door Peter-Vincent Schuld

Er rolde via een heel goede vriend een berichtje binnen. Een berichtje van hoop
en al is of was het maar tijdelijk, het was de moeite waard om een kijkje te
nemen. Wroclaw, een stad gelegen in het gebied Silezië in Polen. Daar zouden
sprankjes vrijheid zijn in het tijdperk van de huidige vrijheidsberoving omwille
van de “volksgezondheid”.

Polen, is dat niet het land dat de ene oorvijg naar de andere oorvijg krijgt
omwille van de  tanende rechtsstaat? Het land waar een felle anti-abortus
discussie wordt en de LHBT-gemeenschap wordt geviseerd? Polen is meer dan dat.
Polen wordt afgeschilderd als een boevenstaat binnen de Europese Unie. Maar
generaliseren we hiermee onze Poolse vrienden niet mee? We waren afgelopen jaar
op reportage in Gdansk. En hoe meer we de (recente) geschiedenis induiken des te
meer komen we een nauwe band tegen met de Polen, met meer zaken die ons doen
binden dan ons doen scheiden. met die weerbarstige Polen in de straten van de
steden en de dorpen valt het allemaal nog wel mee. Het tegendeel is eerder waar.
Maar is dit niet weer een zaak van het eeuwig opgestoken vingertje naar
anderen?In Polen  wonen mensen met zovele opvattingen die van conservatief, naar
liberaal of progressief gaan. Ja, Polen kent een stevige invloed van de
katholieke kerk, maar daar komen we in een ander verhaal op terug.

Bestemming is Wroclaw, studentenstad, oude hanzestad gelegen aan de rivier de
Oder. We besluiten de auto te pakken om de rit naar Polen aan te vangen. Even
een voertuigwissel op de Belgisch-Nederlandse grens en een gedeeltelijke
veranderde samenstelling van team. Zo rijden we richting de Duitse grens bij
Venlo. De laatste maal dat we in Polen op reportage waren, bleek dat we
nauwlettend in de gaten gehouden werden door de Poolse autoriteiten hetgeen
resulteerde in een “afschud-operatie” van onze zijde waarbij het voertuig waarin
de “Poolse beambten reden” door de slechte kwaliteit van het voertuig , noem het
maar barrel plus de erbarmelijke stuurmanskunsten van de chauffeur, op een haar
na crashte. We voelden ons even “The Dukes of Hazard” terwijl we niet meer deden
dan gewoon feitelijke verhalen maken en beeldmateriaal aan het maken waren voor
toekomstige verhalen.

Goed voorbereid gaan we op pad voor een verhoudingsgewijs kort verblijf. De
Nederlands-Duitse grens…. Er is wat normaal grenstoezicht, maar geen sprake van
uitgebreide controles, gewoon een schengentripje.  Het enige dat we op de grens
van Nederland en Duitsland zien is een strategische opstelling aan de grens van
een inspectievoertuig van het Bundesamt für Güterverkehr, te vergelijken met de
Nederlandse Inspectie Leefomgeving en Transport maar dit heeft niets te doen met
corona-crisis. Ook de handhaving van normale wetten en regels gaat in aangepaste
vorm door.
Even onderweg rustig een hapje eten is er niet bij. Restaurants
in Duitsland zijn op slot. Dus is het onderweg niet meer dan fastfood,
bockworsten, chocoladerepen afgewisseld met cola en Redbull.

We stoppen even in Göttingen in Nedersaksen. Tanken en nog eens een rondje Burger
King. Naast ons ligt een klein winkelcentrum waar winkels hun producten met 70%
korting in de etalages aanbieden Ook hier wordt fiks schade geleden.

Een stuk verder in de Duitse deelstaat Saksen zijn alle niet essentiële
winkels op slot maar het Oberverwaltungsgericht, heeft gevonnist dat babyzaken
wel gewoon open mogen blijven. Deelstaat Saksen is een van de deelstaten met de
strengste corona-maatregelen van Duitsland. Ook hier is het openbare leven zowat
tot een stilstand gekomen.
Onderweg rijst de vraag of er geen ongelijk
speelveld is ontstaan tussen webwinkels, dus het online shoppen en de
traditionele fysieke winkels en in hoeverre dit in de toekomst kan leiden tot
fikse vorderingen tot schadevergoedingen vanwege dit ongelijk speelveld. Werken
de corona-maatregelen geen oneerlijke concurrentie in de hand al dan niet met
een blijvend karakter?

We doorkruisen het laatste stukje Duitsland  in oostelijke richting naar de
Poolse grens die we rond een uur of tien in de avond passeren. Achter een
actiewagen van de Poolse wegbeheerder is een voertuig waarneembaar van de Poolse
grenswacht. Maar het voertuig staat daar, niet meer dan dat. We komen in Wroclaw
aan, na een paar politievoertuigen te hebben gepasseerd met inzittende agenten
die wel wat anders aan hun hoofd hebben. In tegenstelling tot West- en Zuid
Europa is het opeens een verademing van vrijheid. Niet omdat alles open is, want
dat is niet het geval. Maar de sfeer op straat, zelfs in de avonduren is
ontspannen. Wie kon zich ooit voorstellen dat achter het ijzeren gordijn van
weleer het beter toeven zou zijn, ondanks dat geheel Polen donkerrood gekleurd
is qua corona-besmettingen, en zeker in de buurt van waar wij ons ophouden. Niet
ver gelegen van de Tsjechische grens.

Voor het gemak hebben we voor een paar dagen een appartement gehuurd midden
in de stad van waaruit ik ga werken. Want naast het corona-geduvel staat er meer
op de agenda. In dit deel van Polen ligt een stuk geschiedenis door de eeuwen
heen dat veel vertelt over het Europa van vandaag. Een gebied dat een beetje
verkend moet worden voordat we met ons team langduriger in de regio neerstrijken
om u andere en uiterst indrukwekkende en bloedstollende verhalen te gaan
vertellen. In deze contreien liggen verhalen die de wereld hebben geschokt tot
dag van vandaag,. Wroclaw ligt niet ver van het vernietigingskamp Auschwitz, een
van de zwartste pagina’s uit onze geschiedenis, en in de tientallen kilometers
aan tunnels onder de bergen, uitgehakt door dwangarbeiders werd er door de
nazi’s gewerkt aan massavernietigingswapens. Voor de Duitsers was Wroclaw geen
onbekend gebied. Het hoorde ooit tot het Pruisisch rijk en heette ooit Breslau.

Zijn de wonden van de geschiedenis geheeld? Blijkens een bord dat over een
Pools-Duitse Samenwerking vertelt zijn we op de goede weg. Gelukkiger kun je mij
niet maken. Maar er zitten hier meer verhalen, verhalen van nu, die zo actueel
zijn en niets te maken hebben met de corona-crisis. Ogen en oren open dus. De
ochtend breekt aan, ondanks wat minder uren slaap, tijd om aan de slag te gaan.

Ik open het raam van mijn appartement en werp een blik Red Bull in mijn mond en
werp een blik met mijn ogen op straat. Een verzorgde vrouw met een prachtige
zwart haren en in het zwart gekleed voorzien van een zwart mondkapje paradeert
zelfbewust door de straat in de oude binnenstad waar het grote
driekamerappartement gelegen is waar we verblijven.

We gaan maar eens op “patrouille” in de regio en verlaten de stad. Het bekende
straatbeeld dat overal in Europa en daarbuiten optreedt: De mondmaskers op
straat. Bij de oversteekplaatsen, op het trottoir, in de winkels. De producenten
van deze dingen hebben gouden zaken gedaan en doen gouden zaken. In de stad zelf
is er sprake van enige doorgang van het openbare leven. Bussen rijden, trams
rijden en gevangenisbusjes rijden. Het leven gaat door. Maar wat is de kwaliteit
van leven?

Vanuit de auto Ik zie een meisje op een bankje in een totaal verlaten park. Ze is
ietwat in haarzelf gekeerd.  Met mondmasker. Weer de vraag, is het dragen van
dat ding, alhier zonder mensen om je heen nu wel echt zo noodzakelijk? Heeft er
zich geen brainwashing voorgedaan? Wat doet angst en aanhoudende propaganda
vanuit de overheid met mensen? Wat als er  amper een kritisch tegengeluid te
horen is?

Waar is het wetenschappelijk debat? Heeft de overheid sowieso het recht om zo
diep in ons eigen privéleven te mengen dat het inademen van frisse lucht
collectief als “not done”  beschouwd wordt? Wanneer houdt dit op?

Wat wel opvalt is dat er overal betrekkelijk veel ambulances rijden. Formeel
kunnen we natuurlijk niet vaststellen of de voertuigen corona-patiënten
vervoeren, maar opvallend blijft het verhoudingsgewijs grote aantal ambulances
dat in de regio onderweg is. Gelet op de kentekens van de ambulances, in Polen
kun je aan de hand van de kentekens de omgeving aflezen, waar voertuigen vandaan
komen, stellen we vast dat er nogal wat “interregionaal” patiënten worden
vervoerd. We rijden de snelweg op en weer passeert ons een ambulance, ditmaal
uit Poznan, dat zo’n 145 kilometer verderop gelegen is.

We arriveren in de gemeente Walbrzych, gekend om zijn eeuwenoude kasteel
met daaronder een serie van tunnels. Het kasteel stamt nog uit de Pruisische
tijd en inscripties op het kasteel zijn nog in het Duits. Ondanks alle
corona-maatregelen is het heel goed mogelijk om het terrein op rond het kasteel
te bezoeken. Het complex wordt door particuliere bewakers nauwlettend in de
gaten gehouden. Wie bitsige beveiligers had verwacht zit er naast. Ik begroet de
man in het Pools en vertel hem dat we op reportage zijn. Nog voor dat de bewaker
die slechts in het bezit is van twee voortanden, mij iets kan vertellen,
dirigeert de bewaker onze auto naar een plek die voorbehouden is voor speciale
gasten. De joviale beveiliger vertelt dat hij blij is dat er nog bezoekers
kunnen komen in deze tijden en bezoekers zijn er. Het zijn er weliswaar niet
veel en misschien ligt dat aan de combinatie van kou en corona, maar ze zijn er
wel. Dik ingepakt in dikke jassen en met mondmasker.  Maar ook hier moet de
vraag gesteld worden of het dragen van een mondmasker in deze setting, buiten,
met weinig andere bezoekers, en die er zijn bevinden zich op grote afstand, wel
enige zin heeft. Regeert ook hier niet de angst boven het realisme?

Weergekeerd in Wroclaw. De stad van de zovele bruggen. Ik loop wat door de stad
heen. Het is koud, en het voelt kouder aan door een scherpe snijdende wind. Aan
de overkant van een brug, zoals je er hier zovelen heb in de stad van de
ettelijke bruggen over de Oder staat een koppel van middelbare leeftijd. Ze
beleven het houden van. Geen afstandelijkheid na op die vermaledijde mondmaskers
na. Willen zoenen met een stuk textiel ertussen, het is alsof je met een
regenjas onder de douche gaat. Waar is de aanraking? Waar is de tederheid van
huid op huid? Maar toch, de twee “tortelduifjes” laten zich niet weerhouden om
elkaar vast te pakken. Het schisma van liefde en angst in een levend schilderij
van het tijdsbeeld.

Het is inmiddels vrijdag. De dag, tja de dag. Op het moment dat ik in
Wroclaw was, nu iets meer dan een week geleden waren de winkelcentra nog gewoon
open. U gelooft het of niet, maar voornaamste winkelcentrum net buiten de
binnenstad heet… Korona. Tja, daar moeten we even een kijkje nemen. Als we het
over een surrealistisch pallet hebben aan levenskleuren vinden we deze hier.
Korona versus corona. Maar ja, wat betekent het woord corona eigenlijk? Niets
meer dan kroon. En het is een kroon geworden. Een kroon op de angst, een kroon
op de instabiliteit, een kroon op de onzekere zorgcapaciteit, een kroon van 
pogingen om de bevolking te controleren.

De bevolking? De bevolking probeert zo goed en zo kwaad als het gaat te blijven
leven, te consumeren en hun heil en geluk binnen de vier muren en via de
wifi-verbinding  te zoeken. Maar bij dit winkelcentrum is het druk. De bevolking
laat zich geen mogelijkheid ontnemen om toch maar even naar buiten te kunnen en
een break in het door de overheid opgelegde doodse leven te ervaren.

De vraag of er leven is na de dood wordt irrelevant daar er bij leven amper
leven is. Mensen laden hun boodschappen in en terwijl ik even rustig van mijn
sigaretje sta te genieten tracht een oudere man, die de heerschappij onder de
communistische tirannie heeft meegemaakt, een gesprek aan te knopen. Hij spreekt
goed Pools en Russisch, ik spreek een paar woorden Pools en een paar woorden
Russisch, maar te weinig om een conversatie te voeren. Ik voel me schuldig dat
ik beide talen niet beheers. Maar het maakt niet uit, op een of andere manier
verstaan we elkaar. Ik weet het zeker, ik moet en zal die talen onder de knie
krijgen. Ik wil met de mensen in hun eigen talen kunnen spreken. Het is de man
duidelijk dat ik hier als journalist het leven van de dag kom waarnemen. De
oudere man geeft aan helemaal niet blij te zijn met de situatie van vandaag die
hem doet denken aan tijden die hij liever ver achter zich laat.

Een andere man komt vanuit het winkelcentrum met zijn karretje naar de auto
gelopen. Getooid met mondmasker en plastic handschoenen. Klaarblijkelijk
ontneemt het mondmasker ook hem de adem dus draagt hij het onder de neus. Ik
herken het. De man laadt zijn spulletjes in waarbij de twee broden die hij
gekocht heeft het beeld domineren. Brood, ondanks de crisis zal er overal brood
op de plank moeten blijven komen en dat is in deze situatie onzeker en vaak
onmogelijk.

Maar het leven gaat verder, het leven zet zich voort. De crisis duurt nu al meer
dan een jaar. Onderweg neem ik het resultaat waar van de gezochte intimiteit en
de gevonden liefde. Een vrouw loopt met kinderwagen door de buitenwijken. Een
resultaat van de voorspelde babyboom? Welkom in deze gekke wereld waar niet meer
zeker is, lieve baby. Maar is er ooit iets zeker geweest? Zeker is dat we
geboren kunnen worden, zeker is dat er een dag komt dat we sterven. Wanneer die
dag komt is voor de meesten van ons allerminst duidelijk. Maar dat die dag er
gaat komen is een feit. Dat er hier wat gaande is met een virus is wel
duidelijk.

Er is wat verhoogde activiteit van overbrengwagens met overledenen die af en toe
her en der op de stoep of op de hoek van een straat geparkeerd worden. Het doet
ons even denken aan een moment, de avond tevoren toen wij met grote snelheid in
Duitsland nabij Leipzig werden ingehaald door een lijkwagen mett licht langs de
gordijnen in het compartiment waar men de overledenen herbergt. Het had iets weg
van een gepimpt voertuig waar de show mee gestolen wordt. Tja, ook de dood treed
soms “flitsend” in.

We passeren toevallig het kantoor van een begrafenisondernemer in de straten van
Wroclaw.  Flitsend worden de kisten, de urnen en de mogelijkheid tot crematie
aangeprezen. Ook hier passeert een man die blijkens de mondmaskerdracht nog geen
gebruik wil maken van de diensten van de uitvaartonderneming. Toch zal er ooit
een dag komen waarop hij gedragen wordt naar de plaats waar hij tot stof zal
wederkeren. De realiteit en de enige zekerheid van het leven zoals het is.

Zeker is dat de straten overgestoken worden en maaltijdbezorgers massaal
oprukken. De realiteit 2020-2021. Want als we niet uit eten kunnen gaan dan
zullen we maar iets bestellen. Geldt ook voor ons. Het avondeten bestellen en
nuttigen we in het tijdelijk betrokken appartement.

Ik denk nog even na wat ik deze dag allemaal heb waargenomen. Ondanks de lockdown
is er sprake van een enkele toerist die de schoonheid van deze stad vol
geschiedenis aanschouwt en zich zijn tijd van leven niet laat hypothekeren. Een
bekruipt mij gevoel van respect.

Tja, de avond is inmiddels ingetreden. We gaan maar eens een kijkje nemen in de
stad. Het is vrijdagavond. Horeca zou in principe gesloten moeten zijn. Maar de
inventiviteit kent geen grenzen. Of is het in een enkel geval “illegaliteit”? We
treffen een man uit de Oekraïne die ons in Klub Al Capone, een stripteasebar en
nachtclub, probeert binnen te loodsen. Ik wil graag de eigenaar spreken en hem
vragen hoe de man het klaarspeelt om zijn zaak open te houden in gesloten
tijden. Helaas krijg ik de eigenaar die zich excuseert wegens “druk, druk, druk”
niet te spreken. Jammer. Zou hij negatieve ervaringen met de pers hebben? Ik kom
hier niet om te oordelen maar om te beschrijven.

De kroegen in de stad, sommigen zijn geopend, sommigen hebben alleen een
“afhaal-faciliteit” waarbij je het drankje  buiten kunt opdrinken. Door de
straten van de binnenstad van Wroclaw zoeken mensen van diverse generaties
elkaar op. Hoe dan ook, uitgaan heeft een andere dimensie gekregen maar gaat wel
door. Vrouwen hebben zich opgemaakt en het getik van hooggehakte laarzen tot
over de knie is op de straatstenen van het monumentale plaatsje goed te horen en
brengt enige kleurklank in de doffe harde realiteit. Ons oog valt op een zaakje
waar tweedehands goederen en allerhande curiosa worden verkocht. Het is diep in
de avond en het zaakje blijkt open te zijn. Als we nog eens kijken zien we dat
het zaakje tevens een café is. We gaan naar binnen en nemen enkele bezoekers
waar. Een grappig gezicht.

Een slimme oplossing. Een met hulp en medeweten van de gemeente, zo leer ik van
Ewa, het meisje, midden twintig, dat de zaak uitbaat. Sterker zelfs volgens Ewa
heeft de gemeente deze circulaire ontmoetingsplek afgelopen december gecreëerd
gefaciliteerd en mede gefinancierd. Een soort van  literair café tussen de
spulletjes die ooit  aan anderen toebehoorden en thans op zoek zijn naar een
nieuwe eigenaar zoals de biertap aan de toog zoekt naar klanten die zich aan het
gerstenat willen laven. De sfeer is uiterst relaxed en aangenaam. Ewa is blij en
trots dat ze dit etablissement kan runnen. Het is er ook gezellig. Dieper in de
winkel zit een koppel dat, weliswaar met enige afstand tussen elkaar tot stand
gebracht door wat oude meubeltjes, in deze huiskamer kunnen converseren. Het
heeft wat studentikoos, wat alternatiefs, iets ondeugends en toch heeft het
klasse. We zien hier geen mensen die zich laten vollopen. Hier komt een wat meer
“filosofisch” publiek. En Ewa? Ewa kijkt mij aan met haar doordringende ogen,
mond afgeschermd door een mondkapje. En in alle vriendelijkheid tapt ze het
volgend biertje voor de volgende klant die zich in deze alternatieve huiskamer
komt opwarmen.

De dag erna zit ons verblijf in Wroclaw er op. We keren terug naar
Nederland en België. Vlak voor de grens, op een bedrijfsterrein is er een zaakje
waar we staande een kop koffie kunnen nuttigen. Ik heb de camera aan mijn
schouders hangen. De bardame vraagt of we van de televisie zijn. Ik leg haar uit
dat we voor een nieuwswebsite over Europese zaken werken. Ik maak een wat
onhandige beweging, zoals ik wel vaker doe en wat koffie komt op de grond
terecht. Ik voel me schuldig want ik wil deze mensen niet tot overlast zijn. Ik
vraag de dame of ze iets heeft waarmee ik het op kan ruimen. Met een lieve maar
heldere blik maakt ze duidelijk dat ik dat niet in mijn hoofd moet halen. Zij
wil het perse doen. Ik voel me nog schuldiger. Na onze koffie genuttigd te
hebben nemen we afscheid met een handkus. Het is echt waar dat als jij je
vriendelijk en beleefd opstelt mensen zoveel voor je willen doen. We leven in
rare tijden. Veel mensen hebben iets van hun onbevangenheid en vriendelijkheid
ingeboet. Een vrachtwagen wil de parkeerplaats oprijden waar ik toevallig in de
weg loop. Ik zie de man met zijn truck aankomen, maak wat plaats en geef een
signaal van, rijd rustig door, geen probleem. We zijn immers allemaal onderweg
van ergens naar ergens. De chauffeur reageert uitgelaten en met een grote lach.
Iets wat je raakt in een tijd van chagrijn en irritatie. Het geeft gewoon even
een goed gevoel.

Ik draai mij om en zie een containerunit staan die me met beide benen
terugzet in de realiteit. “Covid Tests ” staat er op de unit met op de
achtergrond een groot aantal vrachtwagens die ook weer hun goederen moeten gaan
leveren op plekken waar ze nodig zijn. Ik ga even zitten in de auto, denk na
over al deze momenten en over alles wat ik heb mogen waarnemen en aan u probeer
te vertellen. Want dat doen wij journalisten, vertellen over wat we feitelijk
waarnemen. Althans zo hoort het te gaan.