Vandaag het tweede verhaal, de tweede analyse in een reeks over Links versus Rechts. Onafhankelijk denker Bernd Timmerman laat zijn gedachten gaan over de politieke flanken in de samenleving. Nu wordt “links” kritisch tegen het licht gehouden, in een navolgende analyse wordt “rechts” kritisch tegen het licht gehouden.

Daarna gaan Bernd Timmerman en Peter-Vincent Schuld met elkaar in debat. Peter ziet op dit moment absoluut geen heil meer in de klassieke politieke flanken links en rechts en ziet louter iets in realisme. Bernd ziet de klassieke tegenstellingen nog wel maar realisme is hem niet vreemd, integendeel.

Zowel Bernd als Peter voelen een enorme betrokkenheid met de samenleving in woord en daad. Lyrisch discussiëren ze, filosoferen ze, zijn het soms stellig met elkaar oneens, heel vaak vinden ze een gezamenlijke brug. Altijd eindigt elke discussie in een wederzijdse uiting van dankbaarheid omdat we met elkaar praten zonder elkaar de hersens in te slaan en er een diepe vriendschap aan ten gronde ligt.

Het Falen van links

Door Bernd Timmerman

In de laatste politieke peiling staan in Nederland de links-progressieve partijen op 56 zetels. Ver verwijderd van de macht lijkt links nog steeds zoekende naar een nieuwe koers die aanslaat bij de kiezers.

Nederland is geen uitzondering. In Europa is een politieke aardverschuiving gaande.

Rechts- en ook linkspopulistische politieke partijen en bewegingen zijn niet meer weg te denken. De kenmerken verschillen per partij en per land maar er zijn overeenkomsten.

Ze zijn zeer euro-sceptisch, verzetten zich tegen de  politieke elite, willen grenzen sluiten om niet-westerse migranten tegen te houden, willen zelfs meeregeren, zijn niet langer politieke verstotelingen, hebben een kritische houding ten opzichte van migranten, houden vast aan tradities en komen op voor de belangen van het eigen volk.

Dit politieke palet krijgt steeds meer steun. Zeker als daar thema’s als verbeteringen in de zorg, meer huizen, minder regels, meer koopkracht, steun voor ouderen en minder overheidsbetutteling bijkomen.

De agenda van “populisten” lijkt sterk, zeker in tijden van onzekerheid.
De christen-democratische en liberale partijen verliezen aanhang en soms hun politieke macht maar de ergste klappen hebben de sociaal-democraten gekregen. Zij hebben het vertrouwen blijkbaar verloren en hebben geen antwoorden op de vragen van met name de midden- en onderklasse. Een nieuwe aansprekende visie van sociaaldemocraten en groenen, al dan niet met steun van linkspopulisten ontbreekt. Er lijkt geen alternatief te zijn.
Waar is het misgegaan en waarom blijft het misgaan met links in Europa?

Na de Tweede Wereldoorlog stond eerst het herstel centraal om vervolgens vanaf de jaren zeventig te werken aan de verzorgingsstaat. Een beter evenwicht  tussen vrije markt en overheid, beleid gericht op zorg, onderwijs en economische groei.

Met betaalbare woningen en een sociaal vangnet met nivelleringen en investeringen. Kortom een succesvol beleid waardoor problemen verminderden of zelfs verdwenen.

Door het succes van de verzorgingsstaat en een ongekend optimisme over de maakbare samenleving ontstond er een internationale nieuwe kijk op politiek bedrijven. De omarming van het neoliberalisme, ook door linkse partijen. Er waren namelijk ook ernstige structurele problemen in de vorm van een hoge werkloosheid en inflatie.

De verzorgingsstaat werd onbetaalbaar als het beleid op de oude voet doorging. De conservatief-rechste koers van Thatcher en Reagan zorgde voor meer deregulering, privatiseringen en flexibilisering van de arbeidsmarkt.

Er was nog maar één weg. Die van voortdurende economische groei met een vrije markt zonder veel overheidsingrijpen. Meer en meer welvaart werd het adagium.De sociaal-democraten antwoordden met de derde weg. Zij lieten oude socialistische ideeën vallen en schoven niet een beetje op maar vielen in de armen van het neoliberalisme.

Ook bij links stond het groeien en de globalisering voorop met als enige verschil dat politiek voortaan overleggen was om compromissen te sluiten en er wel wat oog moest zijn voor sociale misstanden.

De ideologische verschillen verdwenen en politieke partijen zaten vooral in het midden met allemaal een neoliberaal beleid in de tijd van het einde van de geschiedenis door de val van de Muur en het verdwijnen van ideologieën. De hoogtijdagen van het neoliberalisme lagen in de jaren negentig en liepen door tot in de ’tens’ van de nieuwe eeuw.

Maar de ideologische verschillen kregen ineens een nieuwe jas. In plaats van een dreiging van de Sovjet- Unie in een koude oorlog tijdperk ontstonden er echte oorlogen en was er terrorisme met slachtoffers dichtbij huis. Een conflict tussen westerse denkbeelden en de radicale islam werd geëxporteerd naar Europa.

Economisch stortte het neoliberale complex in met een banken- en financiële crisis. Recessie en werkloosheid, de groei leek uit zicht te verdwijnen. Het leven duurder, de onzekerheid groter en een zichtbare ideologische dreiging. Bovenop deze problemen was er de komst van miljoenen immigranten naar Europa waarbij samenlevingen onder druk kwamen te staan. Het vertrouwen in politici nam af, mede door veel schandalen in de vorm van corruptie, zelfverrijking, fraude, nepotisme en achterkamertjespolitiek.

In al deze onzekerheid, met reële dreigingen, en onvrede, kwam ook nog eens de klimaatcrisis als een zwaard vanuit de hemel boven de mens zijn hoofd hangen. Het neoliberalisme met de drie-eenheid van economische groei,  vrijhandel en globalisering bleek een rampzalige keerzijde te hebben. De ontevredenen en de bezorgden zochten een houvast en vonden deze in rechtspopulistische partijen. Zij kwamen wel met antwoorden: een soms naar links hellend sociaal-economisch beleid, een nationale visie voor het eigen volk en tegen migranten, aanvallen op het politieke establishment, nadruk op veiligheid en identiteit, EU scepsis en het bagatelliseren van de klimaatproblemen.

En links dan? Links keek en keek en kreeg klap op klap. Links is zelfs mede verantwoordelijk voor de machtsuitbreiding van rechts en het verlies aan macht. De links politieke moralisten hebben meegewerkt aan het falende beleid van neoliberalisten, hebben de zwakheden in de politieke structuur verdoezeld, lieten de verzorgingstaat afbreken en hebben vooral geen verhaal meer te vertellen dat de midden- en onderklasse aanspreekt.
Links predikt alleen nog maar. Het gaat links niet meer om aanvallen op kapitaal, macht, ongelijkheid, armoede en repressie. Sociaal democraten, progressieve liberalen en groenen laten klassieke thema’s liggen en concentreren zich op aanvallen tegen rechtspopulisten.

Links heeft geen verhaal meer maar voert een strijd tegen alles wat rechts en conservatief is. De derde weg is verlaten en er is een doodlopende weg naar meer verlies voor in de plaats gekomen. De rechste groei gaat door en komt door het falen van links.

Want het gaat niet alleen om de destructieve omarming van het neoliberale beleid door links, ook is de houding van links naar thema’s als identiteit, migratie en religie funest. Problemen met betrekking tot cultuur en identiteit worden door links bespot en geridiculiseerd waarbij tegenstanders voor fout of erger worden uitgemaakt.

In de migratie- en integratiediscussie staat links aan de zijde van degenen die de Nederlandse cultuur, identiteit, waarden en normen beschimpen. Eigen tradities en gebruiken belanden op de puinhopen en andere culturen worden bewierookt.

Progressieve waarden als gelijkheid en vrijheid komen onder druk te staan omdat voor velen het lijkt alsof er met twee morele maten wordt gemeten. De vrijheid van autochtonen verdwijnt, waarbij de vrijheden van immigranten onbeperkt zijn. Westerse en Hollandse identiteit bestaan niet of is koloniaal, imperialistisch en wit fout, terwijl identiteit van nieuwkomers in Europa met zijden handschoenen en overdreven respect worden bejegend.

Het morele linkse vingertje zorgt ervoor dat Westerlingen zich moeten schamen voor verleden en heden. Secularisatie is een groot goed maar de islam en moslims krijgen een voorkeursbehandeling en waardering. Dat is het gevoel, of het waar is of niet maakt niet eens meer uit. Links voert vooral een gevecht uit met rechtspopulisten, ziet geen dreiging in de migratiestromen, heeft de oude thema’s overboord gezet en predikt een orthodoxe morele evangelie vanaf de kansel als een soort van dominee’s op kruistochten in eigen land.

Links is niet meer trots op het verleden, heeft geen verhaal meer voor de toekomst, is wereldvreemd ten opzichte van wat leeft onder de kiezers, is overdreven politiek correct, pleegt verraad aan eigen waarden en idealen en heeft gewoonweg geen realistische visie meer te vertellen. Waarbij linkse polarisatie net zo verwoestend is als rechtse.

Wat links Europa nodig heeft is nieuwe verbeeldingskracht. Met een plan komen om de ruïnes van neoliberaal beleid weer op te bouwen tot glorieuze open forten waar gelijkheid en vrijheid centraal staan.De komst van een nationaal bewustzijn met een progressieve beweging waar  verbinden en kracht geven centraal staan.

In plaats van progressieve oorlogen tegen rechtspopulisten is er de vraag naar oplossingen voor problemen in de zorg en bij het onderwijs, voor een programma tegen armoede, huiselijk geweld, sekse ongelijkheid, dierenmishandeling, discriminatie en voor meer sociale kwesties.

Nieuwe ideeën voor de linkse politiek zijn onmisbaar. Een nieuw programma zonder taboes en  zonder dogma’s. Strategieën  die uitgaan van een visie die horen bij de moderne wereld. Links moet meer in de spiegel kijken om het eigen falen te erkennen en minder, veel minder wijzen met dat moralistische hooghartige vingertje.