door Jan Schils

De Europese Rekenkamer heeft een zorgwekkend rapport gepubliceerd over de
controles op het EU-visserijbeleid, waarvan de honden geen brood lusten om het
wat populair uit te drukken. Zo vormt (volgens de Europese cententellers)
illegale, niet aangemelde en ongereglementeerde visserij een van de grootste
bedreigingen voor de ecosystemen op zee, nog afgezien van de enorme financiële
schade door de grootscheepse concurrentievervalsing. Deze illegale praktijken
ondermijnen de inspanningen van de EU om de visserij op duurzame wijze te
beheren, aldus het rapport.

De lidstaten zijn verantwoordelijk voor de correcte toepassing van het
visserijcontrolesysteem van de EU om de naleving van het gemeenschappelijk
visserijbeleid te waarborgen. Zij moeten controle uitoefenen op de
visserijactiviteiten in hun wateren en op die van vissersvaartuigen die hun vlag
voeren, ongeacht waar deze zich bevinden. Ongeveer 20 procent van de vangsten
door EU-vaartuigen vindt plaats in derde landen of op volle zee. Het rapport
vermeldt niet welke EU-lidstaten het meest in de fout gaan, maar bij het DG
Visserij van de Europese Commissie wordt erop gewezen dat in landen die eigen
IT-systemen gebruiken voor de controles (zoals Nederland) de resultaten 
betrouwbaarder zijn dan waar alles nog op papier gebeurt.

Deadline niet gehaald

De EU had zich ertoe verplicht om een duurzame ontwikkelingsdoelstelling te
verwezenlijken, die het mogelijk zou maken om uiterlijk in 2020 een einde te
maken aan illegale, onaangemelde en ongereglementeerde visserij. Maar deze
doelstelling werd bij lange na niet gehaald, wat op zich al een ernstige blamage
betekent. Bovendien is er twee jaar na het verstrijken van deze deadline nog
altijd geen sprake van niet-duurzame visserij waardoor het risico bijzonder
groot is dat producten, die afkomstig zijn van illegale, onaangemelde en
ongereglementeerde visserij op de Europese markt worden verkocht, aldus de
Rekenkamer. Deze conclusie van de rekenmeesters klinkt wat naïef. Zij weten
drommels goed dat genoemde producten uit derde landen al geruime tijd op de
EU-markt worden gedumpt en dat de Commissie, die daarvan ook op de hoogte is, de
andere kant op kijkt.

Kwaliteit controles verschilt per land

“Wij hebben het EU-kader, de EU-maatregelen en de EU-uitgaven onderzocht die
moeten voorkomen dat producten van illegale, niet aangemelde en
ongereglementeerde visserij op het bord van EU-burgers terechtkomen”, aldus de
Rekenkamer. De controle door de EU-rekenmeesters had betrekking op de periode
2014 tot en met 2020,  meer bepaald op de uiteenlopende toepassing van controles
en sancties door de EU-lidstaten. Vervolgens somt het rapport de voornaamste
bevindingen op: “De EU heeft in 2008 een vangstcertificeringsregeling ingesteld
om de wettigheid van ingevoerde visserijproducten te waarborgen. Door de
wettigheid van een product te waarborgen, wordt echter niet gegarandeerd dat het
product van duurzame oorsprong is.

Wij hebben geconstateerd dat de regeling de traceerbaarheid heeft verbeterd en de
controle op de invoer heeft versterkt. Niettemin dreigen verschillen in de
reikwijdte en de kwaliteit van de controles in de lidstaten de doeltreffendheid
van de regeling te ondermijnen. Het gebrek aan digitalisering van de regeling
vermindert de efficiëntie en verhoogt het risico op fraude.” Wanneer de Europese
Commissie en de EU-ministerraad van oordeel zijn dat de bestaande
controlesystemen in derde landen die visserijproducten naar de EU exporteren,
tekort schieten, kunnen zij maatregelen nemen om hervorming daarvan aan te
moedigen. Wij hebben geconstateerd dat deze maatregelen nuttig zijn gebleken en
in de meeste betrokken landen tot positieve hervormingen hebben geleid.”

Tekortkomingen

Zoals hierboven reeds opgemerkt zijn de EU-lidstaten verantwoordelijk voor de
correcte toepassing van het visserijcontrolesysteem van de EU. Daarbij gaat het
volgens de Rekenkamer dikwijls goed mis: “Wij hebben geconstateerd dat bij
nationale controles vaak gevallen van illegale visserij werden ontdekt. De
Commissie heeft bij de visserijcontrolesystemen in sommige lidstaten
aanzienlijke tekortkomingen vastgesteld, die leiden tot overbevissing en te lage
opgave van vangsten. Zij heeft maatregelen genomen om deze tekortkomingen aan te
pakken.”

Het Europees Fonds voor maritieme zaken en visserij heeft steun verleend aan
activiteiten op het gebied van monitoring, controle en handhaving met een totale
begroting van 580 miljoen euro. Het EU-kader verplicht de lidstaten
doeltreffende, evenredige en afschrikkende sancties op te leggen voor alle
ernstige inbreuken op de regels. Hoewel de overgrote meerderheid van de
vastgestelde ernstige inbreuken tot sancties leidde, liepen deze sancties voor
vergelijkbare inbreuken per lidstaat sterk uiteen. In sommige lidstaten stonden
de sancties niet in verhouding tot het aan de inbreuken ontleende economische
voordeel en hadden zij evenmin een afschrikkende werking, aldus het rapport.

Op basis van deze bevindingen bevelen de Europese rekenmeesters aan dat de
Commissie er op toeziet dat de lidstaten hun controlesystemen versterken ter
voorkoming van de invoer van producten van illegale visserij. Tenslotte stellen
de rekenmeesters voor dat de Commissie de nodige maatregelen neemt om ervoor te
zorgen dat de lidstaten afschrikkende sancties toepassen in geval van illegale
visserij. Dit laatste is tot nu toe niet het geval ook al hebben de lidstaten
ruimschoots de tijd gehad om de EU-regelgeving na te komen.

De EU is een belangrijke wereldspeler op het gebied van de visserij zowel door
haar vissersvloot (bijna 80.000 vaartuigen), als door het feit dat zij de
grootste importeur van visserijproducten ter wereld is, d.w.z. 34 procent van de
totale wereldhandel in vis in waarde. De EU telt bijna 130.000 vissers die
jaarlijks circa 6,3 miljard euro aan inkomsten genereren. In de periode
2015-2019 werden 345.510 inspecties uitgevoerd  waarbij 14.400 inspecteurs
werden ingezet. Voor de visserijcontroles zijn 1200 patrouillevaartuigen en 76
vliegtuigen ter beschikking.