Door Peter-Vincent Schuld

In deze rubriek denken we na over zaken die spelen. We denken na over de gevolgen
van (politieke) beslissingen. We denken na over denken en doen.We zijn
letterlijk terechtgekomen in de donkere dagen voor maar ook na kerstmis.
Duitsland heeft gekozen voor een harde lockdown, Nederland is nu ook gevolgd.

Uw redacteur voelt zich wat confuus. Dus laten we eerst even omschakelen
van “uw redacteur” naar het gebruik van het woord “ik” om even wat minder
afstandelijk te zijn.

Mag ik even wat persoonlijk met u zijn? Ik had al moeite met de fysiek
afstandelijke samenleving voor de corona-crisis. Ik geef mensen graag uit
beleefdheid een hand, een letterlijk klopje op de schouder, een dikke knuffel of
een kus. Zuiders ingesteld. Ik heb per definitie moeite met kilheid. Dus u kunt
zich voorstellen dat ik in deze corona-tijden mij niet echt op mijn gemak voel
en telkens het gevoel heb dat ik mensen tekort doe waar het uiten van waardering
of genegenheid aangaat.

Het niet geven van een hand… ik voel me zo onbeleefd zo horkerig. Oké, dan
gebruiken we maar een aantal “Aziatische” manieren om met ogen en lichaamstaal
buiten mijn kring van mijn naasten en geliefden uitingen van wellevendheid aan
de dag te leggen. Maar ik maak mij zorgen. Zal na afloop van deze crisis er niet
een hoop afstandelijkheid en daarmee een verharding van de samenleving ingebed
blijven? 

Ik kies er in dit stuk voor om even niet te vilein te zijn. Normaliter kan
ik een vlijmscherpe pen hebben, maar daar is het nu niet het moment voor. Ik
kies even voor waardigheid. Dat betekent niet dat ik geen mening of gedachten
ventileer, maar in deze (kerst)tijden waarin je zo het afgelopen jaar overdenkt
met alle gebeurtenissen, beseffende dat mensen zowel door het virus als door
psychische omstandigheden de eeuwigheid zijn ingegaan, dan is er even geen
plaats voor sneren.

Afgelopen maandagavond, de Nederlandse premier Mark Rutte spreekt de bevolking
toe vanuit het torentje. Boodschap? Nederland gaat op slot. Fluitconcerten op de
achtergrond zijn duidelijk te horen. De politie probeert de menigte op een
kordate maar vooralsnog kalme wijze rond het Torentje  van de premier te
verwijderen.

De splijting in Nederland. Een opiniepeiling zou vertellen dat 7 op de 10
Nederlanders voor strengere maatregelen zoals harde een lockdown zou zijn. Maar
is dat werkelijk wel waar? Zijn de ondervraagden wel representatief voor de
gehele Nederlandse bevolking?  Zoals het een journalist betaamt leg ik overal
mijn oren te luisteren. Ik luister met open oren, niet met een vooraf door
mijzelf ingefluisterde mening. Ik merk dat er in brede lagen van de bevolking
grote bedenkingen zijn bij de afstandssamenleving. In tegenstelling tot wat
wordt beweerd is de tegenstand niet beperkt tot extreem-rechts, maar wordt de
weerstand breed gedragen, en met name door mensen die van nature zeer gevoelig
en
vredelievend zijn en niets van doen wensen te hebben met welk
extremistisch gedachtegoed dan ook. Op de website “qualitysticker.nl” wordt een
activistische sticker verkocht, met een Nederlandse vlag, een zwarte gebalde
vuist met het opschrift “Stop de Lockdown”

Ik besef heel goed dat premier Rutte en alle staats- en regeringsleiders die met
deze tragische situatie van doen hebben, voor onmogelijke keuzes worden gesteld.
Ik heb noch voel geen enkele behoefte om deze mensen in persoon te viseren. Ja,
ik heb ernstige bedenkingen bij de nieuwe maatregelen die her en der in Europa
worden genomen.
Bedenkingen omdat ik onder meer vrees voor de stabiliteit
van onze samenlevingen en de rechtsstaat. Maar word ik nu geholpen of gehinderd
door mijn juridisch c.q. legalistisch denken? Even een blik op Twitter. Er wordt
wat gescholden en gevloekt. De verwensingen van mensen met de meest
uiteenlopende meningen vliegen je om de oren.

Ik heb zo mijn diepere gedachten maar wens me niet te verlagen tot scheldpartijen
of kwalificaties die de waardigheid uit het debat halen. Ik besef tegelijkertijd
dat niet iedere burger in staat is om zich ingetogen te uiten. De onvrede zit
hoog en laten we eerlijk zijn, de afgekondigde maatregelen zijn
vrijheidsbeperkende maatregelen. Dat zijn we in een open samenleving als de
Europese niet gewend en daar mogen we ook niet gewend aan raken.

Ongeveer een week voorafgaandelijk aan de Europese top van afgelopen donderdag en
vrijdag in Brussel had de Ursuala von der Leyen, voorzitter van de Europese
Commissie de lidstaten opgeroepen tot het invoeren van een avondklok. Ja, voor
een aantal landen brengt dat nare herinneringen met zich teweeg. Herinneringen
aan een tijd die 75 jaar geleden tot een einde kwam en waarvan we dit jaar
gehoopt hadden om deze vrijheid te vieren. Het vermaledijde virus gooide roet in
het eten.

Wierd Duk, verslaggever bij de Telegraaf stelt zich de vraag of een
lockdown nog wel enige zin heeft. De economie trekt het niet meer, mensen gaan
failliet en de mensen trekken het psychisch niet meer, aldus Wierd Duk. Ja, daar
heeft Wierd Duk echt wel een punt. Wierd brengt zijn visie op een waardige
manier zonder aan enige empathie jegens getroffenen in te boeten.

Nu zal ik in alle oprechtheid de laatste zijn om een onschuldig weerloos wezen
het einde van het leven toe te wensen. Fataal ten prooi vallen aan corona. Ik
begrijp het intense verdriet dat met het verlies van naasten gepaard gaat. Ik
leef mee met hen die het tijdelijke voor het eeuwige verwisselen en dat van hen
die achterblijven. Ik ken het gevoel van verlies. Ik heb het meermaals, te veel
naar mijn mening, van nabij beleefd en ben er niet voor weggelopen. Het vreet
ook nog iedere dag aan mij. Daarnaast heeft het lot mij ook een aantal keren de
dood recht in de ogen doen kijken.

Over het nut en noodzaak van de genomen en de te nemen maatregelen kan getwist
worden. Een democratie heeft immers als kenmerk dat je met elkaar van mening mag
verschillen. Maar kerst zou een rustpunt in de twisten moeten kunnen brengen.
Zelfs gedurende de Eerste Wereldoorlog zweeg al het geschut in en om de
loopgraven aan de IJzer en de Somme en werd er gebroederlijk met de vijand
kerstliederen gezongen om kort nadien weer het vuur op elkaar te openen.

Kerst 2020, u had zich waarschijnlijk er iets anders bij voorgesteld.
Lekker eten, naar huis rijden, onderweg gecontroleerd worden of u niet teveel
gedronken heeft. Kortom, zoals de eindejaarsfeesten altijd plaatsvinden.
“Driving home for Christmas” van Chris Rea. Eventuele gevoelens van
gelukzaligheid bij het horen van dit nummer zullen wellicht nu al opspelen als u
van de supermarkt naar huis rijdt.

Een virus is een virus. Virologen, biologen, artsen, ze houden zich allemaal
bezig met een aspect van de natuur. Het leven. (Rechts)filosofen en
grondwetspecialisten houden zich bezig met de het denken en het vormgeven van
kaders van het leven in juridisch opzicht. Soms staan beide
wetenschapsbeoefenaars lijnrecht tegenover elkaar. Wat zij met elkaar delen is
de bezorgdheid om het welzijn van de mens.

Ik heb de vraag wel vaker hard neergeschreven. Moeten wij als mensen niet
beseffen dat we niet onsterfelijk zijn en dat de natuur soms haar gang gaat en
niet tegen te houden is.

Een overweldigende tsunami laat zich niet temmen. We waarschuwen er wel voor.
Maar we houden mensen niet van het strand omdat de kans bestaat dat er op een
zeker moment een tsunami gaat komen. Tegelijkertijd besef ik dat de situaties
niet vergelijkbaar zijn, op geen enkele manier. Mijn geweten speelt op. Het
woord “geweten”, voor velen misschien een ouderwets woord of een ouderwets
begrip, maar voor mij zo levend als maar zijn kan. Een fundamentele vraag. Mag
je een samenleving op slot gooien met alle economische en psychische gevolgen
van dien op korte en lange termijn?

Sinds de uitbraak van de crisis breek ik hier mijn hoofd over en de wijzer slaat
toch richting “nee en inclusief ernstige bedenkingen” uit. Ik begrijp het
handelen van de overheden wel, ik heb er begrip voor, maar na alles honderden
malen gewikt en te hebben gewogen kom ik toch uit bij  zware bedenkingen.

Heb ik dan geen gevoel voor de mensen die levensbedreigend getroffen worden of
heb ik geen oog voor de overbelasting van de mensen in de zorg? Ja, natuurlijk
wel, ik ben geen harteloos en gevoelloos mens. De zorg kan overbelast geraken en
we hebben geen echte back up die in “no time” uitgerold kan worden. Ik heb geen
zin om in herhaling te vallen, maar ik heb al ettelijke keren geschreven over
het gebrek aan civiele verdediging en het voorbereiden op situaties zoals
onderhavige.

Maar ik heb ook begrip voor de toewijding van de mensen die zich keren tegen de
lockdown en afstandsbeperkende maatregelen. Ik heb er begrip en waardering voor,
zolang dit plaatsvindt binnen de spelregels van de democratische rechtsstaat.
Geweld is vanuit mijn perspectief bezien uit den boze.

Het is goed om zaken in vraag te stellen. Het houdt ons scherp en kritisch.
Vragen stellen kan nooit kwaad. Maar laten we nu, zeker rond deze periode
alsjeblieft de waardigheid bewaren. Dat geldt ook voor de mensen die de
opposanten van lockdowns en strengere maatregelen voor het rot van de straat
uitmaken waarbij ongegronde termen als “narcisten en egoïsten” gratuit over de
toonbank vliegen.  Ik adviseer het openbaar bestuur echt om mensen ruimte en
gelegenheid te geven om hun onvrede over de lockdowns te uiten en deze uitingen
naar behoren te faciliteren. Doe je dit niet dan creëer je een maatschappelijk
cyste die zich heel snel kan omvormen tot een ontsteking met een moeilijk te
behandelen abces tot gevolg. Zelfs een maatschappelijke bloedvergiftiging ligt
op de loer. We praten in regel niet over mensen die “beroepsdemonstranten” zijn.
Maarrrrrr. Van de onvrede wordt misbruik gemaakt door notoire relschoppers die
iedere gelegenheid aangrijpen om heibel te trappen. Zij begeven zich onder de
vreedzame opposanten waardoor de grimmigheid toeneemt en “alles schoongeveegd”
wordt. Het gevolg is dat mensen die anders nooit en te nimmer in aanraking komen
met ordehandhaving, ervaringen ten deel vallen die zij als bedreigend, schokkend
en traumatisch ervaren. Het is verschrikkelijk moeilijk voor de politie, zo niet
onmogelijk om middels “microchirurgisch” optreden het gewenste doel te bereiken.
Ja, er doen zich innerlijke conflicten voor tussen de adrenaline enerzijds en de
proportionaliteit anderzijds. Maar dat is bij demonstranten niet anders.

De “fout” moet hier niet bij de politie gezocht worden maar bij het openbaar
bestuur. Zorg dat er geen infiltraties kunnen ontstaan en geef geen onnodig
bestuurlijke aanleidingen tot uitingen van ongecontroleerde frustraties.

Ook dit maakt onderdeel uit van het spectrum van ordehandhaving en
geweldsbeheersing. Ik wijs dus met de vinger naar de burgemeesters c.q. de
voorzitters van de veiligheidsregio’s zoals we deze in Nederland kennen. Het is
te gemakkelijk om de politie overal maar voor te laten opdraaien en de politie
alle bagger over zich heen te laten krijgen.

Het plegen van enig geweld tegen de politie gedurende anti-lockdown demonstraties
kent geen enkele legitimering. Diezelfde politieman of politievrouw moet een dag
later hulp verlenen bij een ongeval, een straatrover in de kraag grijpen of
alles geven als er iemand vermist is geraakt.

Ik maak mij ook grote zorgen om het geestelijk welzijn van politiemensen. Ik
kreeg de afgelopen dagen signalen binnen dat er in België politiefunctionarissen
zijn die toch wat moeite hebben om in bepaalde situaties streng te handhaven
van, en het beboeten van overtreden van corona-regels en zeker gedurende de
kerstdagen. We ontvingen signalen dat agenten zich ongemakkelijk zouden voelen
als ze af moeten gaan op meldingen van een “verklikker” in relatie tot het
familiaal kerst vieren. In België is slechts 1 “knuffelcontact” toegestaan.
Begrijpelijk, Immers we spreken niet over (zware) misdaden.

Ook politiemensen hebben persoonlijke opvattingen al worden zij geacht deze
tijdens de uitoefening van hun ambt geen rol te laten
spelen.  Politiefunctionarissen zijn mensen gelijk u en ik. Ze eten, ze drinken,
ze kennen emoties. Niets menselijks is hen vreemd. In de surveillance is het
uniform dat een zekere psychologische afstand tot stand brengt. Politiemensen
zijn niet feilloos, kunnen ook fouten maken zoals u en ik dat doen. Niets om je
voor te schamen.

Enkele van de signalen die ik ontving van politiemensen die soms toch wat in knel
kwamen met hun persoonlijk gevoel of noem het geweten, kwamen uit de regio
Turnhout, een grensregio. Een ander signaal dat ik uit diezelfde regio ontving
was over het bevel geven tot verwijdering van een aantal posters van een
kunstgalerie van de Nederlandse kunstenares Sylvia Reijbroek gelegen in de
Belgische enclave Baarle-Hertog die qua politiezorg valt onder de lokale politie
regio Turnhout.

Sylvia Reijbroek had twee posters op de deur van haar galerie. Eentje met de
tekst “Dit is MIJN winkel en u hoeft hier geen mondkapje te dragen”
met daaronder een poster “Wij maken ons #hartvoordevrijheid”. Sylvia
Reijbroek kreeg afgelopen zaterdag bezoek van de politie die haar beval de
posters te verwijderen. Het geen gehoor geven aan het bevel zou haar op een
boete komen te staan van 750,00 EURO en de burgemeester zou haar winkel voor
bepaalde duur kunnen sluiten aldus Sylvia. Als ik met Sylvia spreek hoor ik een
bezorgde vrouw die de ingetreden afstandelijkheid tegen haar gevoel voelt
indruisen.

Sylvia Reijbroek is één van die doodgewone burgers die zich niet kan vinden in de
“afstandssamenleving” van vandaag en was door het voorval erg geëmotioneerd en
aan de andere kant toch strijdlustig.  Ze nam het de politiemensen niet kwalijk
dat ze waren gestuurd. Maar er waren volgens Sylvia wel mensen die hadden
“geklikt”. De agenten hadden de posters gekwalificeerd als “opruiend”. Maar de
juridische term “opruiend”, zoals we dit in het strafrecht kennen, is geen
waterdicht begrip.

Even een belletje naar de Antwerpse advocaat Pieter Laleman. Even de zaak vanuit
juridisch perspectief bekijken. Meester Laleman en ik bleken de zelfde
gedachtegang er op na te houden. Formeel, dus juridisch gezien heeft Sylvia
Reijbroek een publiek toegankelijke galerie en de regels in België schrijven
voor dat er een mondkapje gedragen moet worden. Daar kunnen we wat van vinden,
we kunnen bedenkingen maken over het nut, we kunnen het verplicht dragen van een
mondkapje zelfs verwerpelijk vinden, maar de regels zijn helaas voorlopig zoals
ze zijn. Maar de poster #Hartvoordevrijheid valt onder het
grondwettelijk recht van vrije meningsuiting. Hier gingen de betrokken
politiemensen van de regio Turnhout naar mijn mening faliekant de mist in,
advocaat Laleman omschreef het als een foutieve interpretatie van wetgeving.

Ook in een crisissituatie als deze dienen de pijlers van de rechtsstaat recht
overeind te blijven staan en dienen de Belgische grondwet en het EVRM
gerespecteerd te worden. Ook politieagenten komen wel eens de straat op om hun
ongenoegen te uiten over bepaalde situaties.

Tijd om contact te leggen en wat vragen te stellen aan de politie in Turnhout.
Maandagmiddag rond half vier bel ik met het politiebureau en vraag naar de
perswoordvoerder. Na enkele politiedames aan de lijn gehad te hebben zou ik
worden doorverbonden met de perswoordvoerder. Zou. De verbinding werd verbroken.
Ik bel nog maar eens terug. Ik krijg een zekere “Rudy” aan de telefoon en tracht
hem mijn eerste vraag voor te leggen met betrekking tot eventuele
gewetensbezwaren van politiemensen in relatie tot het handhaven van de
corona-regels. De woordvoerder stelde er niet mee bekend te zijn en niemand die
hij kende zou enige bezwaren hebben. Gesprek droeg geen enkele vorm van scherpte
van mijn zijde noch van de zijde van de politiewoordvoerder en toch werd opnieuw
de verbinding verbroken. Voor de derde maal terugbellen  Opeens was de
toonzetting heel anders. “ik heb geen tijd ik moet zo direct een vergadering in”
zo verklaarde politiewoordvoerder “Rudy” en weer werd de verbinding verbroken.

Ik kreeg de indruk dat ik een ongemakkelijke vraag had gesteld waarop men liever
niet inging. Dat is spijtig want de politie Turnhout heeft natuurlijk absoluut
het recht om op mijn vragen te antwoorden. Hoor en wederhoor. Woordvoerder Rudy
herkende zich niet in de signalen die wij kregen. Dat kan natuurlijk. Naast
kameraadschap onder de politiemensen zijn er natuurlijk ook zaken die minder
makkelijk onderling te bespreken zijn en dit zou hiervan een voorbeeld geweest
kunnen zijn. Als de signalen die wij ontvingen herkend en erkend zouden worden,
is dat geen schande. Als er een thema bestaat dat moeilijk publiekelijk
bespreekbaar is, maar gelet op het openbaar belang toch besproken dient te
worden dan zij wij ter redactie heel wel in staat om dit op een serieuze en
serene manier te brengen.

Wij doen aan waarheidsvinding en dus proberen we met de politie in gesprek te
gaan. Helaas zien veel politiemensen de media als hun vijand. Maar het belletje
van mij was niet bedoeld om een sensatieverhaal neer te zetten, maar in alle
sereniteit te spreken over signalen die wij ontvingen omdat politiemensen nu
eenmaal geen machines zijn maar gewoon mensen. Mensen waarover wij ons gewoon
oprechte zorgen maken in een tijd van corona, terrorisme en een toename van
geweld in de openbare ruimte. Wij hebben binnen onze redactie een beroepsethiek
inzake heikele thema’s.

Dan maar eens een belletje met de voornaamste politievakbond van België, de
VSOA in Brussel vertegenwoordigd door ondervoorzitter Vincent Houssin. Ook de
heer Houssin kende noch herkende de signalen die wij ontvingen uit zijn
praktijk. De gekozen woorden en de wijze van uiten door de heer Houssin gaf mij
niet de indruk dat er om de hete brei werd heen gedraaid. Integendeel. Hier
sprak een politieman, actief in de vakbeweging met een duidelijke toewijding ten
opzichte van zijn collega’s.  Wat ons eigenlijk direct op het traject bracht
“hoe om te gaan” met, en te zorgen voor politiemensen die geestelijk in de knel
komen. De heer Houssin wees ons op het bestaan van de stress-teams die
ingeroepen worden als politiemensen in emotioneel belastende situaties
terechtkomen zoals schietincidenten. Deze teams staan de betrokken politiemensen
bij in de geestelijke verwerking van heftige situaties, iets waar zeker de
laatste jaren steeds meer aandacht voor is. Ik heb destijds als fotojournalist
die de EU en de NAVO coverde, jarenlang in Brussel gewerkt en weet uit eigen
waarnemingen dat de politie aldaar onder uiterst moeilijke omstandigheden haar
werk moet doen.

Het Belgisch College van Procureurs-Generaal heeft overigens een
aanwijzing uitgevaardigd dat het inzetten van drones en het betreden van
privéwoningen om “inbreuken op de corona-wetgeving” vast te stellen niet
proportioneel is ten opzichte van de eventueel begane overtredingen.

Ik weet en besef dat in  bepaalde Belgische wijken zoals Molenbeek,
Schaarbeek (agglomeratie Brussel) en in Antwerpen-Borgerhout deze donkere
decemberdagen en zeker met oud jaar voor lieden van een bepaald allooi die zich
niet wensen te integreren in onze beschaving, de gelegenheid bij uitstek is om
rellen te gaan schoppen en de politie te gaan bestoken met vuurwerk, stenen en
straatmeubilair zoals het andere jaren ook het geval was. Of een avondklok
hierbij gaat helpen betwijfel ik. Maar het is in mijn ogen onacceptabel. Het
erge van alles was dat de politie in het Brusselse na eerdere rellen dit jaar,
ook nog eens een dolksteek in de rug kreeg van derderangs politici.

Dit jaar is alles anders. Geen vuurwerk, geen feesten. In België ook geen (vals
zingende) nieuwjaarszangertjes aan de deur. Voordeel voor uw trommelvliezen en
uw glasverzekering. We moeten toch ergens even blijven lachen.

Met conclusie: Ter voorkoming dat we een amper of niet te helen wonde in de
samenleving tot stand brengen en die een langdurige instabiliteit tot gevolg
heeft, met een daarop volgend diep wantrouwen van de burger in de overheid
adviseer ik microbiologen, virologen en artsen met klem zich te onthouden van
uitlatingen zoals het aansporen tot “klikspaan spelen”. Dit soort uitlatingen
zijn niet verstandig gelet op de instabiliteit van de samenleving.

De burger moet het vertrouwen kunnen houden in de politie en de politie niet bij
voorbaat als vijand beschouwen Daar dragen dit soort uitlatingen zeker niet aan
bij.  Voor het overige: Helaas is het zo, en ik stelde het al eerder,  een ramp
laat zich helaas alleen na afloop analyseren.

Ik wens u allen , mede en uitdrukkelijk namens mijn team, veel kracht, liefde en
warmte toe in deze moeilijke tijden. Een een virtuele knuffel van mij laat ik u
allen ten deel vallen als u daar prijs op stelt. Hoffelijkheid en
vriendelijkheid kost geen cent en het maakt iemands dag zoveel mooier.