De plenaire vergadering van het Europees Parlement (EP) is deze week in
Straatsburg akkoord gegaan met de wettelijke teksten over het nieuwe
gemeenschappelijke landbouwbeleid (GLB) van de Unie. Het nieuwe GLB zal vanaf
2023 van start gaan en een looptijd hebben tot en met 2027.

Vicevoorzitter Frans Timmermans van de Europese Commissie is niet in zijn nopjes
met het compromis. Volgens een woordvoerder van de Commissie had Timmermans
verder willen gaan met de vergroening in de landbouw. Bijna twee jaar geleden
veroorzaakte hij nog een schokgolf onder de Nederlandse boeren door te zeggen
dat hun aantal en ook het landbouwareaal gehalveerd diende te worden… Boeren,
die dat niet wilden aanvaarden, vond Timmermans maar dom. Hij wilde toen ook
fors snijden in de inkomenssteun.

Blikvanger van het akkoord is het feit, dat het systeem van de inkomenssteun voor
alle boeren zal blijven gelden met een limiet voor de grootste bedrijven. De
steun zal eerlijker dan tot nu toe worden toegekend . Wel moeten alle boeren in
ruil voor inkomenssteun aan een hele reeks klimaat- en milieuvoorwaarden voldoen
op straffe van inhouding van de steun, als zij de voorwaarden naast zich
neerleggen.

Kwalijk  geurtje

Aan het bereikte landbouwakkoord hangt evenwel – op zijn zachtst gezegd – een
kwalijk geurtje. Het is dan ook niet op een correcte manier tot stand gekomen,
waarover hieronder meer uitleg. Want wat blijkt? Klimaatpaus Frans Timmermans
heeft in de aanloop naar de definitieve eindstemming over het GLB een kritisch
rapport van de interne studiedienst van zijn eigen Commissie (Joint Research
Center) verdonkeremaand en 8 maanden lang in de onderste lade van zijn bureau
laten liggen. De reden was dat het rapport niet in zijn kraam te pas kwam als
fervente propagandist en fanatieke bezieler van de Farm-to-Fork strategie, die
een  onderdeel is van de Green Deal om Europa tegen 2050 klimaatneutraal te
maken.

Geen tegenspraak

Evenals zijn baas, Commissievoorzitter Ursula Von der Leyen, duldt Frans geen
tegenspraak, ook niet in het college van EU-commissarissen. Er zijn momenteel
verschillende studies, die aantonen dat Green Deal en Farm-to-Fork strategie
(het paradepaartje van Frans) het omgekeerde effect zullen hebben van wat het
duo Ursula-Frans beoogt te bereiken. Het eigen Joint Research Center waarschuwt
de Commissie voor het zelfde onheil zoals eerder al een aantal internationale
organisaties (ook van de VN) deden. Allemaal vrezen ze  een forse daling van de
voedselproductie, hogere voedselprijzen en meer landgebruik, als Timmermans in
zijn opzet slaagt.  

Volgens het Joint Research Center zou de voedselproductie in de EU (als Ursula en
Frans niet worden teruggefloten) rond de tien procent lager kunnen uitkomen met
uitschieters naar vijftien procent voor vlees. Maar ook de prijs van rundvlees,
varkensvlees en kip zal fors omhoog gaan, omdat de vraag eerder zal stijgen dan
dalen, zeker in de landen waar voedseltekorten heersen en chronische
hongersnoden de bevolking teisteren.. Natuurlijk weet ook Timmermans dat. Maar
omdat de onderhandelingen tussen de EU-landen over de hervorming van het GLB
niet wilden vlotten, kozen Ursula en Frans er voor om het rapport van de eigen
dienst tijdelijk te laten verdwijnen om het zo buiten de
landbouwonderhandelingen te houden. In feite rook en vreesde het tweetal dat het
rapport de besprekingen over de landbouwhervorming zou kunnen besmetten.

De studiedienst van de Commissie gelooft ook dat een de vermindering van de
CO2-uitstoot in de praktijk niet tot het gewenste resultaat zal leiden. Want de
daling van de landbouwproductie binnen de EU zal dan worden gecompenseerd door
een verhoogde productie van landbouwgewassen in andere delen van de wereld, waar
bestrijding van CO2 en andere broeikasgassen alles behalve de hoogste prioriteit
geniet.

Wat de consument aangaat is er een ontstellend gebrek aan kennis over wat er zich
rondom hem of haar afspeelt of boven het hoofd hangt. Peilingen tonen aan dat
Green Deal en Farm-to-Fork voor hem of haar dingen zijn die zich, bij wijze van
spreken, op een andere planeet afspelen. Daarom is het misschien een goed idee
om de consument eens voor te houden welke prijsstijgingen eraan komen.

Europa zal namelijk flink duurder worden voor de consument, zo verwacht het
rapport.  De Europese exportpositie op vlak van varkensvlees zou nagenoeg
volledig instorten, we zouden veel meer rundsvlees moeten importeren en de
import van kippen uit Brazilië en Vietnam zou verdrievoudigen. Alleen de export
van melk stijgt licht, door een weggevallen binnenlandse afzetmarkt voor
melkeiwitten.

Macron

Terug naar het landbouwakkoord, waarbij ook het Nederlandse EP-lid Annie
Schreijer-Pierik (CDA) een belangrijke rol heeft vervuld.  De uiteindelijk
tekst, waarop de boeren in Europa twee jaar lang hebben moeten wachten, is
(zoals  trouwens vrijwel altijd het geval is met besluiten uit Brussel) een
eerder complex en vrijblijvend compromis geworden tussen de EU-lidstaten en het
EP. De uitspraak van enkele EU-landbouwministers dat het akkoord een
belangrijke, zo niet de belangrijkste hervorming van het GLB sedert 1992
betekent, moet met een korreltje zout worden genomen. Dat – ondanks eerdere
kritiek van vooral liberale zijde – de inkomenssteun voor de boerengezinnen
overeind is gebleven en de steun eerlijker dan in het verleden wordt verdeeld,
is voor een deel te danken aan de Franse president Macron. Die wil opnieuw
verkozen worden en beseft maar al te goed dat dat hij daarbij de stemmen van de
boeren goed kan gebruiken. Daarom zetten de Fransen met behulp van  Duitsland de
laatste maanden de toon in het Europese landbouwoverleg.

Zware taak

Het leidt intussen geen twijfel dat de uitvoering van de vergroeningseisen voor
de inkomenssteun een zware taak voor de Nederlandse en Vlaamse boeren en
tuinders zal gaan betekenen. Zij zullen volgens de nieuwe regels kunnen
deelnemen aan vrijwillige milieuregelingen op het gebied van het klimaat, de
biodiversiteit, het waterbeheer en het dierenwelzijn. Zo zal 25 procent van de
begroting voor directe betalingen aan boeren daaraan worden besteed.. Volgens
Schreijer-Pierik is het wel van groot belang dat de overheid en de provincies
binnen het zogeheten Nederlandse Strategische Plan  niet aan de inkomenssteun
voor boerenfamilie- en gezinsbedrijven raken. Want rond de 50 procent van de
Nederlandse melkveehouders en een groot deel van de akkerbouwers zouden zonder
EU-subsidies een negatief inkomen hebben en economisch niet overleven.

EN DAN NOG DIT

Het GLB slokt bijna een derde (32 procent of € 386,6 miljard) van de totale
EU-begroting voor 2021-2027 op. 70 procent van de GLB-begroting gaat naar de
directe inkomenssteun voor de zes tot zeven miljoen landbouwbedrijven in de EU.
Het totale landbouwbudget uit EU-middelen voor Nederland voor de periode
2023-2027 bedraagt circa 790 miljoen euro per jaar.