door © Koos van Houdt

Leidende foto: Nederlandse Minister van Justitie David van Weel wordt ontvangen door zijn Hongaarse collega. Foto: © Hungarian EU Presidency

Je kunt de ervaren topdiplomaat David van Weel wel om een boodschap sturen in Boedapest. Maar hoe zit het met de PVV’ers Faber (Asiel en Migratie) en Agema (Volksgezondheid)? Hoe doen zij het rond de boycot tegen de Hongaarse president Viktor Orban, vanwege diens eigengereide ‘vredesmissie’ aan het begin van een half jaar Hongaars voorzitterschap van de Europese Unie? Orban had zijn hielen nog niet gelicht in het Kremlin of de Russen schoten het grootste kinderziekenhuis van Oekraïne aan gort.

Dat de ministers van Buitenlandse Zaken op maandag in Brussel bijeen waren, is geen groot politiek probleem. Zij krijgen hun beurt om het Hongaarse voorzitterschap al dan niet te boycotten eind volgende maand. Wellicht wordt er in vakantietijd een diplomatieke oplossing gevonden, zo bleek uit de woorden van hun voorzitter Josep Borrell die dag richting journalisten. Hoe dan ook, Hoge Vertegenwoordiger voor het buitenlands beleid Josep Borrell is in deze functie ook lid van de Europese Commissie en moet dus de door Ursula von der Leyen uitgeroepen boycot van “informele ministerraden” in Boedapest volgen.

De ministers van buitenlandse zaken gingen na hun vergadering van maandag formeel ook met vakantie. Maar het wordt voor hen geen echt rustige vakantie. De Europese Unie moet zich bezinnen, na het terugtreden van Joe Biden als kandidaat voor het presidentschap van de Verenigde Staten.

Ook moet er een gevoelig politiek overleg met Israël worden voorbereid. Zo’n overleg is er wel vaker. Maar dit keer is het geen ‘business as usual’. Israël zaait daarvoor in de ogen van de Europese Unie teveel dood en verderf in Gaza. Maar de EU meet met twee maten als we de tragedies in Syrië en Sudan in ogenschouw nemen.

En dan is er nog de steun aan Oekraïne. De ministers leerden maandag van elkaar dat dat land niet kan wachten tot de Europeanen terug zijn van vakantie. Dat land moet snel geholpen worden met luchtafweer en met het broodnodige herstel van energiecentrales. Herfst en winter loeren immers al weer om de deur. En de kou in de winter kan daar verschrikkelijk zijn.

Maar laten we eerst eens de agenda van het Hongaarse voorzitterschap in deze laatste week voor de zomervakantie doornemen. Maandag werd er een bijeenkomst gehouden, waar het onderwerp asiel en migratie op de agenda stond. Je zou zeggen, daar kon Hare Excellentie Marjolein Faber (behorend tot de PVV) haar ministeriabele gezicht van “strengste migratiebeleid ooit” mooi tonen aan haar Europese collega’s. Zonder gevolgen, want het ging ‘slechts’ om informeel beraad.

In haar plaats werd David van Weel, minister van Justitie en nadrukkelijk tijdens de formatie ontlast van Asiel en Migratie, door teamleider David Schoof afgevaardigd. Uit onder meer berichten op zijn eigen pagina op X valt af te leiden dat Van Weel ook dinsdag in Boedapest de presentielijst tekende.

Deze dinsdag stonden onderwerpen uit zijn eigen portefeuille van Justitie op de agenda. De minister-president liet dat vorige week op onze nationale televisie in het midden. Hij sprak nadrukkelijk over Van Weel die “maandag in Boedapest zal zijn”.

Twintig jaar geleden wilden Nederlandse bewindslieden wel. In Amsterdam werd in 1997 het Schengenverdrag ontworpen, gevolgd in oktober 1999 in Tampere een lange lijst van gemeenschappelijke Europese thema’s voor justitiebeleid. Nederland deed in 2004 een nieuwe duit in dat zakje met het Haagse Programma. Er is veel opgezet op dit gebied, want wie een Europese markt met open binnengrenzen tussen de lidstaten wil opzetten, moet ook de gevolgen daarvan voor de criminelen en hun misdaden onder ogen zien. Maar na het afwijzen van de Europese Grondwet in 2005 werd het stiller op dit front. Nu is er opeens een nieuw programma voor meerdere jaren in voorbereiding. Best iets voor Van Weel in zijn nieuwe baan.

Maar dan. Op woensdag en donderdag vergaderen “informeel” de ministers van Volksgezondheid in Boedapest. Daarover werd vanuit het kabinet in Den Haag nog niets vernomen. Wel werd in de wandelgangen duidelijk dat minister Fleur Agema (ook afkomstig uit de PVV) wegens vakantie niet zelf aanwezig zou zijn. De paladijnen van Geert Wilders, innig bevriend met de Hongaarse premier Victor Orban, schitterden zo wel door afwezigheid.

Nu wisten we op maandagmorgen nog niet waarover de Hongaren op woensdag en donderdag zouden willen spreken. De betreffende pagina op de site van het Hongaarse voorzitterschap was toen nog maagdelijk witjes. Maar stel nu dat de ministers daar opnieuw spreken over de “Europese Gezondheidsunie’ of over een gezamenlijk Europees optreden in de strijd tegen het tekort aan medicijnen, dat in Nederland nog erger is dan in andere Europese lidstaten? Dat zijn toch onderwerpen, die het Nederlandse belang nadrukkelijk raken?

Dit is de formele kant van de zaak. Een journalistiek aantrekkelijk onderwerp, zeker in vakantietijd. Want ja, ruzie en meningsverschil, dat wil er wel in bij ons als volgers van het nieuws. Ondertussen lieten wij, journalisten, de afgelopen week weer een bedenkelijke steek vallen. Want wie leest er op tropische dagen nu voor zijn lol kamerstukken?

Wie het wel deed, had het volgende kunnen leren. Het Hoofdlijnenakkoord, dat door het nieuwe kabinet in deze zomermaanden moet worden uitgewerkt, heeft als belangrijkste paragraaf ‘asiel en migratie’. Daarop wilde Geert Wilders vooral scoren. Zijn gedachten over een ‘asielcrisiswet’ vormen het hart van deze paragraaf. In vele commentaren is al gewezen op de juridische onmogelijkheid ervan. Onmogelijk? De wetgever kan toch gewoon nieuwe wetgeving voorstellen?

Hier raken we direct aan de verwevenheid van het Europese en het nationale recht. Het Europese recht heeft voorrang, zo geldt in alle 27 lidstaten van de Europese Unie. En het Europees Parlement heeft in oude samenstelling in april definitief goedkeuring gegeven aan het Europese asiel- en migratiepact, inclusief een tiental wetten. Precies daarop loopt het Hoofdlijnenakkoord stuk.

Je gezicht gaat nog harder gloeien dan de tropische zon al veroorzaakt, wanneer je leest wat minister Faber op 12 juli aan leden van de Tweede Kamer schreef. Die hadden vragen gesteld over de agenda voor de informele gesprekken deze week in Boedapest. Het wordt natuurlijk niet met zoveel woorden geschreven, maar de tekst van mevrouw Faber is een duidelijke streep door de kern van het Hoofdlijnenakkoord.

Mevrouw Faber heeft kennelijk ontdekt dat ze voor haar “strengste asielbeleid ooit” uit de voeten kan met het Europese asiel- en migratiepact. Ze gaat zelfs een stapje verder. In juni, vlak na de Europese verkiezingen, publiceerde de Europese Commissie een gedetailleerd plan van uitvoering voor dit migratiepact. Als alle lidstaten hun huiswerk maken, kan op 1 mei 2026 deze Europese wetgeving volledig in werking treden.


Prima, zegt minister Faber. Nederland zal zich haasten om in december van dit jaar de gevraagde uitwerking voor ons land aan te leveren aan de Europese Commissie. Je zou zelfs uit haar taalgebruik kunnen afleiden, dat Nederland op dit punt wel het beste jongetje uit de klas wil zijn. Vooral de paragraaf over versterking van de buitengrenzen is een kolfje naar haar hand.

Misschien is ze het ook wel eens met Ursula von der Leyen, die daartoe Frontex wil uitbreiden naar 30.000 arbeidsplaatsen. Alleen moet ooit later blijken of Nederland daar dan ook de contributie voor de Europese Unie bij wil aanpassen. De Nederlandse bijdrage aan Frontex bestaat op dit moment onder meer uit het ter beschikking stellen van celwagens van de Dienst Vervoer en Ondersteuning van Justitie.