Aan het einde van het jaar wordt weer het tijd om de balansen op te maken. Het
maatschappelijk debat is opnieuw verhard dit jaar. Onze redacteur Bernd
Timmerman, socioloog en historicus, schrijft een drieluik over zijn visies op
het politieke landschap. Onze redactie is pluriform. Bernd is een onafhankelijk
denker maar vindt zijn roots in een links-conservatieve blik op de samenleving.

Boven op het drieluik komt een zogenaamd kroonstuk. Hierin gaan Bernd Timmerman
en zijn “compañero” Peter-Vincent Schuld, een vrijdenker die een gemixte rechts
liberale-libertarische-libertijnse blik op de samenleving heeft, in alle
amicaliteit samen op zoek naar een brug waarop ze elkaar proberen te vinden.

Liggen gedachten en visies echt onoverbrugbaar uiteen? Waar zijn ze het sowieso
met elkaar eens? Is een compromis wel altijd nodig? Liggen de mogelijkheden tot
oplossingen voor problematieken niet buiten de gekende en traditioneel
afgebakende contouren van het maatschappelijk discours?

Alles is open! Het zijn discussiestukken waarop u uitgenodigd wordt om te
reageren om te voorkomen dat we in de verharde samenleving elkaar “de hersens in
gaan slaan”. In de geschiedenis zijn er burgeroorlogen om minder uitgebroken.

Veel lees- en denkplezier.

De redactie van Facts Found.

Door Bernd Timmerman

De zinloze verharding van het ‘debat’

De
politieke begrippen links en rechts zijn springlevend en de polarisatie is
heviger dan ooit tevoren. In bubbels leven met het oplaten van ballonnen en die
van de ander schietgraag neerhalen.

Ik heb een mening en hiermee kleur ik de werkelijkheid. Maar de kracht van
samenleven is juist het luisteren naar de ander met een andere opvatting, zonder
van thema’s een links taboe te maken of de creatie van rechtse ontkenning. De
polarisatie moet daarom terug in de box van Pandora. Links, rechts,
conservatisme, progressiviteit,  kosmopolieten en nationalisten bestaan maar we
moeten wel samenwerken om samen te leven. De extreme polarisatie voorbij. 

De onheilspellende gaven om slechts te zien wat je wilt zien en aan één ‘goede’
kant te staan om de gemaakte tegenstander uit te schelden, te kleineren, te
stigmatiseren of tot een immoreel subject te maken, leiden tot grotere
tegenstellingen. 

Links en rechts, soms verbonden aan conservatieve en progressieve
denkbeelden, mogen de box sluiten, hun enge zijde verlaten om zonder last,
ruggespraak en bubbels meer te luisteren en meer te vragen. Alternatieve feiten
zijn leuk en aardig, maar feiten zijn er en meningen en opinies moeten worden
onderbouwd met argumenten die juist en geldig zijn. Voorbij de klassieke en
moderne politieke tegenstellingen want een dictatuur, zo is bewezen, heeft meer
nadelen dan voordelen. 

De linkse kijk op de samenleving bestaat uit een grote rol voor de
overheid, eerlijker kansen voor een ieder, gelijkheid is de basis. Partijen die
uitgaan van hogere belastingen, een gelijke verdeling van welvaart, een
inclusieve samenleving met oog voor de verschillende bevolkingsgroepen.
Collectiviteit en solidariteit. De maakbare samenleving als doel.

De rechtse blik ziet een kleinere overheid, meer zelfverantwoordelijkheid van
mensen, meer marktwerking, economische groei, individuele vrijheid staat
centraal. Partijen die de markteconomie omhelzen, lastenverlichting willen en
lagere belastingen. Individu en vrijheid, de kernbegrippen. Een eigen
verantwoordelijkheid met nadruk op verschillen.

Linkse en rechtse politiek bestaan en blijven bestaan. Omdat er verschillende
visies, ideeën en ideologieën blijven. 
Daarnaast zijn de termen
progressief en conservatief nog steeds relevant. Een partij die veel
veranderingen wenst of zaken wil behouden zoals ze zijn. Hier gaat het om een
pallet aan onderwerpen: milieubescherming, civiele burgerrechten,
zelfontplooiing, zelfbeschikking, ethische kwesties, dierenwelzijn,
milieubeleid, gelijkheid  van man en vrouw, natuurbescherming, privacy,
kwaliteit van leven, zingeving, Europese en internationale samenwerking,
klimaatverandering en noem maar op.

Een derde scheidslijn is de jongste. Naast de klassiek sociaal-economische
links-rechtse as en de progressieve vernieuwing versus het conservatieve
behouden is er de derde tegenstelling van kosmopolieten en nationalisten.

 
Is er een gevoel van verbondenheid met de mensheid of juist meer een band
met een regionale identiteit? De eigen cultuur koesteren of juist open staan
voor nieuwe invloeden en gebruiken van buitenaf.  Je ziet hier ook de oprekking
van het thema mens naar sociaal wezen. De morele cirkel die ter discussie staat.
Een verbondenheid met niet alleen mensen, maar ook met andere dieren, met de
natuur of juist het gesloten houden van de morele cirkel in het mens zijn.

De nieuwe scheidslijn lijkt de moderne grens, met muren, te zijn van deze
eeuw met thema’s als immigratie, integratie, criminaliteit, terrorisme, de
Europese Unie en de nationale of etnische identiteit. Hier is de verharding in
standpunten met onwrikbare vestingen het meest zichtbaar. De polarisatie in
extremis.

Alle thema’s, economische,  sociale,  culturele, religeuze, politieke,
morele en wetenschappelijke, leiden tot een politieke kleur en keuze. Bent u
links of rechts, progressief of conservatief en kosmopoliet of nationalist?

Bij linkse en rechtse en conservatieve en progressieve issues lijkt de wil
tot samenwerking groter dan bij de nieuwe kwesties op de as van kosmopolitisme
en nationalisme. De bereidheid tot samenwerking en het inzien dat dikwijls
compromissen nodig zijn om daadwerkelijk samen te leven. Op de as kosmopoliet
versus nationalist is er een afstotende verharding gaande.

Er is een links taboe om over sociale-culturele zaken als migratie, identiteit en
eigen cultuur te discussiëren en te debatteren. 
Wie vraagtekens zet bij
migratiestromen en eigen tradities wil behouden krijgt een stempel van moreel
fout en het gesprek is dood. Aan de andere kant is te zien dat issues die te
maken hebben met internationale samenwerking en het klimaat leiden tot extreme
gedachten bij nationalisten/rechtspopulisten die feiten ontkennen en vasthouden
aan het verleden.  

Op den duur ontstaan er zo afgescheiden samenlevingen binnen een niet meer
bestaande samenleving en is er een gerede kans op ernstige conflicten met
desastreuze gevolgen. Politieke rivaliteit is niet vreemd in een maatschappij
waarbij mensen nu eenmaal anders tegen ontwikkelingen aankijken door
differentiatie in ideologische brillen en verschillende achtergronden.  Zodra
ideologieën en ideeën echter plaats maken voor dogma’s, fundamentalisme en
compromisloosheid is politieke samenwerking lastig danwel onmogelijk en neemt de
kans op stigmatisering, intimidatie en geweld in de maatschappij toe. Omdat we
meer zijn gaan vinden, minder luisteren en minder denken. Soms is minder heel
gevaarlijk. 

Wie het onderscheidt weet tussen feiten, interpretaties, argumenten en
meningen aanschouwt het maken van een turbulente geschiedenis waarbij het er
alleen nog maar om lijkt te gaan tot welke groep je behoort. Het groepsdenken
maakt het brein hersendood. Alleen wie het zegt telt nog, niet meer wat er wordt
gezegd. U bent fout of goed. De groep is bepalend, niet het juiste of onjuiste
argument .

De onnozele haast kinderlijke feestjes van ‘overtuigde’ gelijkgestemden
zonder visie maar met hard echo-geroep in eigen dogmatisch gelijk, waarbij even
aandacht komt, helpen weinig tot niets en hebben zelfs averechtse effecten. 
Ondoordacht, emotioneel, zelfs schadelijk. Polarisatie, stagnatie, een voorspel
tot ineenstorting door haat, afkeer en geweld. De groep, een minuscule fractie
van de samenleving, is blij en zij, de volgers, zien hun falen niet. De groep
heeft gelijk. 

De wereld is niet gebaat met je bent voor of tegen, alles of niets, nu of
nooit. De complexiteit is te groot. Paradigma’s tegen over elkaar. Met veel
belangen en nog meer velden waar een voortdurende machtsstrijd is omdat mensen
vanuit diverse soorten kapitaal (economisch,  sociaal,  cultureel enz) handelen.
Mensen functioneren namelijk binnen een habitus, een manier van waarnemen,
denken en handelen.  Zo handhaven zij zich binnen eigen ideologieën en ideeën.
Met daarbij de rol van genen, opvoeding, familie,  vrienden,  omgeving, tijd,
plaats, cultuur,  IQ, EQ en SQ.

De mens is een product van veel variabelen en het is de kunst om open te blijven
staan voor nieuwe ideeën, ontwikkelingen, problemen, oplossingen, innovaties,
feiten en argumenten.

Compromissen zijn dan ook nodig, net zoals dialogen. Nieuwe sociale contracten om
misstanden te verminderen of nog beter om te laten verdwijnen. Het werkt beter. 
Wij mensen creëren cultuur, alles buiten de natuur is een tijdelijke sociale
constructie, een compromis.

Woede en verdriet over grote misstanden dienen in kanalen van beweging te
komen waardoor de energie die vrijkomt leidt tot protest, pressie, lobby,
innovatie en verandering die wel effectief zijn. Het nieuws halen is geen doel,
dat is makkelijk, het doel is door collectieve activiteiten de broodnodige
veranderingen te bewerkstelligen of datgene behouden wat waardevol is. 

Je genen, de opvoeding, de leermeesters, gebeurtenissen, je kapitalen in
alle vormen, je studies, de cultuur, de tijd, de vrienden, het werk, veel
ervaringen en de groepen waar je deel van uitmaakt vormen je tot wie je bent of
beter gezegd denkt te zijn. Echter je kunt ontsnappen aan je identiteit, uit de
bubbel komen, de groep vanuit een helikopter observeren. Waarom vinden zij dit
eigenlijk, wat zijn de feiten, de argumenten, wat zijn interpretaties en
meningen?

De missie die in dogma’s wordt vertaald, de ontstane structuren, de
machthebbers aan de top, de gewetenloze volgers voor het gemeenschappelijke
doel, de totale blindheid, de verklaarde eigen heiligheid. De regimes op alle
niveaus. Van het gezin, op school, via de werkomgeving, naar de organisatie, het
bedrijf, de partij, het bestuur en de staat. Het persoonlijke en collectieve
geweld ontstaat niet alleen door een gebrek aan zelfdwang, innerlijke beschaving
en het ontbreken van empathie.

De ideologie, de missie, het isme dat je omarmt maakt de mens tot een onderdeel
van de ‘perfecte ‘ groep die letterlijk en figuurlijk over lijken kan stappen. U
bent overtuigd van uw gelijk en volgt uw voorgangers, leiders, helden,
influencers, de groep en partij in arrogante absorberende adoratie.

Mag van alle kanten de redelijkheid, de nuance, de compromisbereidheid, de
innerlijke beschaving, de oplossingsgericht en de zelfdwang terug in het
maatschappelijke en politieke debat? Een waarachtig werkelijke open samenleving.
Op basis van de uitgangspunten van een democratische rechtsstaat. 

De dogmatische overtuiging dat alleen het eigen gelijk absoluut waar is,
het is de pijnlijke leugen van de geschiedenis. Het is een tijdbom binnen iedere
samenleving. Preken voor de eigen achterban om deze tevreden te houden. Zonder
oog voor verbinding en samen te leven. Steeds scherper met meer krachtige
woorden met verschrikkelijke polarisatie als gevolg. In haat geboren tweedeling.

Van links tot rechts, progressief tot conservatief en kosmopoliet tot
nationalist: mag het iets minder luid, iets minder eng, iets minder onnozel en
iets minder provocerend?  Met meer verstand, meer gevoel, meer luisteren, meer
argumenten en meer dialoog. 
Vaak is meer beter.

Niet alleen lof of kritiek, maar een verheffing van de mens zonder absurde
zelfingenomenheid. Zonder het enge enige idee dat deelmassa’s met mythische
ficties van te bereiken idealen met primitieve strijdkreten de nieuwe wereldorde
kunnen vormen.

Het onfeilbare geloof in de eigen waarheid, het onkwetsbare denken in zij
en wij, waarbij de hilariteit om zoveel nonsens wegvalt in de reactionaire
gevaarlijke deelsamenlevingen van welke kant dan ook, dat een jammerlijk
collectief falen is. Mag de individuele moed wederkeren om deze op drift
geraakte tijd, door onbeheersbare driften, terug te laten keren naar de rede, de
zoektocht naar tijdelijke waarheid, de twijfel, het vragen en het luisteren, de
wetenschap en niet in de laatste plaats het gevoel, de empathie met en voor de
ander.

Wilt u alstublieft minder schreeuwen en meer luisteren om beter samen te
werken en samen te leven. Het leven bestaat immers uit sociale constructies en
compromissen.