.

Alweer een bewijs dat door de coronapandemie die Europese samenwerking verder aan
kracht heeft gewonnen. Nederland laat zich in de praktijk gewoon gezeggen door
wat in Europees Brussel aan beleid wordt gebakken. Zo moet in het plan staat wat
er besteed wordt aan klimaatbeleid en Europees gezondheidsbeleid? Nog een hoogst
persoonlijk succes vorig najaar van de Duitse bondskanselier Angela Merkel. Zij
zag dat de pandemie definitief de doorbraak moest betekenen voor Europees
gezondheidsbeleid.

Een ander voorbeeld. In de Miljoenennota werd vorige week nog uitvoerig
beschreven op welke manier in ons land de hoge lasten voor hypotheken worden
bestreden. Onder druk van Europese richtlijnen wordt ons systeem van aftrek van
hypotheekrente verder beperkt. Door dit opnieuw uitvoerig te beschrijven in de
Miljoenennota kon Hoekstra op dit punt vastleggen dat in het Nederlandse plan
voor het Herstelfonds wordt voldaan aan Europese eisen.

Op deze manier kan de beleidsarmoede van dit moment worden omzeild voor het tot
stand brengen van het beoogde Nederlandse plan. Net op tijd. De Europese
Commissie weet heus hoe de staatsrechtelijke randvoorwaarden in Nederland er op
dit moment uitzien. Maar door de termijn van 31 december 2021 als uiterste
middel is de beroemde stok achter de deur gezet.

Inmiddels zijn in landen als Italië en Griekenland al miljarden Europees geld aan
besteding toe. Op langere termijn zal ook dat Nederland ten goede komen op de
Europese interne markt. Gezondere financiële verhoudingen in de zuidelijke
landen zijn ook goed voor onze nationale economie.