door Koos van Houdt

Holle kinderoogjes. Sprinkhanen die oogsten vernietigen. Bittere armoede in dorpen en steden. Uitzichtloosheid onder jonge Afrikanen die langs allerlei wegen proberen voet op Europese bodem te zetten. Dat beeld zit al tientallen jaren tussen onze oren.

Dertig jaar geleden zei een toenmalig lid van het Europees Parlement tegen me: “Wanneer we niet met geld uit de Europese Unie over de brug komen, zullen de Afrikanen het wel komen halen.” Dat waren profetische woorden. Langzaam maar zeker is de Europese Unie, zijn de Europese lidstaten en zijn gewone burgers wakker geworden.

Het jaar 2020 is niet meer een breukjaar, maar wel belangrijk om tot volwassen relaties te komen tussen de Europese Unie en wat sinds een kleine twintig jaar de Afrikaanse Unie heet. Die Unie is opgezet naar het voorbeeld van de Europese Unie, met een hoofdkwartier in Addis Abeba (Ethiopië) en een Pan-Afrikaans parlement, dat is gevestigd in Midrand (Zuid-Afrika).

Ver dus van het hoofdkantoor van de Commissie van de Afrikaanse Unie en met leden, die ook lid zijn van de parlementen in de 55 lidstaten. De volksvertegenwoordigers moeten hun macht dus nog veroveren, maar er is een opening naar meer democratische verhoudingen, zeggen deskundigen.
De kalender leert het volgende. Op 12 en 13 december 2019 gaf de Europese Raad aan de Commissie opdracht de volgende topbijeenkomst in oktober 2020 voor te bereiden.

Dergelijke Europees-Afrikaanse topbijeenkomsten vinden eens in de drie jaar plaats. De vorige was in 2017 in Abidjan. Op weg naar die bijeenkomst van regeringsleiders in oktober, ging de Europese Commissie vorige week met 21 leden op bezoek bij de collega’s van de Afrikaanse Unie in Addis Abeba. De reis was bedoeld als kennismaking voor de nieuwe Commissie. Maar ook was het een voorbereiding op morgen 4 maart.

Dan wordt in Brussel een nieuw beleidsplan voor de betrekkingen tussen Afrika en de Europese Unie gepresenteerd. Dat beleidspapier ligt eerst voor op een beraad van Europese en Afrikaanse ministers in mei in Kigali (Rwanda). De resultaten daarvan worden voorgelegd aan de top in Brussel in oktober.

Waarover gaat het. Het belangrijkste politieke punt is dat handel de beste weg is voor verheffing uit de armoede van grote delen van de bevolking. Het is tijd voor nieuw denken. Ja, we moeten nog wel de Afrikanen steunen in zaken als gezondheidszorg, babyzorg, schoon water, betere landbouw en vooral onderwijs. Maar deze klassieke vormen van ontwikkeling moeten meer en meer in het kader worden gezet van normale vormen van handel.

Klassieke economische theorie: als je handel drijft met elkaar, is dat voor beide partijen gunstig. In het kader van de uitbreiding van de Europese Unie is dat al eens onderzocht. Resultaat daarvan was dat elke uitbreiding voor alle partners beter was. Soms moeten er wel meerdere jaren of zelfs decennia overheen gaan, om die resultaten echt te zien. Maar als je op volwassen wijze met elkaar handel drijft, dan blijkt dat voor iedereen beter te zijn.

Daar zien we de theorie achter een voorstel waar de Europese Commissie wellicht morgen mee komt. Dat voorstel is om Afrika op gelijke voet toe te laten tot de handel op de Europese interne markt. In andere woorden: stel die Europese markt zonder heffingen open voor de Afrikanen. Dat is niet nieuw, het is versterking van al bestaand beleid.

Verder op de agenda voor de toekomst: onderwijs, klimaatbeleid, duurzaamheid, versterking van digitale communicatie op het Afrikaanse continent, Eigenlijk spreekt dat allemaal voor zich. Alleen, we hadden het nog niet zo tussen de oren, als het ging om al die plaatjes met schreeuwende armoede op het Afrikaanse continent.

Wat we dus in ieder geval niet moeten doen, denkt de Europese Commissie, is Afrika als zielig en armoedig zien. Het is een rijk continent met veel mogelijkheden op het gebied van grondstoffen, prachtige natuur en slimme mensen.

Maar het sluitstuk van dit alles is ook van belang. Geopolitiek is het van belang dat de betrekkingen tussen de Europese Unie en Afrika ook volwassen worden. Vredesbeleid, goed bestuur en goede infrastructuur zijn van groot belang. De samenwerking zal de Europese Unie ook de komende jaren nog handenvol geld kosten.

Maar het is dat waard: je voorkomt migratiestromen, die worden gedreven door armoede en uitzichtloosheid. Geld dat daaraan nog moet worden besteed, kan heel wat beter in die moderne vormen van economische en sociale samenwerking worden gestoken. Anders doet China het.