Door Peter-Vincent Schuld

Nederland heeft weer wat uitgevonden, het strooizout voor de wegen zou te veel
PFAS bevatten.Met andere woorden, het is veiliger om op je platte #∞$••€ te gaan
dan dat er gestrooid wordt.Alleen zeezout zou wel schoon genoeg zijn in
tegenstelling tot steenzout.

Zout, het was het eerste “geld” dat de mensheid kende. In de oudheid werd
het als betaalmiddel gebruikt. Zout was kostbaar want je kon er eten mee
conserveren. Zelfs het huidige woord “salaris” is afgeleid van zout, want hoe
wordt zout in Latijnse landen vaak genoemd?Inderdaad “sal”. Dus de mensen in de
oudheid zouden hun ingewanden hebben opgegeten als ze weten dat Rijkswaterstaat
per jaar zo’n ongeveer 200.000 ton van dit goedje op Neerlands wegen dumpt. Maar
enfin. Veiligheid en mensenlevens zijn van onschatbare waarde.

Ik
meen mij te herinneren dat ook de zee vol met zout zit. Tijd om eens te
gaan kijken waar dat zout gewonnen wordt. De geschiedenis er achter,
kortom, op route naar waar het zout voor de tafel en voor de weg vandaan
komt. We vonden zo’n plaats. Diep in het zuiden van Frankrijk in het
departement Gard, tegen het natuurgebied de Camargue, niet ver van Arles
waar Vincent van Gogh zijn stekje had gevonden.

We komen in aan in een bijzonder pittoresk plaatsje genaamd Aigues-Mortes te
vertalen als “dode wateren”. Een geschiedenis die teruggaat tot de tijd van de
kruisvaarders. Op het Europese continent is er door de eeuwen zoveel gebeurd wat
tot op de dag van vandaag in meer of mindere invloed heeft op ons dagelijks
leven. Daarom is geschiedenis ook zo fascinerend.

Wie zijn auto neerzet buiten het vestingstadje Aigues-Mortes voelt de zilte
lucht en ziet in een enkele oogopslag de zoutwinning door Les Salin du Midi, het
bedrijf dat er voor zorgt dat u het zout onder de merknaam La Baleine op tafel
krijgt.

Aigues-Mortes was vele eeuwen terug een bedrijvige havenplaats en lag
direct aan zee maar onder meer door aanslibbing is het plaatsje zo’n 5 kilometer
meer landinwaarts komen te liggen.

Het plaatsje is zowat volledig omringd door dikke muren en de bouwstijl
verraadt dat wie hier te maken hebben met degelijke en kwalitatieve bouw uit de
13e eeuw in plaats van sociale woningbouw van deplorabele kwaliteit.

Eenmaal de stadspoorten gepasseerd snuif je de sfeer van La Douce France met een
alleraardigste winkeltjes met pleintje vol restaurantjes waar het eten meer
smaak krijgt door de toevoeging van kruiden en…. zout, zout dat enkele honderden
meters verderop gewonnen wordt.

Het plaatsje is een en al geschiedenis. Het plaats waar Aigues-Mortes
ontstond was een gift van de monniken van Psalmedy aan Koning Lodewijk IX. Een
enorm groot zoutmoeras dat destijds, volgens de overleveringen al een keur van
bijzondere dieren een thuis bood zoals in de hele Camargue. 

De Koning “Lowietje” liet er een stadskern met vesting bouwen. Dat in een tijd
dat “prefab” niet eens de in de allerlaatste hersencel recht opkwam en zo duurde
het van 1246 tot 1272 tot de stadskern haar vorm kreeg, waarna men begon aan de
stadsmuren die in 1310 werden voltooid. 

De stad was bijlange na niet voltooid, maar vanuit de haven van Aigues-Mortes
voerde in 1248 op initiaitie van Koning Lodewijk IX en de heldhaftige Vlaamse
graaf Willem van Dampierre de eerste vloot uit om de 7e kruistocht te ondernemen
naar Cyprus en Egypte. 1500 schepen en naar schatting tussen de 25.000 en 35.000
man gingen ongezouten orde op zaken stellen en de Saracenen (een islamitisch
Noord-Arabisch volk) uit Jeruzalem te verdrijven.

In 1270 was het weer een drukte van belang in Aigues-Mortes. Ditmaal voerden de
schepen van Koning Lodewijk IX alias Lodewijk de Heilige uit om orde op zaken te
stellen in Tunis gedurende de 8e kruistocht.
Ja het was me wat in
Aigues-Mortes.

Wie nu de zoutmeren en het pittoreske aanzicht in zicht opneemt kan niet goed
bevroeden dat er wat heibel was aldaar, vele eeuwen terug. Ondanks de dikke
stads muren werd het in 1418 ingenomen door een Bourgondisch leger om kort
nadien weer ontzet te worden door de Armagnacs. Spijtig genoeg raakte in de 18e
eeuw Aigues-Mortes in verval.

In de 19e eeuw begon Aigues Mortes weer een economische dimensie te krijgen door
de zoutwinnig door het Franse bedrijf Les Salins du Midi, het bedrijf dat tot op
heden de zoutpannen in Aigues-Mortes exploiteert.

1893: Het was niet altijd eenvoudig om aan arbeidskrachten te komen. Landlopers,
louche types, ze konden er allemaal in de zoutpannen aan de slag. Men had een
tekort aan personeel en arbeiders uit het Italiaanse Piemonte gingen er aan de
slag, maar aan de slag, betekende niet zonder slag of stoot en dat in de
letterlijke zin van het woord.

De Italianen kregen het aan de stok met de lokale bevolking en andere arbeiders
hetgeen leidde tot fikse onlusten en aanvallen op de Italiaanse gastarbeiders.
Het was een tijd van zout in de wonden strooien.

Onder begeleiding van de Franse Gendarmerie werden de Italiaanse gastarbeiders na
een fiks aantal knok- en lynchpartijen gerepatrieerd naar Italië. Balans: 8
doden en tientallen gewonden.De zaak werd intussen hoog opgenomen door de
Italiaanse regering en als vergelding werd door boze Italianen de Franse
ambassade aangevallen. Resultaat?

De Italiaanse gastarbeiders die voorwerp waren van de lynchpartijen in
Aigues-Mortes en hun nabestaanden kregen een schadevergoeding vanuit Frankrijk,
de Franse werden vergoed voor de schade aan de ambassade.
De winning van
zeezout is klimaatgebonden. Je hebt er echt wel op zijn minst een mediterraan
klimaat voor nodig. Andere bekende locaties waar hoogwaardig zeezout wordt
gewonnen zijn onder meer de  Canarische Eilanden, maar ook Portugal, en zelfs op
overzees Nederlands grondgebied Bonaire. Enfin zeezout winnen in Nederland en
België zelf is dus niet direct een optie middels de klassieke manier die al door
de Romeinen werd bedacht.

Maar hoe werkt het? Langs
het zoute water, niet zelden de zee, worden percelen met lage ommuurde
bassins aangelegd. In alle rust kabbelt het zilte water van het ene
bassin in de andere, de zon verdampt het water en wat resteert is zout
dan nog onzuiverheden bevat dat thermisch wordt gereinigd.

Op
het terrein van Les Salins du Midi rijden enorme kiepwagens af en aan.
Een “oogstmachine” haalt het zout uit het laatste bassin waaruit het
water grotendeels verdampt is.

Via een transportband belandt het ongereinigd zout in de kiepwagen die het
vervolgens afvoert naar de reinigingsinstallatie. Hier worden alle resterende
deeltjes zoals vreemde mineralen, zand en andere vervuiling van het zeezout
gescheiden waarna het buiten opgeslagen wordt.
Letterlijk bergen en bergen
met zout liggen klaar om uiteindelijk naar de afnemers te worden vervoerd. Aan
zeezout geen tekort, de oceanen zitten er vol mee.

Daarna kan het worden verpakt in de gewenste hoeveelheden en kan het naar de
afnemers toe.

Intussen heb ik wel honger gekregen na het schrijven van dit verhaal en ga
even een hapje eten, mag ik het zout even alsjeblieft?