door Koos van Houdt

Sophie Wilmès heeft gesproken. Er is geen beraad van de Benelux nodig. Vrekkig Nederland krijgt geen steun van de Belgische premier. Maar zij mag dan ook alleen maar zeggen wat ze krijgt ingefluisterd van de regionale deelregeringen. Die vinden: hoe meer geld voor de eigen regio, hoe beter.

Mark Rutte zit er anders in. Die moest gisteren politiek spitsroeden lopen in de Tweede Kamer. Voor Nederland geldt de Zalm-norm: “geen cent te veel”. Maar daarachter speelt een heel andere vraag. Een worsteling van Nederland naar de eigen identiteit in de Europese Unie.
Willen we een Europese Unie naar Nederlandse snit? Of willen we een Nederland naar Europese snit. Politiek Den Haag wil het eerste. Duitsland is er al langer achter dat alleen de tweede keus realistisch is.

Charles Michel is van dezelfde politieke beweging van Waalse liberalen als Sophie Wilmès. Maar hij moet alle regeringsleiders op één lijn zien te krijgen. Daar neemt hij de hele vrijdag voor. Maar, schrijft hij in zijn uitnodigingsbrief, we kennen de voorstellen inmiddels wel goed. En we kennen ook de knelpunten. Het zal niet gemakkelijk worden om in de komende maanden een oplossing te vinden. Reken er dus op dat vrijdag pas het eerste debat van de regeringsleiders zal worden gehouden over het Europese herstelfonds van 750 miljard euro. En dan moet ook nog die meerjarenbegroting zelf vastgesteld worden.

Januari 2017. In het perscentrum van het Europees Parlement in Brussel neemt Mario Monti achter een microfoon plaats. Hij heeft met negen andere deskundigen uit vooral het Europees Parlement (zoals Guy Verhofstadt) en de Europese Commissie (onder meer Frans Timmermans) een advies uitgevogeld over de wijze waarop de meerjarenbegroting van de Europese Unie voor de jaren 2021 tot 2027 in elkaar gestoken zou moeten worden.

Kern ervan: de Europese Unie moet betaald worden. Elke lidstaat heeft daarbij eigen wensen en verlangens. Steek het voorstel dus zo in elkaar, dat iedere lidstaat voldoende van zichzelf erin terug vindt. Het advies spreekt niet over Europese belastingen. Maar Guy Verhofstadt weet: als we het hebben over nieuwe Europese eigen middelen, dan hebben we het over hetzelfde.

Ursula von der Leyen heeft het advies goed gelezen. Zij stelt nieuwe eigen middelen voor. Ze wil een winstbelasting voor de grootste bedrijven in de wereld, rechtstreeks te voldoen aan de Europese kas. Mag dat zo maar? Velen schreven de afgelopen weken dat zoiets heel nieuw is. Dat is onjuist. Het is precies hetzelfde als waarmee de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal in de jaren vijftig zichzelf bedroop door een afdracht te vragen van alle bedrijven die actief waren in de sectoren van de kolen en staal.

Er was nooit een verbod op dergelijke Europese belastingen. Alleen lidstaten die zoveel mogelijk macht in de eigen hoofdstad willen houden, vinden dergelijke Europese heffingen niet leuk. Zij kunnen er echter niet zonder. Zeker niet als ze tegenover het eigen volk en de eigen nationale volksvertegenwoordiging verdedigen dat “er geen cent te veel” naar Brussel mag en dat de nationale contributie aan de kas van de Unie zo laag mogelijk moet blijven.

Maar voorzitter Monti en de zijnen hadden nog een vooruitziende blik. Wanneer de Commissie een voorstel in elkaar zou steken, zoals door hem geadviseerd, dan zou aan het eind van de dag iedere lidstaat erkennen dat er voldoende van eigen gading in zou zitten. Uiteindelijk zou dan het benodigde compromis in de Europese Raad bereikt kunnen worden.

Wie de brief van het kabinet aan de Tweede Kamer leest ter voorbereiding van de Europese Raad per video van komende vrijdag, leest daarin tussen de regels, dat het advies van Monti ook op de departementen in Den Haag goed is gelezen. Veel onderdelen van de voorstellen van de Europese Commissie worden door Nederland wel gedeeld. Het komt erop aan de Tweede Kamer te overtuigen. En dat kan niet met één pennenstreek. Daar is tijd voor nodig. Tijd die minister Hoekstra (financiën) vorige week donderdag in de eurogroep heeft getracht vrij te spelen.

Het kabinet erkent dus dat er de nodige aanknopingspunten in het voorstel van de Europese Commissie staan. Alleen maar, de getallen zijn zo hoog. Er moet ruim tien procent meer aan contributie op tafel komen dan Nederland en de andere vrekken in de Unie willen betalen. Maar daarvoor komen dan instrumenten als zo’n Europese belasting van grote multinationals. Bovendien krijgt de Europese Commissie de ruimte om geld voor iedereen te lenen op de kapitaalmarkt.

Uiteindelijk zal Nederland moeten slikken. De worst die ons land wordt voorgehouden: de eigen contributie hoeft niet omhoog. De pijn zit elders. Nederlandse volksvertegenwoordigers en Nederlandse kiezers willen niet betalen voor de financiële problemen van zuidelijke lidstaten. Ze willen er wel met vakantie naar toe. Maar die vakantie mag ook al “geen cent te veel” kosten.

Zo wil Nederland als het ware een Europese Unie dat naar eigen nationale snit is opgezet. Dan koop je vast voor eigen gebruik buiten de Europese Unie om, vaccins op de internationale markt, terwijl je weet dat de Europese Commissie ook bezig is. Alsof dat geen geld uit de staatskas kost.

De verklaring dat Nederland in Europees opzicht zo diep kon zinken, kan gezocht worden in het feit dat we niet meer weten, hoe uniek de Europese Unie is. Geen internationaal verband van zelfstandige staten, maar een ingewikkelde organisatie met een eigen rechtsorde. Bovendien een Unie die voor al die honderden miljarden, heel veel nuttige dingen doet.

Ooit was in Duitsland het debat of er een Europese Unie naar Duitse snit zou moeten komen of dat Duitsland een loyale Europese partners moest zijn. Dat debat is door Angela Merkel in alle duidelijkheid beslist. Duitsland is te klein om het alleen te doen. Dus wil Merkel een Europees Duitsland, loyaal binnen de Europese Unie. Voor zo’n keuze staat Nederland nu ook. Het enige realistische alternatief is de erkenning van de eigen beperkte mogelijkheden en dus de keuze voor een Europees Nederland.