door Koos van Houdt

Misschien was iets meer vergroening wel mooi geweest. We hoorden het eind vorige
week minister Carola Schouten (landbouw) nog net fluisteren tussen alle grote en
hardop gesproken woorden van GroenLinks door. Zij zette afgelopen week samen met
haar 26 collega’s van landbouw namens de lidstaten een handtekening onder het
politieke compromis voor het gemeenschappelijk landbouwbeleid 2023-2027.

Ondertussen toonde Bas Eickhout, lid van het Europees Parlement namens GroenLinks
en woordvoerder van de Groene fractie, zich teleurgesteld en zelfs een beetje
gedeprimeerd. Zo worden onze doelen voor een klimaatneutraal Europa in 2050
nooit bereikt. GroenLinks viel vorige week in dezelfde valkuil, als waar het in
mei 2017 inviel.

Alleen is nu een ander onderwerp de aanleiding. Vergroening van het beleid gaat
de partij niet ver genoeg. Niet in de Europese Unie. En bij gevolg straks ook
niet in Nederland. Hoezo de PvdA vasthouden onder de Haagse kaasstolp? In de
grote Europese wereld van de gewone mensen blijkt de PvdA tegen belangrijke
politieke plannen ‘ja’ te zeggen, waar GroenLinks teleurgesteld afdruipt. Dat
kan op de lange weg naar een nieuw kabinet in Den Haag niet meer goed gaan. Zo
speelt Frans Timmermans (PvdA) zijn eigen rol achter de schermen in de
Nederlandse politieke verhoudingen.

Even terug naar mei 2017. GroenLinks zat nog aan tafel bij de kabinetsformatie
van dat moment. Het ging onder meer over het vluchtelingenbeleid en over zaken
van asiel en migratie. In de week waarin het mis ging voor Jesse Klaver en –
toen nog – Kathalijne Buitenweg, lag er een stuk van honderden pagina’s over het
Europese beleid ter zake bij de Tweede Kamer.

Het ging over nieuwe, veel beter uitgewerkte verhoudingen tussen de Europese Unie
en landen in Afrika. Niemand in Den Haag had er belangstelling voor, want
kabinetsformatie eerst. Nederland ging zonder veel discussie akkoord met dit
Europese beleid. Dat zou onder meer ervoor moeten zorgen dat stromen
vluchtelingen uit Afrikaanse landen op z’n minst kleiner zouden worden en zo
mogelijk helemaal zouden stoppen.

Enig eigen journalistiek onderzoek bracht toen aan het licht dat ook GroenLinks
dit voorstel over het hoofd had gezien. Een foutje van Kathalijne Buitenweg en
de meestal goed ingewerkte Bram van Ojik, die eigenlijk voor hun fractie in de
Tweede Kamer de Europese zaken hadden moeten bijhouden. Waren ze op de hoogte
geweest dan hadden ze in die Europese stukken veel van hun gading teruggevonden.
De kans op succes bij verder onderhandelen in de kabinetsformatie was
aanzienlijk geweest.

Nu liggen de zaken anders. Maar opnieuw blijkt GroenLinks minder handig in het
inzetten van Europees beleid bij de kabinetsformatie. Mooie, haast romantische
foto’s van Lilianne Ploumen (PvdA) en Jesse Klaver (GL) wandelend over het
Haagse Binnenhof richting formatietafel blijken weinig rekening te houden met de
harde politieke werkelijkheid van de dag.

Twee Europese politieke feiten waar geen nieuw kabinet omheen kwam, waren vorige
week in het nieuws. In beide gevallen speelde vanuit de Europese Commissie Frans
Timmermans een hoofdrol. Woensdag stemde het Europees Parlement in ruime
meerderheid voor een Europese klimaatwet. Doelen: klimaatneutraal in 2050 en
onderweg in 2030 55% minder uitstoot van broeikasgas CO2. In de afgelopen jaren
speelde GroenLinks dit thema steeds verder op. Begonnen bij 45% toen het
voorstel nog 40% was. Toen 49% om 45%. Daarna 55% tegen 49%. Uiteindelijk kreeg
GroenLinks die 55%, maar vroeg toen zelf 65%.

Nu is GroenLinks boos dat deze klimaatwet ‘onvoldoende ambitie toont’. U
begrijpt: Frans Timmermans en Bas Eickhout geven elkaar geen politieke hand
meer. Doen Lilianne Ploumen en Jesse Klaver dat nu nog wel? Want die Europese
klimaatwet is buitengewoon relevant voor het nieuwe regeerakkoord.

Iets vergelijkbaars speelt rond het nieuwe gemeenschappelijk landbouwbeleid.
Daarin zou 30% vergroening via ‘ecocontracten’ in de landbouw moeten zijn
opgenomen. Zeker, de Europese Commissie was zwaar verdeeld. Hoofdrolspelers
Janusz Wojciechowski (landbouw) en Timmermans konden het binnen de Commissie
lange tijd niet eens worden.

In dat verband speelde ook oud politiek zeer. De Pool Wojciechowski is een actief
lid van de Poolse conservatieve regeringspartij PiS. Hij kent daardoor Frans
Timmermans uit de vorige Europese Commissie, toen de Nederlander harde taal
moest spreken richting de Poolse regering. Dat maakte het vinden van een
compromis voor het gemeenschappelijk landbouwbeleid er niet gemakkelijker op.

Dat compromis werd uiteindelijk gevonden op 25%. Dat haalde het ook in de
onderhandelingen met de lidstaten en het Europees Parlement. Vrijdagmiddag was
er witte rook. Het verdrong het weinig indrukwekkende resultaat van de Europese
Raad van de voorpagina’s.

U begrijpt: voor Bas Eickhout was 30% sinds een groot debat in het Europees
Parlement vorig jaar oktober al te weinig. Ook nu was hij ‘teleurgesteld en
gedeprimeerd’. Waar de PvdA’er Timmermans dit compromis vanuit de Europese
Commissie verdedigde, verwierp Eickhout het namens GroenLinks. Resultaat: op
twee belangrijke onderdelen van het nieuwe regeerakkoord kunnen onder de Haagse
kaasstolp PvdA en GroenLinks elkaar niet meer vasthouden.