door Peter-Vincent Schuld en Christel Dubos

De zaken zijn helder. Oekraïne krijgt Nederlandse, Deense en Noorse F16’s. Vanuit
Zweden lijken er SAAB-straaljagers te worden geleverd en ook vanuit de VS lijken
er toestellen in gereedheid te worden gebracht om de Oekraïners de kans te geven
om hun land te verdedigen.

Er is een voorwaarde, de toestellen mogen niet op Russisch grondgebied ingezet
worden. Ook vanuit het Westen geleverde raketsystemen en ander materieel zoals
de HIMARS mogen niet ingezet worden op doelen die de facto op het Russisch
grondgebied bevinden overeenkomstig de bepaalde grenzen van 1991 na het
uiteenvallen van de Sovjet Unie. Dat zijn harde afspraken. In het geval Oekraïne
zich niet houdt aan deze afspraken zal de massieve steun die het nu geniet echt
gaan verliezen. Het is ook in het belang van Oekraïne zelf, immers een totale
escalatie zal leiden tot urbane abattoirs die hun gelijken niet zullen kennen.

Wat Oekraïne zelf als wapens produceert, ja daarover kun je geen afspraken maken.
Afgelopen weekend deelde Oekraïne mee dat het naast de drones zelf systemen had
geproduceerd die eventuele doelen in Moskou en Sint-Petersburg zouden kunnen
bereiken. Maar de vraag is of het wijsheid is om Sint-Petersburg te gaan
bestoken.

Kijk een enkele drone is een speldenprik die niet al te veel emoties teweeg zal
brengen, maar wanneer de stad en de oblast massief bestookt gaan worden, dan
komen er historisch ingegeven krachten vrij.  Eens die geest uit de fles is, dan
bereiken we een fase waarbij we ons hart moeten vasthouden.

Historisch besef en twee nijlpaarden met een grote bek

Nu spelen (percepties van) historisch besef en hoog oplopende emoties een niet
onbegrijpelijke doch een belangrijke rol in de oorlog in Oekraïne. Ik herhaal
het nog maar een keer, de gemiddelde burger in het westen van Europa heeft een
historische kennis van een mini-garnaal t.a.v. van deze regio op het Europese
continent.  Het gevolg is dat het bij online discussies net lijkt of er
nijlpaarden hun enorme scheur naar elkaar en ten overstaan van de goegemeente
opentrekken zonder dat er iets daadwerkelijk zinnigs uitkomt. Zo krijgen we dus
beeldvormingen die haaks staan op de realiteit.  Daar schuilt een zeker gevaar
in omdat de publieke opinie dan kan vragen om het  bedrijven van achteraf bezien
ongewenste politiek. Het is daarom dan ook belangrijk dat er vanuit de EU,
vanuit de NAVO en vanuit de VS getracht wordt om de hoofden in “Kiev” koel te
houden in zoverre dat mogelijk is.

Het beleg van Leningrad (Sint-Petersburg)

Gedurende de Tweede Wereldoorlog werd door nazi-Duitsland de operatie Barbarossa
gelanceerd met als doel om de Sovjet-Unie te veroveren en te verslaan. Onderdeel
van deze operatie, ook wel als het Oostfront geduid bestond uit de belegering
van Leningrad (Sint-Petersburg) die maar liefst 900 dagen aanhield. Vanuit het
noorden werd de stad aangevallen door de destijds met de Duitsers collaborerende
Finnen. Vanuit het zuiden werden de aanvallen ingezet door de de troepen van de
Duitse Wehrmacht aangevuld de Spaanse Blauwe Divisie, die bestond uit
vrijwilligers die in actieve dienst van Duitsland reguliere Wehrmacht-uniformen
droegen maar waarbij het eigen tenue bestond uit een blauw hemd waardoor ze de
naam “Blauwe divisie” kregen. Van 8 september 1941 tot en met 27 januari 1944
werd de stad aanhoudend bestookt met artillerie en luchtbombardementen.

Alles werd door de Duitsers aan gort geschoten; Monumenten, fabrieken,
woonhuizen, winkels, kerken en zelfs een kinderziekenhuis annex sanatorium moest
er aan geloven..

De eerste luchtbombardementen door de nazi’s werden uitgevoerd met om en nabij
250 bommenwerpers. Het doel van Hitler was om de stad totaal te vernietigen, de
inwoners uit te hongeren en hen collectief een wisse dood in te jagen. Leningrad
zou daarna door Hitler aan de Finnen worden gegeven als “oorlogsbuit”.

In het Russisch denken en het Russisch historisch besef, hoe eventueel vervormd,
misvormd of zelfs overeenkomstig de feiten is, kan elke aanval op Leningrad
(Sint-Petersburg) een zekere vorm van erfelijke herbeleving veroorzaken  van wat
de nazi’s hebben aangericht met het aanvalsplan genaamd Unternhemen Nordlicht.
De Sovjet-troepen wisten uiteindelijk de nazi’s te verdrijven en Leningrad
buiten schootsafstand van de Duitsers te brengen.

De prijs die betaald werd is onmenselijk hoog. De officiële cijfers gaan
naar de 633.000 burgerdoden, maar cijfers van rond een miljoen burgerdoden
zouden volgens onderzoekers zeer meer zeker tot realiteit horen. Dan hebben we
het nog niet over het aantal Sovjet-militairen die gesneuveld zijn. Dat cijfer
ligt ongeveer op de 300.000 man. Aan nazi-Duitse zijde worden de slachtoffers
geschat op ongeveer 100.000  manschappen. De stad was volledig verwoest. Nog
maar eens een keer. In 1703 Werd Sint-Petersburg gesticht door Tsaar Peter de
Grote.  Het was een politiek statement van Tsaar Peter, met de bouw verving hij
op dezelfde plek de vervallen en de door Ivan de Verschrikkelijke ontvolkte
Hanzestad Novgorod. Het werd de hoofdstad van Rusland en moest weer het venster
op het Westen worden. Dat hebben ze gedurende de Tweede Wereldoorlog geweten
toen de bommen en mortieren door de “vensters op het westen” de stad en haar
bevolking vernietigden. Nu was het Adolf de Verschrikkelijke.

Gedurende het beleg van Leningrad (Sint-Petersburg) waren er hongerwinters. Er
was gewoon niets te eten. Alles werd opgeofferd om als voedsel te dienen, het
voer voor paarden, haver, werd gebruikt om brood te bakken. De stad was qua
oorlogsvoorbereiding (civiele verdediging) niet voorzien op grote hoeveelheden
voedsel voor de burgerbevolking. Dat heeft er helaas in geresulteerd dat mensen
zich te buiten gingen aan kannibalisme. Naar schatting zijn honderden mensen
hiervoor opgepakt waarvan een aanzienlijk deel is geëxecuteerd.

Het resulteerde erin dat doden vaak niet werden begraven maar werden verborgen,
om zodoende hun voedselbonnen nog te kunnen verkrijgen en te verzilveren. Als de
wateren rond Leningrad bevroren waren, dan werd er nog wel eens wat eten over
het ijs aangeleverd. Maar de mensen hadden het slecht en velen stierven een
verschrikkelijke hongerdood. Dat mensen elkaar dit kunnen aandoen is natuurlijk
een gotspe. Op een waardige manier begraven van de slachtoffers was er amper en
vaak niet bij.

Maar………

Als u persoonlijk of uw naaste het slachtoffer bent geworden van een ernstig
geweldsmisdrijf, geeft u dat overeenkomstig ons rechtssysteem nog niet om het
gedrag in wat voor vorm te kopiëren en op anderen te projecteren c.q. los te
laten. In dit geval doelende op de Russische praktijken in Oekraïne.

Het eventueel aanvallen door Oekraïne van Sint-Petersburg zou voor de Russische
president Poetin een reden kunnen zijn om nog meer door te slaan en nog zwaarder
geweld te gebruiken, waarbij  we niet uitsluiten dat dan het gebruik van
tactische nucleaire wapens echt een reële optie is. De oorlogservaringen en
zware ontberingen gedurende de Tweede Wereldoorlog van de ouders en grootouders
van Poetin zijn een absolute trigger voor de Russische president. Ratio speelt
dan geen rol meer. Hoezeer Poetin op dit moment alle grenzen van het redelijke
overschrijdt en op basis van de dynamiek van de dag er geen uitzicht is op een
snel staakt-het-vuren, hebben we te maken met een conflicterend denken in het
hoofd van Vladimir Poetin. Let op, posttraumatische stressstoornissen kunnen
overerfbaar zijn tot op zekere hoogte en zijn mede afhankelijk van wat je in je
jeugd is bijgebracht en wat je hebt gehoord en hebt ervaren. Geldt ook voor
Poetin. Zo’n gegeven kan iemand helemaal laten doorslaan tot het zelf
begaan van onvergeeflijke daden.

Sint-Petersburg is de
thuisstad van Poetin. Poetin lijkt tot op de dag van vandaag te zijn geobsedeerd
door de massale vernietiging van mensenlevens en de stad Sint-Petersburg zelf.
Hoe tegenstrijdig het ook klinkt als we de aantallen doden die aan Russische en
Oekraïense zijde zijn gevallen tellen en het gemak waarmee er overheen gestapt
wordt door Poetin en het Kremlin, mag je nooit de fout maken om niet te beseffen
dat iemand tegengesteldheid kent in het eigen denken. Een mate van bipolariteit
in extremis? We brachten aan het begin van de oorlog in Oekraïne een twee
verhalen over het denken van Poetin, en dit is een aanvulling daarop.

Op basis van de totale toestand in de regio zal Poetin een stevige aanval in
Sint-Petersburg beschouwen als het begin van de herhaling van het beleg van
Sint-Petersburg in de Tweede Wereldoorlog en daarin een hernieuwde legitimatie
vinden van zijn zogenaamde speciale militaire operatie tot denazificatie in
Oekraïne om deze vervolgens aan te wenden en uit te buiten.

Het Westen zal Oekraïne dus echt een beetje in toom moeten houden om de
begrijpelijke ontembare furie der kwaadheid in Oekraïne niet om te toveren tot
een onherstelbare duivelse rampzaligheid. In heel het conflict spelen percepties
van de geschiedenis een primaire rol. Met nadruk percepties, want iedereen zoekt
een voor hem of haar passende uitleg om eventuele oorlogshandelingen te
legitimeren. Oorlog is namelijk altijd vuil. De vinger aan de trekker bepaalt
het eventuele fatale lot van de opponent. Ook na de Tweede Wereldoorlog en
gedurende de Koude Oorlog was het bepaald geen pretpark in Leningrad
(Sint-Petersburg).

Om het gevoel te benaderen van de sfeer in Leningrad destijds brengen wij in uw
herinnering het nummer “Leningrad” van de Amerikaanse zanger Billy Joel.
Hierboven verwijzen we naar de link.

Een lach en een traan

Mochten onze vrienden in Oekraïne besluiten om Moskou met explosieven te viseren
dan strekt het wel tot de aanbeveling om dat zonder wodka en dus onbeneveld te
doen en niet het verkeerde “Moscow”  aan te vallen, want dan is er sprake van
“friendly fire”. Op Amerikaanse bodem, in de staat Maine ligt een stadje dat
Moscow heet en bekend staat om de radarinstallatie van de Amerikaanse
luchtmacht. Dus als u zegt dat het stikt van de de Amerikanen in Moscow, dan
kunt u vanuit een bepaald perspectief  gelijk hebben.

Maar hoe reïntegreren we Rusland als de oorlog over is? Gaan we door in haat of
weten we de menselijkheid weer vorm te geven? Hoe gaan we Oekraïne weer
opbouwen? Hoe groot zal ons hart zijn? Zijn we in staat elkaar te vergeven? Er
bestaat een schrale troost. Uit de melancholie van het verdriet en de pijn, het
verlies en de nodeloze dood is er kracht te halen.