door Jan Schils

Brussel – Na weken van zelf gecreëerde chaos en blunders heeft Ursula von der
Leyen, de hoogste Europese ambtenaar en aanvoerder van de Europese Commissie
(het niet democratisch verkozen, maar door de lidstaten benoemde “dagelijks
bestuur” van de Europese Unie) eindelijk het boetekleed aangetrokken.

Zij deed dat vandaag (10/2/21) voor het Europees Parlement, waar ze bekende dat
“de Commissie niet goed heeft beseft wat er allemaal komt kijken bij de massale
productie van coronavaccins.” Mogelijk heeft ze het persoonlijk allemaal wel
degelijk beseft. Ursula is immers van opleiding arts en was van 1988 tot 1992
docent epidemiologie en sociale geneeskunde aan de Medische Hogeschool in
Hannover, waarna ze verschillende keren minister was onder “Mutti” Merkel totdat
ze voorzitter van de Commissie werd.

Heibel

Een bekentenis, waarmee niet alle leden van de Commissie akkoord zullen gaan,
want verschillende van hen waren het allesbehalve eens met haar optreden, wat
vooral de twee laatste weken tot heibel binnen het college aanleiding gaf. Maar
goed, Ursula gaf toch toe dat “niet alles goed is gegaan”. En dan volgde meer
concreet het foute parcours dat de Commissie had gevolgd:  “We waren te laat met
het goedkeuren van coronavaccins, we waren te optimistisch over de massale
fabricage van de vaccins en we rekenden er te veel op dat, wat we hadden
besteld, ook op tijd zou worden geleverd.” En ze besloot haar schuldbekentenis
met wat niemand zal tegenspreken: “We zijn nog niet waar we willen zijn”.

Dat mag je wel zeggen als je bedenkt dat er gemiddeld in de EU pas 2,8 doses per
100 mensen zijn toegediend tegenover 14,2 doses in het Verenigd Koninkrijk en
9,7 doses in de Verenigde Staten.

Einde van de Gemeenschap

Von der Leyen verdedigde ook de beslissing van de Commissie om de
onderhandelingen met de fabrikanten van de vaccins namens alle lidstaten te
voeren. Daarbij ging ze enige overdrijving en dramatiek niet uit de weg: “Als de
EU ieder land op eigen houtje vaccins had laten kopen, waren de kleine landen
weggeduwd. Dat had “het einde van onze Gemeenschap” kunnen betekenen.” Ze
benadrukte ook dat haar beleid erop gericht was op veilige vaccins en het
wegnemen van de vrees voor de vaccinaties. Ursula doelde daarbij op de alliantie
tussen Duitsland, Frankrijk, Italië en Nederland, die met AstraZeneca
onderhandelde in juni vorig jaar zonder de andere EU-landen over een akkoord
voor de levering van 300 miljoen doses tegen einde 2020. Verzet daartegen leidde
ertoe dat de Commissie die onderhandelingen overnam. Dat leidde ertoe dat 2,7
miljard euro uit de EU-begroting werd vrijgemaakt om de farmaceutische
bedrijven, waarmee de EU zaken deed, te helpen bij het produceren van de vaccins
om Europa. Tot groot ongenoegen van de Commissie liet AstraZeneca op 22 januari
weten dat het de beloofde 100 miljoen doses voor het eerste kwartaal van dit
jaar niet kon leveren maar slechts 31 miljoen. BioNTech/Pfizer had eerder ook al
zijn levering verminderd. Tot grote frustratie van de EU was er voor het VK geen
vertraging hetgeen deed vermoeden dat AstraZeneca vaccins, die in Europa werden
geproduceerd, naar dat land had geëxporteerd..

Reputatie aan diggelen

Von der Leyen gaf tegenover het Europees Parlement toe dat er “vergissingen” zijn
gemaakt” bij het versterken van de greep van de Commissie op de export van
vaccins. Ze bedoelde daarmee de diplomatieke rel en tevens blunder van formaat,
die zij veroorzaakt had met een plan om de export van vaccins naar Noord-Ierland
te controleren.  Dat is volledig in strijd met het Brexit-akkoord waarin staat
dat dat de EU alleen in zeer uitzonderlijke gevallen controles mag houden op de
export naar Noord-Ierland. Bovendien moeten de betrokken regeringen tijdig
daarover worden ingelicht. In Brussel rook men enkele uren nadat het plan bekend
was geworden onraad. Ursula trok het plan onmiddellijk in maar het kwaad was al
geschied. Londen, Belfast en Dublin reageerden verontwaardigd. De reputatie van
onbetrouwbare EU werd weer eens bevestigd, luidden de commentaren.

Duitse clan rond Ursula

Von der Leyen “betreurde” de gemaakte fouten. Maar over de vraag hoe zoiets heeft
kunnen gebeuren en wie daarvoor verantwoordelijk is, zweeg zij in alle talen.
Dan doen wij dat hier maar: Ursula heeft zich de laatste maanden omringd met een
groepje landgenoten in wie zij alle vertrouwen heeft. Deze (Duitse) medewerkers
hebben een grote inbreng in haar beleid. Binnen de Commissie wordt erop gewezen
dat deze groep Ursula-getrouwen moet gezien worden als een reactie tegen de
invloedrijke groep EU-topambtenaren rond vicevoorzitter Frans Timmermans. Het is
zo goed als zeker dat iemand uit de directe omgeving van Ursula in de tekst van
het inmiddels beruchte plan een passage heeft opgenomen waarin staat dat het in
deze kwestie inderdaad om een noodgeval gaat, omdat het goed mogelijk is dat
vaccins via Noord-Ierland naar het Verenigd Koninkrijk worden gesmokkeld.

Aangeschoten wild

In Brussel vraagt menigeen zich af wat Ursula heeft bezield tot deze actie, die
haar reputatie flink heeft geschaad. In het parlement klonken zelfs stemmen die
haar opriepen de eer aan zich zelf te houden en op te stappen. Ze werd er ook
fijntjes aan herinnerd dat destijds “slechts 383 parlementsleden haar benoeming
in Brussel steunden en 327 afgevaardigden daartegen waren bij 22 onthoudingen”.
Ze reageerde eerder laconiek op alle kritiek: “Ik beschouw deze oproepen om af
te treden alleen als een duwtje in de rug.”  In ieder geval is het zeker dat
EU-Brexit hoofdonderhandelaar Michel Barnier totaal verrast was door het
solo-optreden van zijn baas en ook de meeste andere Eurocommissarissen niet
waren ingelicht. Dat kan zich de komende tijd tegen haar keren, want Ursula
wordt nu als aangeschoten wild beschouwd in het Brusselse EU-circus.