EU-Commissie “trekt weer eens aan een dood paard” met nieuwe bodemrichtlijn

Door Jan Schils

Brussel – Een van de onhebbelijke gewoontes van de Europese Commissie voorheen en
nu bestaat erin dat zij  -tegen beter weten in en meestal uit misplaatste trots
– “aan een dood paard blijft trekken” om een kansloos voorstel dat zij gedaan
heeft toch door de EU-lidstaten aanvaard te krijgen. In vele gevallen redt (of
redde) ze dan haar huid door ermee in te stemmen, dat de lidstaten haar voorstel
dan totaal uitkleedden tot er een slap aftreksel van overbleef, dat de in de
praktijk bij de uitvoering alleen maar problemen opleverde. Ook komt (kwam) het
voor dat zij een kansloos voorstel eigener beweging intrekt (-trok) om jaren
later toch weer met een soortgelijk exemplaar voor de dag te komen in de hoop
dat het eerste, dood en begraven plan, voor goed uit de herinnering was
verdwenen.

Daar is Poltergeist Frans weer… hij blijft maar spoken

Een goed voorbeeld van deze onhandige, wat onnozele maar voor de belastingbetaler
onnodig dure aanpak is de gang van zaken rond het recente maar inmiddels al
beruchte Commissievoorstel voor een bindende Europese bodemrichtlijn, die in
2050 operationeel zou moeten zijn. De bedoeling van de bodemrichtlijn is de op
talloze plaatsen sterk verontreinigde grond in Europa te saneren. Behalve de
EU-lidstaten is ook de Commissie verantwoordelijk voor deze situatie, want ze
heeft nooit uitgemunt in pogingen om dat probleem grondig aan te pakken. En wie
komt er op de achtergrond weer opduiken en zijn Green Deal er met de oren bij
slepen ? Juist, onze mega-bemoeial Frans Timmermans. Het initiatief voor de
bodemrichtlijn in een nieuw jasje was ruim een jaar geleden afkomstig van het
Directoraat-Generaal (DG) Milieu van de Europese Commissie. Maar Timmermans zou
Timmermans niet zijn als hij DG Milieu niet wat had weggedrukt en de discussie
daarover niet had gemonopoliseerd en betoogd dat de bodemrichtlijn niet los
gezien kan worden van zijn Green Deal in verband met de milieu-, gezondheids- en
natuurbeschermingsaspecten die ermee gepaard gaan.

We gaan terug naar het jaar 2006 toen de Commissie een eerste poging deed om de
EU-lidstaten een voorstel voor een bodemrichtlijn door de strot te duwen ondanks
het feit dat het nationaal en internationaal verzet hiertegen heel groot was en
bleef aanzwellen. In plaats van wat in te binden en de scherpe kantjes van haar
voorstel wat weg te schrappen (ze hield bij voorbeeld vol dat voor de duidelijk
van elkaar verschillende samenstelling van de bodem in de EU een uniforme aanpak
genoeg was en kwam ook nog eens voor de dag met overbodige regels en regeltjes
waarmee zijn de lidstaten tegen de haren in streek), bleef zij halsstarrig aan
haar voorstel vasthouden. De meeste lidstaten waren van mening dat de kwestie
van de vervuilde grond het schoolvoorbeeld was voor een eigen nationale aanpak
krachtens het subsidiariteitsprincipe, dat de EU afblijft van zaken die de
lidstaten zelf (beter) kunnen oplossen.

Kortom, het voorstel werd door de lidstaten van begin af aan koel onthaald, ook
al waren er heel wat landen (maar niet genoeg) die wel akkoord wilden gaan om
van het gezeur van de Commissie af te zijn. Na de lancering van het voorstel in
2006 volgden er lange onderhandelingen tussen de lidstaten over het voorstel
zonder enige vooruitgang. Uiteindelijk zorgden Duitsland, Frankrijk,
Groot-Brittannië, Oostenrijk en Nederland, samen goed voor een blokkerende
minderheid, ervoor dat het voorstel in 2014 door de Commissie werd ingetrokken.

Genoemde lidstaten kwamen destijds al aandragen met het subsidiariteitsprincipe.
In een brief aan de Tweede Kamer oordeelde het kabinet Rutte II bijvoorbeeld
 dat bodembeheer bij uitstek een beleidsterrein is, dat op nationaal, regionaal
en lokaal vlak moest worden ingevuld met maar beperkte internationale aspecten.
De dwarsliggers van toen blijken 23 jaar later niet van mening te zijn
veranderd.

In haar nieuwe voorstel stelt de Commissie onder meer een “paspoort” voor
afgegraven bodem voor, waaraan kwaliteitsgrenzen worden gesteld. Nieuwe regels
en indicatoren moeten er volgens de Commissie voor zorgen dat driekwart van de
Europese bodem tegen 2050 gezond is en bodemverontreiniging niet verder kan
uitbreiden. Maar de Nederlandse regering ziet evenmin als de andere dwarsliggers
van toen de nieuwe richtlijn niet zitten. Meer nog: Rutte IV verwerpt genoemd
paspoort af omdat het desinformatie en onnodige bureaucratie met zich kan
meebrengen. Nederland wordt daarin gs en wordt daarin breed gesteund door
verschillende andere lidstaten en ook de Nederlandse landbouworganisatie LTO
heeft haar bedenkingen.

Bodemgezondheid staat centraal in de nieuwe richtlijn. De Commissie wil dat
bereiken door het opleggen van maatregelen voor duurzaam bodembeheer en het
geregeld monitoren en schoonmaken van vervuilde grond, die overal in Europa
ruimschoots aanwezig is. Bij bodemgezondheid wordt gekeken naar de fysische,
chemische en biologische gesteldheid van de grond.  De richtlijn schrijft voor
dat de 27 EU-lidstaten zogeheten bodemdistricten moeten aanwijzen die homogeen
zijn op het vlak van de grondsoort, milieu- en klimaatomstandigheden. Er moet er
een net van meetpunten met elk een beheerder worden opgezet. De monitoring zal
gebeuren aan de hand van uniforme criteria en de resultaten van de metingen
moeten om de vijf jaar bij de Commissie in Brussel worden aangemeld. Er zijn
Europawijde criteria voor erosie, het gehalte aan organisch stof en verdichting.
Ook zijn er nog criteria voor onder andere P-gehalte, zware metalen en
wateropslagcapaciteit. De lidstaten moeten zoveel mogelijk voorkomen dat land
wordt omgezet in stedelijk gebied of een industriële bestemming krijgt. Ze
moeten dat nauwkeurig registreren om te voorkomen dat dit verschijnsel uit de
hand loopt. Zo moeten ze verbieden om op bepaalde plaatsen te bouwen, industrie
te vestigen of infrastructuur zoals wegen aan te leggen. De richtlijn voorziet
ook in een boetesysteem voor overtreders van de bodemrichtlijn waarvan de
grootte zal worden afgestemd op hun inkomen.

“Absurd”

Niet alleen de LTO, ook de Nederlandse Akkerbouw Vakbond (NAV) trekt van leer
tegen het nieuwe voorstel van  de Commissie in zijn huidige vorm. De bond mist
daarin voldoende aandacht voor de voedselproductie. Ook de criteria oogsten
kritiek, temeer omdat de lidstaten die zelf mogen vaststellen wat een groot
risico inhoudt dat ze de nationale toer opgaan en de concurrentie vervalsen.… De
niet mis te verstane conclusie van de NAV willen we de lezers niet onthouden:

“De NAV vindt de aandacht voor goed bodembeheer terecht, maar om dit nu in
dergelijke wetgeving allemaal vast te leggen, inclusief hoe boeren hun werk
moeten doen, vinden wij absurd, dat gaat ons echt veel te ver! De richtlijn
wordt ingeleid door een lange uitleg dat het heel slecht en steeds slechter gaat
met de bodem in de EU en dat het voor alles en iedereen goed is dat daar wat aan
wordt gedaan. Dit moet EU-breed, omdat bodemdeeltjes zich niet houden aan
landsgrenzen (!) en om te voorkomen dat er een ongelijk speelveld ontstaat
binnen de EU. Naast correcte argumenten voor goed bodembeheer
(wateropslagcapaciteit, CO₂-binding, biodiversiteit) zijn er ook
argumenten die nogal vergezocht zijn. Zo zien wij niet direct hoe goed
bodembeheer het toerisme bevordert en vinden wij de opmerking dat burgers meer
weerstand opbouwen als zij in contact komen met deeltjes uit goed beheerde
bodems ook merkwaardig. De stelling dat bodems EU-breed in slechte staat zijn en
verslechteren wordt niet onderbouwd en doet denken aan het in Nederland
gebruikte frame “de bodem is dood”. Vervolgens wordt gesteld dat er een methode
moet worden ontwikkeld om de staat van de bodems vast te stellen…

De generieke maatregelen die worden voorgesteld zijn in onze ogen funest voor de
inzet van het vakmanschap van boeren. De redenen die worden gegeven om een en
ander wel in wetgeving om te zetten zijn in onze ogen niet plausibel. Men gaat
daarbij volledig voorbij aan het feit dat boeren er zelf alle belang bij hebben
dat de bodem in goede conditie is en blijft en daar ook al van alles voor doen.”