door Jan Schils

Brussel – Het Standing Committee on Plant, Animals, Food and Feed (SCoPAFF), een
adviesorgaan van de Europese Commissie, komt op 22 september bijeen voor een
zoveelste vergadering, die een voorzet moet geven rond de vraag of de EU nu wel
of niet bereid is af te geraken van de uiterst omstreden onkruidverdelger
(pesticide) glyfosaat. De situatie is te vergelijken met die van een hardnekkige
drugsverslaafde (de EU) die ondanks veel pogingen maar niet afgekickt geraakt.

De vertegenwoordigers van de 27 lidstaten van de EU in dit comité staan voor een
moeilijke opgave. Van hen wordt door de agrarische wereld en de politiek (die
het probleem al jaren voor zich vooruitschuift) verwacht dat ze kleur bekennen
en een wetenschappelijk goed onderbouwd advies geven aan de Europese Commissie,
die dat dan kan voorleggen aan de EU-lidstaten en het Europees Parlement met het
oog op eindelijk een definitief besluit over deze pesticide. Dat besluit is
noodzakelijk omdat de verlenging van de vergunning voor het gebruik van
glyfosaat op 31 december van dit jaar afloopt.

De vooruitzichten voor dat advies zijn niet gunstig. De vergadering van genoemd
comité had een week eerder moeten plaatsvinden maar werd dus een week
uitgesteld. Officieel werd niet toegegeven dat er nog grote meningsverschillen
waren bij de voorbereiding van dit beraad, maar dat gebeurt vaker met Europese
bijeenkomsten om te proberen de plooien glad te strijken als er een dossier
muurvast zit. Het lijkt erop dat de voorzitter van het SCoPAFF aanstuurt op een
in tijd beperkte verlenging van het gebruik van glyfosaat voor onbepaalde tijd
zonder daar een concreet cijfer op te plakken. Het voorstel van de Europese
Commissie voor een verlenging van de bestaande vergunning voor glyfosaat met
maar 15 jaar wordt niet haalbaar geacht binnen het SCoPAFF. De EU-lidstaten
zouden daarvoor op korte termijn niet de vereiste meerderheid kunnen behalen,
zegt verluidt binnen het comité.

EFSA: Biodiversiteit wel de klos

De Europese Commissie maakte zonder daar veel ruchtbaarheid aan te geven in juli
een zogeheten “glyphosate renewal report”. Het Europees Voedselagentschap EFSA,
dat glyfosaat “niet kankerverwekkend” noemt voor mens en dier, geeft wel toe dat
het schade toebrengt aan de biodiversiteit. Het EFSA zal in oktober zijn
background documenten openbaar maken, die nadere bijzonderheden bevatten over
zijn uiteindelijke standpunt over glyfosaat. De EU-lidstaten gaan deze
conclusies vervolgens bestuderen en daarvoor de benodigde tijd uittrekken. Maar
de Commissie is het daarmee niet eens. Om te verhinderen dat er weer een
tijdrovende publieke en wetenschappelijke screening losbarst over het
onderzoekswerk van de EFSA, zal het Directoraat Generaal (DG) Gezondheid van de
Europese Commissie de besluitvormingsprocedure “in samenspraak met de
EU-lidstaten” de komende weken en maanden bespoedigen. Achter deze tactiek van
de Commissie zit ook een andere bedoeling. Zij wil ook het IARC (International
Agency for Research and Cancer), dat glyfosaat “mogelijk kankerverwekkend” is,
definitief de mond snoeren. Zij gebruikt daarbij onder andere het argument dat
het IARC geen enkele wettelijke bevoegdheid in Europa bezit en laat lager
geplaatste woordvoerders als volleerde betaalde leugenaars verklaren dat het
standpunt van het IARC “onvolledig onderbouwd en niet goed doordacht is”.
Terwijl de Europese wetgeving glyfosaat momenteel niet als kankerverwekkend
beschouwt, is een belangrijk aantal EU-landen van mening dat de Commissie niet
zomaar het oordeel van het IARC de grond in kan boren.

Een groep experts van vier lidstaten – Frankrijk, Hongarije, Nederland en Zweden
– stelde twee jaar geleden een beoordeling over glyfosaat op als “Assessment
Group on Glyphosate” (AGG-Group) en stuurde een concept-risicobeoordeling naar
de EFSA en de ECHA (het Europees Agentschap voor chemische stoffen).
Het ECHA oordeelde in mei 2022, dat de classificatie en etikettering van de stof
glyfosaat ongewijzigd kan blijven, waarmee ook dit adviesorgaan van de Commissie
bevestigde dat glyfosaat “geen kanker veroorzaakt”.

Tijd kopen

De definitieve besluitvorming door de lidstaten zal moeilijk worden. Mogelijk zo
moeilijk dat men tijd zal kopen, een veel beproefd recept in de Europese
ministerraden. Er is nog een ander probleem: in verschillende EU-lidstaten
vinden dit jaar en in 2024 nationale en/of regionale verkiezingen plaatst. In de
hele EU zelfs Europese verkiezingen. Voor de betrokken landen maakt dat
besluitvorming moeilijk tot onmogelijk. Zij zullen hun boeren en agro-industrie
niet tot vijand willen maken. Neem nu Frankrijk waar presidents- en
parlementsverkiezingen voor de deur staan en waar de agrarische sector tot 25
procent uitmaakt van het kiezerscorps. Ook zijn er lidstaten die om bijkomende
studies vragen omdat ze twijfelen aan de objectiviteit van het EFSA en ECHA. En
dan is er een groep landen die wijzen ook op de noodzaak om goede vervangers
voor glyfosaat te vinden en passen daaraan ook hun stemgedrag. Dat alles maakt
het voor heel wat landen aanlokkelijk om akkoord te gaan met een nieuwe
vergunning voor verlenging van het glyfosaatgebruik voor slechts een beperkt
aantal jaren. Of er al dan niet meer kankerpatiënten zullen bijkomen of de
biodiversiteit verder naar de knoppen gaat door hun gebrek aan daadkracht zal de
politiek in het algemeen en voorzitter Ursula Von der Leyen en haar “team” in
het bijzonder wellicht worst wezen.

UPDATE 20 SEPTEMBER 2023

EU-Commissie stelt nog 10 jaar glyfosaat voor

De Europese Commissie heeft vandaag (woensdag) voorgesteld om de vergunning
glyfosaat met tien jaar te verlengen. Als de vereiste gekwalificeerde
meerderheid van EU-landen op 13 oktober het voorstel goedkeurt, mag de omstreden
onkruidverdelger (pesticide) nog tot medio 2033 in de Europese Unie worden
gebruikt. Van een gekwalificeerde meerderheid is sprake wanneer vijftien
lidstaten, waar in totaal minimaal 65 procent van de EU-bevolking woonachtig is
, het voorstel goedkeuren.

De Europese Commissie heeft nu het standpunt van het Europese Voedselagentschap
EFSA en van de ECHEA (chemie-agentschap) overgenomen. Die zijn beide van mening
dat glyfosaat niet kankerverwekkend is. Van “onaanvaardbare risico’s” is volgens
de Commissie geen sprake. Wel zegt het EFSA dat wetenschappelijk onderzoek heeft
aangetoond dat glyfosaat schadelijke is voor de biodiversiteit en met name voor
bijen en andere verstuivers.. Door nu met haar voorstel te komen, kapt de
Commissie in feite met de lopende procedure en  schoffeert zij het SCoPAFF, het
comité van experts van de EU-landen dat aanstaande vrijdag bijeenkomt over het
glyfosaatprobleem. Het SCoPAFF had al vorige week vrijdag bijeen moeten komen,
maar die vergadering werd met een week verdaagd nadat duidelijk was geworden dat
zij door onenigheid over de verlengingstermijn voor het gebruik van glyfosaat
tot mislukken gedoemd was. “Nu de Commissie zelf de knoop heeft doorgehakt
zonder het advies van het SCoPAFF af te wachten, zal dat advies nog ter inzage
aan de EU-lidstaten worden overgemaakt”, zegt een Commissiewoordvoerder. Volgens
de woordvoerder moet de verlenging van de vergunning voor glyfosaat beschouwd
worden in het licht van het feit, dat er nog heel wat inspanningen en tijd nodig
zullen zijn om een evenwaardig alternatief voor dit middel op de markt te
brengen

Namaak-pesticides

Wat wel intussen doorgaat is de jacht op de namaak-pesticides. Onder de
coördinatie van Europol werd afgelopen jaar onder de codenaam Silver Axe VII een
operatie uitgevoerd waarbij 1150 ton illegale pesticides in beslag werden
genomen. Aanjager van deze actie was het EU-agentschap dat aangewezen is voor de
bescherming van het intellectuele eigendom EUIPO, gevestigd in Alicante, Spanje.