door Jan Schils

Wanneer je vier, vijf jaar geleden te horen hebt gekregen dat je een kans van 1
op 3 maakt om binnen afzienbare tijd via gedwongen onteigening je huis te
verliezen, betekent dat voor veel betrokkenen een forse mentale opdoffer. Dat
vreselijke gevoel en die tergende onzekerheid, gekoppeld aan de mogelijke
rampzalige financiële gevolgen van deze gedwongen woninguitzetting, maken het er
niet beter op.

Wanneer de overheid dan ook nog eens geheimzinnig doet over haar plannen en –
wanneer zwijgen of geheimzinnig doen niet langer vol te houden zijn – met veel
tamtam , maar voor de schijn, een soort inspraakprocedure organiseert die per
saldo een wassen neus blijkt te zijn, mag je stellen dat die overheid dringend
behoefte heeft aan een les in democratie. Zeker als er zoveel op het spel staat
voor het persoonlijke leven van mensen die uit hun huizen en vertrouwde omgeving
verdreven worden en maar moeten afwachten, waar ze terechtkomen. “Ze worden toch
gecompenseerd”, zegt een ambtenaar van het Vlaamse Ministerie van Omgeving
vergoelijkend. Alsof geld alleen alle wonden kan helen…

We duiden op de in Vlaanderen ontstane grote commotie over een vergevorderd plan
van de Vlaamse regering (dat lange tijd zoveel mogelijk geheim was gehouden) om
over een lengte van circa 150 kilometer een 45 meter brede strook van  zeer
waarschijnlijk acht “chemische” ondergrondse pijpleidingen aan te leggen met een
diameter van 1,2 meter.

Dit pijpleidingenstelsel zal vertrekken vanuit het Antwerpse (“petrochemische)
havengebied en loopt via de chemische site van Geleen naar de eindbestemming in
het Duitse Ruhrgebied. In de beginfase zullen aardgas, zuurstof en propyleen
worden vervoerd en daarna ook biobrandstoffen, CO2 en waterstof.

Het gaat om een ondergrondse pijpleidingverbinding waarover de Vlaams regering
enkele maanden geleden, zonder er veel ruchtbaarheid aan te geven, een zogeheten
“startnota” aannam. Er lopen reeds pijpleidingen tussen Antwerpen en het
Ruhrgebied, maar die geraken stilaan verzadigd. Deze bestaande pijpleidingen
vervoeren ongeveer een kwart van alle petrochemische producten die in de regio
Antwerpen worden geproduceerd.

“Oplossing” voor fileprobleem”

De Vlaamse regering beweert dat zij met deze nieuwe pijpleidingen beoogt een
oplossing te bieden voor de toenemende fileproblemen in en rond Antwerpen maar
ook op de aansluitende snelwegen richting Gent, Brussel, Hasselt en Breda. De
realiteit is natuurlijk, dat er eerst plannen werden gesmeed voor de nieuwe
pijpleidingen en dat daarna de impact op het verkeer in beeld kwam. Die
pijpleidingen zullen ongetwijfeld heel wat vrachtwagens met petrochemische
producten van de weg halen, wat het overige verkeer ten goede zal komen. Volgens
de Belgische chemische federatie “Essenscia” zullen er jaarlijks “enkele
honderdduizenden vrachtwagens” van de wegen worden gehouden als de nieuwe
pijpleidingen operationeel zijn. Verkeersexperts vinden dat een beetje
voorbarige voorspelling omdat nog heel wat gegevens ontbreken om dat nu al te
kunnen zeggen.

Na de startnota van december 2020 ligt er nu een uitvoeringsplan op tafel met
drie mogelijke tracés. Het gaat om een noordelijk-, een zuidelijk- en een
gecombineerd tracé. Over de hele route, die het grondgebied van 45 gemeenten
aandoet, zouden huizen en ook kleinere bedrijfjes onteigend moeten worden, maar
het juiste aantal is uiteraard nog niet bekend. Volgens het plan zouden het er
een kleine 100 kunnen zijn, maar dat lijkt (al dan niet bewust) te laag
ingeschat. Dat doet de vraag rijzen, waarom toch die verkeerde indruk wekken?

De gevolgen van dit project zouden het ergst zijn voor de landbouw- en
natuurgebieden. In deze laatste mogen er op de strook van 45 meter geen struiken
en bomen meer komen als de pijpleidingen er eenmaal liggen. Want hun wortels
gaan te diep en de leidingen liggen dicht bij de oppervlakte om er gemakkelijk
bij te kunnen komen als er lekken zouden optreden of als er zich andere
calamiteiten voordoen, zoals (bijvoorbeeld) sabotage of aanslagen.

Gebrek aan communicatie

Verschillende gemeentebesturen en bewoners van de mogelijke stroken of omwonenden
hebben al protest aangetekend tegen de komst van de pijpleidingen. Ze noemen de
leidingen een “regelrechte aanslag op waardevolle akkers, weilanden bossen en
natuur”. Een burgemeester vond het plan een “ van boven opgelegde ontoelaatbare
uiting van barbarisme”. Er heerst ook veel wrevel over het gebrek een informatie
en communicatie bij de overheid. Tot 30 april nog mogen de inwoners van de 45
gemeenten de startnota inkijken en zogeheten inspraakreacties indienen.

Boeren- en milieuorganisaties in Vlaanderen zijn begrijpelijkerwijze ook niet te
spreken over het uitvoeringsplan al beweert de Vlaamse regering dat de impact
ervan op de landbouwgebieden eerder beperkt zal zijn. Maar de acht pijpleidingen
worden een voor een aangelegd zodat landbouwgronden meerdere keren opnieuw open
gelegd zullen worden om de volgende pijpleiding aan te leggen. Op de route
zullen ook geen nieuwe gebouwen en serres meer welkom zijn en boomkwekerijen en
boomgaarden gaan eveneens een onzekere tijd tegemoet. In de 45 meterstrook
zullen ook honderden bomen worden gekapt. De Vlaamse overheid zegt deze massale
kaalslag te willen compenseren door elders bomen aan te planten. De Boerenbond
wil echter niet dat dit gebeurt ten koste van landbouwgronden elders en eist dat
dit schriftelijk wordt vastgelegd. Dat heeft de Vlaamse overheid tot nu toe
geweigerd.

Misprijzen

Als neutrale toeschouwer kan men de economische argumentering voor de aanleg van
de pijpleidingen wel begrijpen. Maar de slinkse manier waarop de Vlaamse
politiek en hoge ambtenarij te werk zijn gegaan, getuigt van misprijzen
tegenover de gedupeerden, maar eigenlijk ook tegenover de hele bevolking van de
streek. Vraag is of de Vlaamse regering de geldende procedures voor de toelating
van de nieuwe pijpleidingen zelf wel serieus neemt of zal proberen er via
achterpoortjes er onderuit te komen.  En wat zal er gebeuren als de
milieueffectrapportage haar niet zint, voor zover dat a priori geen doorgestoken
kaart is? Zal er eerlijk spel gespeeld worden bij de toekenning van de milieu-
en andere vergunningen? Dat is ook in Vlaanderen geen
vanzelfsprekendheid…Integendeel. Als pleister op de wonde organiseert de Vlaamse
regering nog wel een laatste publieke bevraging onder de bevolking. Maar dat
gebeurt pas als ze zelf (zonder invloed van derden) een onherroepelijk besluit
heeft genomen over het definitieve tracé!