door Peter-Vincent Schuld

Afgelopen week werden er in en om IJsland, gelegen in het noordelijkste
noordwesten van Europa maar liefst 18.000 aardbevingen geregistreerd. En het
trillen van de aarde gaat gewoon door en in een ongekend tempo.De zwaarste die
werd gemeten in het dunbevolkte land is 5,6 op de schaal van richter. Is het een
voorbode van een enorme grote aardbeving? Een voorbode van een
vulkaanuitbarsting?

Het eiland kent een grote seismologische en vulkanische activiteit. De IJslanders
weten dat hun grondgebied ligt op 2 voortdurend bewegende platen: de
Euraziatische tektonische plaat en de Noord-Amerikaanse tektonische plaat. Door
al die seismologische activiteit op het eiland kan het land haar burgers op
redelijk eenvoudige wijze ook voorzien van geothermische warmte.

Zoals u wellicht weet is het aardoppervlak alles behalve “statisch” en dus kennen
we her en der aardbevingen. Moeder aarde doet wat zij wil en geen mens die de
tegen elkaar aan wrijvende en botsende aardplaten kan tegenhouden.

De IJslanders weten dit maar al te goed en zijn klaarblijkelijk voorbereid. Maar
“het leger” kan niet bijstaan bij rampen”.  Als enig land binnen NAVO-verband
kent IJsland geen eigen stevige parate defensieorganisatie ook wel “standing
army genoemd” en blijft de interne verdediging onder meer beperkt tot de
kustwacht maar waar ook een taak is weggelegd voor IJslandse nationale politie
de “Lörgelan”, hetgeen “law and order” betekent.

Tot 2008 werd in de verdediging, ook in geval van rampspoed, van IJsland
voorzien door de Amerikaanse permanente aanwezigheid middels de Navai Airstation
Keflavik, een inmiddels opgeheven Amerikaanse marinebasis waarop u verslaggever
destijds nog verbleven heeft in het eigenlijk zeer aan te bevelen
officiershotel. De Amerikaanse marine-luchtvaartbasis werd overgedragen aan de
IJslandse autoriteiten en is thans in gebruik bij de IJslandse kustwacht. Gelet
op de strategische posities van IJsland kan dit land nog steeds rekenen op
noodhulp van de Amerikanen, maar de settings zijn wat veranderd.

IJsland kent een wat bijzondere positie in Europa. Het land maakt geen deel
uit van de Europese Unie, wel van het Schengenzone en is historisch nauw verwant
aan de Noren. Dat wil zeggen dat Noorse Vikingen het land en de archipel ooit
hebben gekoloniseerd en er zijn historische aanwijzingen dat door de Vikingen
gevangen genomen en tot slavernij gedwongen Ieren ook op IJsland en haar
archipel terecht kwamen. Archeologische vondsten omvatten zelfs Romeinse munten
hetgeen duidt op meer vroege bezoekers aan dit gebied. Nu de beschaving gelukkig
ons in andere tijden heeft gebracht is de agressie van weleer omgezet in
samenwerking en bijstand. Mocht er een enorme vulkaanuitbarsting plaatsvinden of
het land geteisterd worden door een totaal ontwrichtende aardbeving kan het land
met zo’n 350.000 inwoners direct rekenen op hulp van buitenaf waarbij zowel
binnen NAVO-verband als binnen het Civiele Verdedigingsmechanisme van de
Europese Unie er direct tot bijstand kan worden overgegaan en waar ooit de
Vikingen uit Noorwegen de IJslandse archipel betraden om er huis te houden, zijn
de Noren anno nu de eerste om qua hulpverlening het “huis weer recht te zetten”.

Maar als er niet zou worden geoefend wordt in het leveren van bijstand dan
levert dat bij een catastrofe in de praktijk toch wat problemen op. Als je weet
hoe je procedure-matig en praktisch hulp kunt verlenen bij een ramp dan werkt
dat in het voordeel als er zich daadwerkelijk een ramp voordoet. We keren terug
naar de beginjaren van deze eeuw. Scenario? Simulatie van een grootschalige
aardbeving op de IJslandse archipel.

De oefening Safeguard georganiseerd door de NAVO vond in 2002 plaats. Hoe
te handelen bij een aardbeving? Van Amerikaanse Chinook-helikopters die mensen
evacueren tot en met Nederlandse militaire artsen in noodhospitalen.

We nemen u mee in beeld naar een moment waarbij het destijds gesimuleerd werd,
maar wat een realistisch scenario voor morgen is. Juist nu waarbij het op
IJsland fout kan lopen willen wij u laten zien dat IJsland geen
“ver-van-mijn-bed-show” is en dat de geologische en seismologische activiteit
heeft geleid tot nadenken over samenwerkende en hulpverlenende activiteit.

IJsland en haar archipel vormen volledig een gebied van vulkanische oorsprong
waar de vulkanen echt nog wel tot eruptie kunnen komen en de aardkorst broos en
bewegend is. Gelegen in een uithoek van Europa. Hulp bij rampen, de IJslanders
zijn bij een gigantische ramp afhankelijk van hulp van buitenaf. Oké, ze hebben
eigen goed functionerende hulpdiensten en behoorlijk materieel.

Maar als de nood aan de man is bij een enorme ramp kunnen de IJslanders rekenen
op hulp. Dat kunnen ze en zo hoort het ook.