door Koos van Houdt

Nederland heeft geen missionair kabinet meer. Dat is al zo sinds half januari.
Valt een kabinet, dan komen er nieuwe verkiezingen. Andersom, als een kabinet
niet valt, komen er na vier jaar toch nieuwe verkiezingen. Anders is een
democratie geen democratie meer. Dus zou vandaag op verkiezingsdag het kabinet
alsnog ‘demissionair’ zijn geworden.

Niet gaan stemmen is ook een keuze. Dat mag gewoon. Toch: op de dag dat wij
allemaal kunnen stemmen betekent dat dus ook einde van het kabinet. Morgen
begint een nieuwe ronde met nieuwe kansen. We gaan op weg naar een nieuw kabinet
en een nieuw regeerakkoord. Dit keer is de financiële paragraaf daarvoor
inmiddels in hoofdlijnen geschreven.

Dat zit zo. Eerder deze week bespraken alle ministers van financiën uit de
lidstaten van de Europese Unie een voorstel van de Europese Commissie. Die
schreef twee weken geleden dat er in dit en volgend jaar ruim meer geld mag
worden uitgegeven door de lidstaten. Daarmee kunnen de gevolgen van de
coronamaatregelen verder worden gecompenseerd. We spraken in Nederland wel over
‘de diepe zakken van Wopke Hoekstra’. Die waren diep, maar de reserves mochten
alleen worden aangesproken op grond van spelregels die binnen de Europese Unie
waren afgesproken.

Dat is ons allemaal niet verteld door al die lijsttrekkers die de afgelopen dagen
honderduit voor de televisie en in de sociale media hun verhaal deden. Dat zit
zo, of we nu onze stem hebben uitgebracht of niet, we gaan straks gewoon doen
wat de Europese Commissie voorstelt. Immers, de Europese commissie handhaaft de
Europese begrotingsregels. Dat is al veel langer zo. Maar in politiek Den Haag
doen al die lijsttrekkers en andere kandidaten voor de Tweede Kamer net alsof ze
daar helemaal zelf in alle vrijheid over kunnen beslissen. Feitelijk onjuist.

Daarom was het voor sommigen een prangende vraag waar de ‘Europese Unie’ was in
de verkiezingscampagne? Op Twitter zag het account @EUOlifant het licht en werd
de hashtag #EUOlifant in gebruik genomen door collega’s en anderen die menen dat
we het meer over de Europese Unie zouden moeten hebben. Er was een belangrijke
olifant in de zaal. Maar tot nu toe vonden ze niet waar je die olifant dan moet
zoeken of hoe die er precies uitziet.

Het is ook niet altijd gemakkelijk. Maar door de agenda’s van alle
onderhandelingen in de Europese Unie bij te houden werd duidelijk dat Wopke
Hoekstra maandag en dinsdag eigenlijk zijn Europese collega’s had moeten
spreken. Maandag in de zogenaamde ‘eurogroep’ van lidstaten, die de gezamenlijke
Europese munt delen. Dinsdag in de Europese ministerraad voor alle ministers van
financiën.

Doe maar niet, Wopke, adviseerde de CDA-fractie in de Tweede Kamer. Voor jou gaat
de verkiezingscampagne voor. Daar luisterde Wopke maar naar. De rest van
Nederland zette hij daarmee toch een beetje in de politieke kou.

Want in het geval van zo’n Europese ministerraad gaan er brieven heen en weer
tussen de eerst betrokken ministers en de Tweede Kamer. De goede volger van het
Europese nieuws houdt dat in de gaten. Zo werd vorige week dinsdag de ‘Nazending
Geannoteerde Agenda Europese Commissie mededeling inzake begrotingsbeleid sinds
uitbreken Covid-19’ naar de Tweede Kamer gestuurd. De titel nodigt een gewoon
mens niet direct uit tot lezen. Wij zijn journalisten en deden het toch. Zo
ontdekten we dat Wopke Hoekstra als zittend minister van financiën al vast de
financiële paragraaf voor het nieuwe regeerakkoord heeft geschreven.

De #EUOlifant ontmaskert. Je zou wensen dat Wopke Hoekstra als lijsttrekker van
het CDA vast de kiezers had verteld wat daar in staat. Mooie filmpjes op
bevroren Friese sloten en vaarten zijn natuurlijk prachtig. Maar het vertelt
niet wat ons in de nieuwe regeerperiode te wachten staat.

Zijn alle mooie plannen wel betaalbaar? Het Centraal Planbureau en het Planbureau
voor de Leefomgeving hebben hun best gedaan. Maar die vertelden niet het hele
verhaal. Wie de stukken leest voor de vergadering eerder deze week van de
Europese ministers van financiën komt dichter bij huis. Is er voor alle mooie
plannen die vele miljarden extra kosten en waarmee u en ik als kiezer worden
gepaaid, wel geld beschikbaar?

Dit keer wel. Maar vooral omdat de Europese Unie dat wil. In die Europese Unie is
de komende jaren in financieel opzicht heel wat mogelijk. Dat blijkt uit de
voorstellen die de Commissie op 3 maart ter behandeling toestuurde aan de
ministers van financiën en aan het Europees Parlement.

Wie toen al die voorstellen las, dacht dat de kritische Wopke Hoekstra als de
Nederlandse minister van financiën daar wel het nodige commentaar op zou hebben.
Was hij niet een jaar eerder erg fel ten opzichte van de zuidelijke lidstaten
die toen al meer geld uit de Europese kas wilden voor het bestrijden van de
coronacrisis. Nu de toen afgesproken ruime financiële kaders worden verlengd tot
eind 2022, is dat in het voordeel van deze zuidelijke lidstaten. Zuinig
Nederland zal toch wel weer proberen de hand op de knip te houden?

Een citaat van demissionair minister Hoekstra van financiën helpt ons uit de
droom: “Het kabinet is in algemene zin positief over de voorliggende mededeling
van de Europese Commissie”. Ook steunt het kabinet de stellingname dat “ten
behoeve van de houdbaarheid van de schuld op de middellange termijn”, we
duidelijk zicht houden op terugkeer naar de afspraken van het zogenaamde
Stabiliteits- en Groeipact. Dus ooit gaan we terug naar tekorten beneden 3% van
de begroting voor het betreffende jaar en naar 60% voor de hoogte van de
staatsschuld. Ooit…..

Er staat: “Op de middellange termijn”. Dat is politieke dieventaal voor ‘over een
jaar of drie tot vijf’. Kortom, voor het nieuwe regeerakkoord dat voor vier jaar
wordt geschreven kan ook Nederland allerlei wensen en verlangens op het lijstje
zetten. Dat is eigenlijk niet wat we vanuit Den Haag verwacht zouden hebben.
Maar Wopke Hoekstra kon zo zonder al te veel zorgen vooral met zijn diepe zakken
naar de kiezer in plaats van met zijn zuinige mondje. Alle beetjes helpen
nietwaar, als de stembussen open zijn.

Nederland hoeft zeker tot eind 2022 minder op de eigen portemonnee te passen.
Daarna zullen langzaam maar zeker de duimschroeven vanuit Brussel weer wat
aangedraaid worden. Op dat moment is de staatsschuld van ons land gegroeid van
48,5 procent een jaar geleden naar 65,9 procent eind 2022. Maar het gat in de
schatkist is toch al geslagen. Ons wacht de komende jaren inclusief dit jaar
2021 een hoog percentage economische groei van zeker drie procent per jaar. De
liefhebbers onder ons weten dat daarmee als het ware ‘automatisch’ de
staatsschuld weer zal zakken tot onder zestig procent en het jaarlijkse tekort
weer terug zijn op een Europees aanvaard niveau.

De Nederlanders wacht vanaf morgen mogelijk een moeizame kabinetsformatie. Maar
financieel kan voor iedere partner die half dwars ligt wel een mooi cadeautje
worden gevonden. In het algemeen is Nederland nogal bang voor inmenging door de
Europese Commissie in het eigen begrotingsbeleid. Nu blijken vooral de
zegeningen van deze Europese afspraken. Wopke Hoekstra kan zich van zijn milde
kant laten zien.

Het valt niettemin te betwijfelen of onze nieuw verkozen leden van de Tweede
Kamer dit hardop zullen willen zeggen aan de kiezer. Die hoeft pas over vier
jaar weer wat wijzer te worden gemaakt, denken zij. Wij als journalisten denken
daar anders over. Dus blijven we het allemaal voor jullie volgen en schrijven er
onze verhalen over naar huis. Zodat jullie alles eerder en beter weten.