door Peter-Vincent Schuld

Sommige landen hebben het geluk om te beschikken over zogeheten natuurlijk hulpbronnen zoals olie en gas. Goed voor de inkomsten van een land. Wie vroeger de afslag Slochteren nam bevond zich spreekwoordelijk boven ondergrondse kluizen van de Staat der Nederlanden. Maar de gaskraan ging dicht.

Rusland, een land met een ongekende oppervlakte heeft een eveneens ongekende grote voorraad aan olie en gas. Green Deal of geen Green Deal, het gasvormig platina en het stroperige zwarte goud worden te gelde gemaakt. Daar kan geen klimaat activist of een Frans Timmermans iets aan veranderen. Misschien ook maar goed.

Ja, er is een diversificatie gaande in de energieproductie die het label “energietransitie opgeplakt” krijgt. Maar of de Green Deal en de klimaatdoelstellingen daadwerkelijk louter en alleen de grondslagen vormen valt te betwijfelen.

Fossiele brandstoffen zullen wereldwijd toch wezenlijk onderdeel blijven uitmaken van “het stillen van de honger” waar het energie betreft. Aardgas speelt overigens een aanzienlijke rol in het proces van de zogenaamde energietransitie die we beter kunnen aanduiden als “energiediversificatie”.

In delen van de Europese Unie en in de Verenigde staten wordt er met argusogen gekeken naar de rol van Rusland op het “energietoneel”. Het afnemen van Russisch gas kan niet op ieders instemming rekenen. Maar deze afwijzende houding jegens Russisch gas wordt niet alleen ingegeven door bezorgdheid om het klimaat of een kille houding tegen onze Russische buren.

“Russische buren?” zult u misschien zeggen. Ja, Russische buren. De Europese Unie kent een interne, dus één gemaakte markt. Een aantal landen die de lidstaten vormen van de Europese Unie en die overigens ook deel uitmaken van het Schengen Akkoord, grenzen direct aan Rusland. Dus Rusland is onze buurman. Vergis u niet, ook Rusland behoort voor het westelijk deel gewoon tot het Europees continent. Rusland is lid van de Raad van Europa. Wat betreft Rusland is het eenvoudigweg: “beter een goede buur dan een verre vriend”.

Ook de Verenigde Staten is een grote producent geworden van aardgas en ook zij willen dat hun gas op de markt een plaats krijgt en afgezet wordt in de Europese Unie. Maar de marketing van Amerikaans gas geschiedt niet via hippe reclames maar middels politiek. Zo geschiedde.

De Poolse nationale energiereus PGNIG sloot in 2018 een overeenkomst met het Amerikaanse Cheniere Energy voor de levering van vloeibaar aardgas (LNG) . Dit contract volgde op een incidentele levering per schip in 2017. In 2019 kwam de eerste aanvoer onder een 5-jarig leveringscontract  aan in het Poolse Swinoujcsie gelegen aan de Poolse Noordkust, niet ver van de Duitse grens waar de Nord Stream 1 en de Nord Stream II aan land komen.

Polen zegt formeel de zekerheid van haar noodzakelijke energieconsumptie veilig te stellen en heeft in het verleden Gazprom beticht van een “onbetrouwbare handelspartner” te zijn. Maar spelen hier geen politieke motieven? Ja, die spelen er wel degelijk. Binnen de Europese Unie is Polen de trouwste bondgenoot van de Verenigde Staten. De Poolse opstelling naar Rusland toe kan het beste omschreven worden als “onvriendelijk”. Polen ziet Rusland altijd nog als een bedreiging voor de nationale veiligheid met de realiteiten van de oppressie uit de Sovjet tijd nog vers in het geheugen.

De gespannen geopolitieke verhoudingen worden over en weer gevoed door incidenten zoals de vergiftiging  van Alexander Navalny met het zenuwgas novitsjok. Navalny werd inderhaast naar Duitsland overgevlogen om daar een levensreddende behandeling te ondergaan.

Na de vondst in een Duits ziekenhuis van het gif novitsjok in het lichaam van Navalny namen de politieke stemgeluiden meteen de bariton aan. Dit keer waren het niet de befaamde Russische mannenkoren waar de baritons overheersen maar kwamen ze uit Duitse en andere Europese politieke middens.”Sancties tegen Rusland” werd er geroepen. De aanleg van Nord Stream 2 die in Duitsland aan land komt moet worden stopgezet” werd er gescandeerd. Vandaag 7 oktober 2020 kwamen deze geluiden ook uit de regeringssteden Berlijn, Den Haag en Parijs. Maar moet de soep wel zo heet gegeten worden als deze wordt opgediend? Is het niet meer een verhaaltje voor de eigen “bühne”?

Koren op de molen voor Polen en de Verenigde Staten. Afgestemd of niet, maar zowel Polen als de Verenigde Staten zijn de Nord Stream 2 niet goed gezind. Beiden zien de pijpleiding en haar grootaandeelhouder Gazprom als bedreiging voor de concurrentiepositie van andere spelers en beiden vinden dat Gazprom met haar grootschalige leveringen van aardgas een te grote greep krijgt op de Europese markt.

De VS zijn daarnaast van mening dat Rusland een te sterke onderhandelingspositie krijgt ten opzichte van Oekraïne. Oekraïne is tot op de dag van vandaag naast grootschalig afnemer van Russisch aardgas tevens ook een belangrijke schakel in de doorvoer van Russisch gas naar de Europese Unie.

Waar het kan wordt er lukraak met de boze vinger gewezen naar Rusland. Van stabilisatiepolitiek is geen sprake. Dat is op zijn minst onverstandig te noemen. De verhoudingen met Rusland worden op een onaanvaardbare manier verder onder druk gezet, hetgeen redelijkerwijs naar verwachting alleen maar meer spanningen met de Russen gaat veroorzaken.

Nou is Rusland niet het liefste kindje in de klas. Maar dat hoeft ook niet als je kijkt naar de interne realiteiten binnen Rusland. Rusland is de Europese Unie niet en heeft te maken met hele andere problemen die andere manieren van besturen vergen. (lees onder meer een hogere gradatie van autocratie)

Laten we even kijken naar de zaak “Navalny: Is het een uitgemaakte zaak dat Navalny vergiftigd werd in opdracht van Vladimir Poetin? Nee allerminst. Keihard bewijs ontbreekt. Maar dat niet alleen, het vergiftigen van een politieke opponent van Poetin is niet in het belang van Poetin. De criticasters hebben in zo’n geval meteen een aanleiding om met de beschuldigende vinger te wijzen naar het Kremlin en brengen  Poetin en het Kremlin daarmee in direct diskrediet. Dat raakt snoeihard de beeldvorming rond Poetin. Rusland is een groot land met een stevig veiligheidsapparaat qua inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Menig leidinggevende in de veiligheidsstructuren voelt zich een tsaar op eigen kantoor en handelt dienovereenkomstig. Het is dus helemaal niet uitgesloten dat zonder het medeweten van Poetin oppositieleider Navalny vergiftigd werd. Wie heeft er allemaal toegang tot, of is in het bezit van dit zenuwgas? Antwoord? We weten het niet! Maar er zijn teveel vragen onbeantwoord om Poetin en het Kremlin direct te schuldig te verklaren en zeker om de Nord Stream 2 te gaan sanctioneren.

De vergiftiging van Navalny en daaropvolgende vingers die wijzen richting het Kremlin, komen andere spelers op geopolitieke speelveld wel erg goed uit. Kortom de tegenstanders van de Nord Stream 2 bevinden zich opeens op de opportunistische snelweg. De VS is vanaf het begin een tegenstander geweest van de Nord Stream 2. De sancties die de VS overenkomstig de CAATSA-wet afkondigden troffen al eerder het Nederlands-Zwitserse bedrijf Allseas dat pijpleidingen aanlegt. Het bedrijf zag zich genoodzaakt haar dienstverlening aan de Nord Stream 2 te staken, waardoor het project vertraging opliep.

Nu zijn ook andere investeerders en dienstverleners voorwerp van Amerikaanse sancties. Het afkondigen van sancties door de VS veroorzaakte afkeuring en boosheid bij de Hoge Vertegenwoordiger buitenlands beleid van de Europese Unie, Josep Borrell.

Hij maakte in klare taal duidelijk; sprekende namens de 26 gezamenlijke staats- en regeringsleiders van de Europese Unie, dat hij Amerikaanse sancties gericht tegen bedrijven die gewoon diensten verlenen bij de aanleg van Nord Stream 2 afkeurt.

Na de moordpoging op Navalny stelde EU Hoge Vertegewoordiger Josep Borrell dat de Europese Commissie nooit een hoop enthousiasme heeft getoond  voor de aanleg van deze dubbele pijpleiding en dat de Europese Commissie de pijpleiding met een grote  transportcapaciteit “niet als een relevantie prioritaire infrastructuur” beschouwt. Borrell vervolgt zijn bemerkingen met “dit is iets voor de EU-lidstaten die hebben aangedrongen op de aanleg van deze pijpleiding”.  Per saldo: Boos zijn op de Amerikanen omdat ze sancties op willen leggen aan bedrijven die meewerken en investeren aan de Nord  Stream 2 om later vervolgens in zekere bewoordingen afstand te nemen van de in het Duitse Lubmin, nabij Greifswald aan land komende Nord Stream 2. 

Dubbele moraal of is Borrell gewoon een slechte diplomaat? Zijn woorden dragen niet bij aan een verbeterde relatie met “buurland” Rusland. De tweede golf aan sancties die door de VS werden opgelegd kwamen, wellicht niet geheel onopzettelijk” op een moment dat de dubbele pijpleiding op zo’n 130 kilometer na gereed is. Nord Stream 2  riep de hulp in van het Russisch pijpleggersschip Akademik Cherskiy  die in mei van dit jaar aankwam in de Oostzee.

Al eeuwen lang wordt er handel gedreven tussen de landen op het Europese continent met Sint Petersburg als de meest noordelijke Hanzestad. Waar er goederen of diensten zijn waar vraag naar is moet een normaal handelsverkeer mogelijk zijn. Verstoringen van handelsrelaties met landen waarmee we “ideologisch” geen disputen mee hebben, moeten normaal doorgang kunnen vinden. Het moet de landen van de EU vrij staan om gas aan te kopen uit Rusland, de VS of Algerije. De Nord Stream 2 inzetten als “politiek speeltje” hoort daar absoluut niet bij.

U leest voortdurend Nord Stream 2, want er is reeds een Nord Stream pijpleiding, de Nord Stream 1 die eveneens in het Duits Greifswald (Lubmin) aankomt. Zowel Nord Stream 1 als Nord Stream 2 zijn separate ondernemingen. Telkens met het Russische Gazprom als 50% aandeelhouder. De ondernemingen zijn in Zwitserland gevestigd met de voorganger van de Duitse bondskanselier Angela Merkel, Gerhard Schröder, in de Raad van Bestuur.

Na de moordpoging op Navalny eisten politici van de Duitse christendemocratische CDU en de Duitse Groenen het neerleggen van de functies die Gerhard Schroeder bekleedt bij Nord Stream II en andere Russische ondernemingen.

Dit soort symboolpolitiek brengt ons nergens. Schröder vormt door het bekleden van functies binnen Russische bedrijven een “liaison” met de Europese Unie. De kans is niet uitgesloten dat Schröder ooit in de geschiedenisboeken terecht komt als de man die escalatie van slechte verhoudingen heeft weten te voorkomen door geopolitieke kwesties met Rusland ook met een Russische bril te bekijken en dit perspectief met de Europese Unie te delen en ons even weer bij de historische lessen te brengen.

Maar dan lijkt er een aap uit de mouw te komen. Want er is nog een pijpleiding in volle aanbouw. Eentje die in 2022 gereed moet zijn. Het zogenaamde Baltic Pipe lProject. Deze leiding moet Noors gas gaan leveren aan Denemarken en Polen, en is in volle aanleg. Zijn er Europese disputen met Noorwegen? Nee! Noorwegen is geen lid van de Europese Unie maar behoort wel tot de European Free Trade Association (EFTA).  Een pijpleiding met vertakkingen naar Denemarken en Polen. Een pijpleiding die in vogelvlucht  niet zo heel erg ver weg van de Nord Stream in Polen aan land komt in Niechorze en Pogorzelica (omgeving Swinoujscie), inderdaad waar de LNG-tankers uit de VS aankomen). Een afstand van ongeveer 76 kilometer. Het project wordt medegefinancierd met een subsidie van de Europese Unie uit het fonds “Connecting Europe Facility of the European Union.

Wat er mis is met gasleveringen vanuit Noorwegen via  het Baltic Pipe Project? Niets, helemaal niets. Integendeel. Dat de Europese Unie diverse leveranciers heeft van aardgas, daar kan niemand op tegen zijn. Maar gebruik de Nord Stream 2 niet als politiek speeltje.

Is de Europese bijdrage aan de bouw van het Baltic Pipe Project geen concurrentievervalsing of benadeling van de Nord Stream 2? Nou juridisch gezien kan deze vorm van overheidssteun nog wel wat discussie teweeg brengen.

Green Deal of geen Green Deal, aardgas hebben we nodig en zal niet weg te denken zijn. Is de Green Deal niet meer dan een verkapt politiek instrument om de energie-afhankelijkheid op een politiek wijze te sturen onder het mom van klimaat en vergroening? Is de Europese Commissie daar wel eerlijk in bij monde van Frans Timmermans en Ursula von der Leyen. Het roept een sarcastische wedervraag op.

Wat is de overeenkomst tussen een cokedealer en Frans Timmermans als green dealer?

Ze verkopen u allebei iets wat u in een geestverruimende roes brengt en uit de werkelijkheid haalt. 

Afbouwen die pijpleidingen, gas er op, want we hebben gas nodig. Punt!