door Jan Schils

Klimaatpaus en “eerste” vicevoorzitter van de Europese Commissie Frans Timmermans, die zijn carrière in Brussel deels te danken heeft aan de ramp met de MH 17, stoort zich helemaal niet aan het feit, dat de juridische dienst van het Europees Parlement onlangs gehakt heeft gemaakt van een belangrijk onderdeel van de soms megalomane en duizenden miljarden euro kostende klimaatplannen van de Commissie. Hij vindt het standpunt van de juristen van het Parlement maar “onzin” en is niet van plan om van koers te veranderen.

Volgens Timmermans mag er ondanks de coronacrisis, die de EU-lidstaten alles samen vele honderden zo niet duizenden miljarden euro gaat kosten, “geen cent minder” naar zijn klimaatplannen.

Het gaat hier om de zogeheten Green Deal om Europa tegen 2050 CO2-neutraal te maken en waarvan hij door zijn vooral linkse politieke bewonderaars (want hij heeft ondanks zijn soms hautaine en irriterende optreden niet alleen tegenstanders) nu al de “geestelijke vader” wordt genoemd.  Timmermans wil zijn grootscheepse klimaatplannen, die een zware negatieve impact zullen hebben op de Europese landbouw, ongeschonden, d.w.z. kost-wat-kost erdoor gedrukt krijgen. Is het niet goedschiks, dan maar met harde hand.

Daarvoor vraagt hij aan de EU-lidstaten een soort volmachten (“gedelegeerde handelingen”), waarbij Raad en Parlement van de Unie deels worden uitgeschakeld. Het betreft hier bepaalde bevoegdheden voor Brussel om onwillige lidstaten, die niet in de pas willen of kunnen lopen, bijvoorbeeld om financiële redenen, verplichte maatregelen op te leggen en bij niet-naleving te sanctioneren, eventueel met geldboetes..

Want het dreigen met geldboetes tegen bijvoorbeeld volkomen democratisch gekozen EU-lidstaten in Oost-Europa, die niet links zijn, is een geducht wapen van Timmermans om deze te onderwerpen aan de dictaten van het niet democratisch verkozen dagelijks bestuur van de EU in Brussel. Maar als het Spaanse Hooggerechtshof in het door de socialisten geregeerde Spanje zich boven het Europese Hof van Justitie plaatst door een politiek ingegeven arrest van dit EU-Hof over opgesloten

Catalaanse politici aan zijn laars te lappen en de betrokken politieke gevangenen berooft van hun recht om naar Straatsburg te reizen om daar hun zetel in het Parlement in te nemen waarvoor zij nota bene wettelijk verkozen werden, is het zwijgen van Timmermans zoals trouwens van de hele Commissie oorverdovend. Het zelfde is het geval als de Spaanse politie bejaarden en andere Catalanen die gaan stemmen met grof geweld in elkaar slaat. Dan durft Timmermans te zeggen dat het om legitiem geweld van de overheid gaat….

Het boven vermelde advies van de juridische dienst van het Parlement was vertrouwelijk maar lekte zoals veelal met dit soort documenten in de EU uit, dit keer via de parlementscommissie voor milieu, waarin zowel supporters als critici van Timmermans zitten. Een van deze laatste noemde diens handelwijze onomwonden “dictatoriaal”. Volgens Timmermans moeten de lidstaten vanaf 2030 al een eind gevorderd zijn op weg naar de beoogde klimaatneutraliteit in 2050. Vanaf 2030 moet de Europese Commissie daarom de mogelijkheid krijgen om elke vijf jaar na te gaan of de lidstaten wel genoeg klimaatmaatregelen hebben genomen, zodat Brussel kan bijsturen. Het bezwaar van de juristen van het Parlement betreft het feit, dat bij deze gedelegeerde handeling de parlementsleden geen inhoudelijke amendementen op de klimaatvoorstellen van de  Commissie mogen indienen. Ze mogen alleen ja of nee knikken. Volgens de juridische dienst zijn de belangen die op het spel staan en de impact op de samenleving zodanig groot, dat het Parlement vooraf geraadpleegd moet worden volgens gangbare normale procedure, die normaal altijd wordt gevolgd. De juristen van het Parlement wijzen in dit verband op uitspraken in die zin van het Europese Hof van Justitie, het hoogste rechtscollege van de EU, waaraan ook de Europese Commissie zich te houden heeft.

Ondanks kritiek op Timmermans vanuit verschillende parlementsfracties (“We kunnen het klimaat niet redden door de democratie uit te hollen”, “Je moet zorgen dat je steun hebt van burgers en bedrijven en ze niet dwingen”), denkt hij er niet aan water bij de wijn te doen.
Volgens Timmermans is het goede nieuws dat de kern van de Green Deal niet wordt betwist: “We zijn op de goede weg.
Onze juridische dienst (van de Commissie) vindt niets mis met onze voorstellen….” Timmermans zegt dan ook niet van koers te zullen veranderen.

Ongeloofwaardig

De Europese Commissie komt op 20 mei met haar plannen voor een nieuw voedselbeleid.  “De lancering van de strategie uitstellen omwille van de coronacrisis is geen optie”, zegt Frans Timmermans, die na de felle kritiek op zijn omstreden uitlatingen over het drastisch inkrimpen van de landbouwoppervlakte en de landbouwexport in Europa deze week een bocht van 360 graden maakte in de landbouwcommissie van het Europees Parlement. Maar zijn plannen voor de CO2 neutrale maatschappij in 2050 noemt hij zelf een “ sterk voorstel”, waarop hij niet van plan is toe te geven. Plotseling is de landbouw voor hem zelfs een prioriteit “omdat de sector voor ons voedsel zorgt”. Daar kan niemand tegen zijn, maar erg geloofwaardig komt hij niet over.

Bas Eickhout, vicevoorzitter van de groene fracties in het Parlement, ziet dat anders: “Niet de Commissie, maar de Raad en het Parlement zijn de wetgevers en nemen de uiteindelijke wetgevende besluiten. Wat onze fractie betreft, zou het debat moeten gaan over de klimaatdoelstellingen op korte termijn tot 2030 en is de keuze van de Commissie om de klimaatdoelstellingen van 2030 tot 2050 nu al vast te leggen erg ongelukkig. Dit onderdeel zal het niet halen in de uiteindelijke wet en leidt alleen maar af.”

De door Timmermans gevolgde tactiek heeft ongetwijfeld mede ten doel om nu reeds te proberen om de uiteindelijke gigantische bedragen aan euro die de klimaatplannen zullen eisen (gesproken wordt van 5000 miljard euro), veilig te stellen. Al is dat natuurlijk gezien de lange periode tot 2050 en alle mogelijke ontwikkelingen, die zich intussen kunnen voordoen, een utopie. Een dergelijke ontwikkeling, die Timmermans noch iemand anders had kunnen voorspellen toen de Green Deal in januari werd gepresenteerd, is er dus sneller gekomen dan verwacht in de vorm van de wereldwijde coronapandemie.

Een van de giftige pijlen, die deze veeltalige wonderboy van links Nederland uit het Limburgse bronsgroene eikenhout onlangs afschoot om massaal budget te kunnen vrijmaken de komende jaren was richting GLB, het gemeenschappelijk Europees landbouwbeleid in het algemeen en de boeren in Europa in het bijzonder. Die boeren werden door een medewerker van Timmermans tijdens de lancering van de Green Deal in een onbewaakt ogenblik (jammer genoeg buiten micro’s en camera’s) als “boerenkinkels” bestempeld. Op zich een banaal feit, maar het typeert wel hoe sommige ambtenaren in Brussel vanuit hun ivoren toren laatdunkend over de beoefenaars van de landbouw denken..

Ofschoon het GLB vandaag de dag, omdat het “te duur” wordt gevonden,  hevig onder druk staat vanuit een deel van de politiek, voornamelijk uit linkse en liberale hoek, is het misschien niet overbodig om te herinneren aan het feit, dat dit beleid teruggaat naar de jaren vijftig van de vorige eeuw en dat de voedseltekorten tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog er de aanzet toe vormden. De bedoeling was duidelijk: dank zij het GLB moest er genoeg voedsel worden geproduceerd tegen een gegarandeerd redelijk inkomen voor de Europese boeren en redelijke prijzen voor de consumenten.

Deze doelstelling hield ook in dat de toenmalige Europese Economische Gemeenschap (EEG), voorloper van de huidige EU, zo min mogelijk afhankelijk mocht zijn van de invoer van buitenlandse land- en tuinbouwimporten. Doordat de Europese voedselproductie snel groeide en er gigantische boter- en graanbergen, melkplassen en wijnzeeën ontstonden, zodat de pakhuizen overvol geraakten, werden deze overschotten goedkoop op de wereldmarkt gedumpt.

De Nederlandse en andere EU-boeren ondervonden daar geen nadeel van want ze werden toch gesubsidieerd. De landen buiten de EU en vooral in de Derde Wereld konden niet op tegen deze zwaar gesubsidieerde EU-producten. Aan deze oneerlijke concurrentie kwam een einde door de Europese landbouwhervorming van 1992 na voorstellen van de Ierse landbouwcommissaris MacSharry. De belangrijkste verandering was, dat de productie gebonden subsidies plaatsmaakten voor grondgebonden inkomenstoeslagen, hetgeen inhoudt dat de grootte van de subsidie afhankelijk werd van de oppervlakte aan grond die een boer bezat.

Op die manier verdween de prikkel om teveel te produceren. Bij nog volgende landbouwhervormingen in 2000 en 2008 werd de steun verder afgebouwd en afhankelijk gemaakt van de mate, waarin de boeren voldeden aan  steeds strengere voorwaarden op het gebied van voedselveiligheid, milieubescherming en dierenwelzijn. Ook het huidige landbouwbeleid is vooral gericht op inkomenssteun, marktregulering en plattelandsontwikkeling.

Toch heeft het GLB niet kunnen verhinderen dat er zich in de loop der jaren heel wat crises voordeden op belangrijke markten als zuivel, graan, suiker, rund- en varkensvlees en olijfolie. Ook kwam het in de loop der jaren toch tot massale goedkope importen van land- en tuinbouwproducten uit derde landen, die vaak om politieke redenen en in het kader van handelsverdragen werden toegelaten en die meer en meer de eigen Europese boeren beconcurreerden.

Deze concurrentie is nog altijd volop bezig ten nadele van de boeren in de EU, die zich in tegenstelling tot de buitenlandse producenten/invoerders aan allerlei productie-en milieuvoorwaarden moeten houden. Deze oneerlijke concurrentie, waarover Brussel niet graag communiceert,  kost de boeren in de EU jaarlijks tientallen miljarden euro.

Het GLB eiste in pakweg de eerste dertig, veertig jaar van zijn bestaan het grootste deel van de EU-begroting voor zich op. Toen de EU stilaan andere beleidsterreinen begon te ontginnen, daalde het aandeel van het GLB in de Europese begroting gestadig om in 2019 de kaap van even beneden de 60 miljard euro ofwel 36 procent van het totale EU-budget te bereiken. Ofschoon elke Europese boer, die zich aan de milieuvoorwaarden van de EU houdt, 260 euro per hectare landbouwgrond ontvangt en 115 euro vergroeningspremie per hectare,  waren het toch de  20 procent grote landbouwbedrijven die met 80 procent van de totale EU-steun gingen lopen. In feite is het dan ook zo, dat het GLB er in het algemeen niet in geslaagd is de boeren het gemiddelde inkomen van de rest van de bevolking te verschaffen, maar wel voor min of meer vrij stabiele voedselprijzen heeft gezorgd.

Inmiddels woedt er tussen de lidstaten een discussie over een nieuwe hervorming van het GLB voor de periode 2021-2027. Mede als gevolg van de brexit wil de Commissie de landbouwbegroting met 5 procent verlagen en de inkomenssteun fors verminderen zodat naar verhouding vooral de kleinere bedrijven en jonge boeren van de hervorming profiteren. Behalve de boerenorganisaties willen ook heel wat lidstaten geen verlaging van de inkomenssteun, zeker niet in Oost-Europa. Anderzijds wemelt het al geruime tijd van voorstellen tot eisen uit enkele lidstaten en van politici om de steun aan de landbouw fors af te bouwen en de landbouw dito in te krimpen.

De boerenorganisaties in de Oost-Europese lidstaten van de EU zijn zeer ongerust over de klimaatplannen van Timmermans, die ze behalve haast onbetaalbaar ook als een regelrechte bedreiging voor hun landbouw zien en vooral voor hun inkomens. Daarom eisen deze landen dat hun boeren in het hervormde GLB de zelfde inkomenssteun krijgen als hun collega’s in de rijkere lidstaten. Nu ontvangen ze per hectare enkele tientallen euro minder. Bovendien hebben ze, behalve de boeren in Polen, minder grond waardoor de steun toch al veel lager ligt dan in West-Europa.

Nu de coronacrisis en de financiële consequenties daarvan hard toeslaan, wordt ook de landbouw zwaar getroffen, terwijl de Commissie lang geaarzeld heeft met de eerste steunmaatregelen voor de meest getroffen land- en tuinbouwsectoren. Intussen waarschuwen voedselexperts overal ter wereld in volle coronacrisis voor voedseltekorten als gevolg van de klimaatverandering. Tegen deze achtergrond is het allesbehalve geruststellend voor de boeren in Europa en voor iedereen, die overtuigd is van het belang van een gezonde landbouw voor de hele Europese bevolking, om Timmermans te horen verkondigen dat de oppervlakte aan landbouwgrond in Europa en bijgevolg de export van landbouwproducten het best fors kan worden ingekrompen. Waarmee hij D66 in achterna loopt die dat eerder verkondigde.

Enkele maanden geleden nog haalde Timmermans zwaar uit naar de Nederlandse boeren tegenover het EP en de internationale pers. Citaat: “Ik kan niet begrijpen dat boeren in mijn land (Nederland) op straat komen om een landbouwsysteem te verdedigen dat geen toekomst meer heeft.” En volgende boeronvriendelijke uitspraak van Timmermans noteerde een ambtenaar, die een besloten vergadering in het Commissiegebouw bijwoonde: “De Nederlandse boeren moeten nog wat gemasseerd worden, maar zullen later wel bijdraaien. Laat ze nog maar wat met hun tractoren rondtoeren. Uiteindelijk zullen ze zich toch bij onze besluitvorming moeten neerleggen, of ze willen of niet.” En meneer de rechterhand van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen deed er later nog een schepje bovenop door te stellen: “De Europese boeren houden vast aan achterhaalde ideeën in plaats van nu te veranderen. Als ze blijven vasthouden aan de huidige manier van intensief produceren, hebben ze geen kans om te overleven.”

Hij bedoelde daarmee uiteraard het GLB dat nota bene door de Commissie zelf tientallen jaren lang werd uitgetekend en waarvan zijn politieke geestverwant Sicco Mansholt een van de grondleggers was. Gedurende al die jaren sloeg de Commissie talloze waarschuwingen van de groene partijen en milieu- en natuurorganisaties, die soms wat overdreven maar dikwijls ook terecht waren, hautain van de hand als geitenwollensokkenpraat. Nu komt Timmermans een open deur intrappen met de bewering dat de landbouw “een van de grote vervuilers van het milieu” is. Iets dat elk kind van de lagere school al lang weet.

Timmermans wil de komende landbouwhervorming naar zijn hand zetten en laat niet na de politiek zwakke en haast onzichtbare Poolse landbouwcommissaris Wojciechowski in een figurantenrol te drukken door overal “zijn” hervormingsplannen te propageren. Het huidige GLB wil hij op de schop. Er deugt volgens hem niets van.

Het nieuwe GLB moet volledig groen worden met voorrang voor biodiversiteit. Er moet ook een totaalverbod voor pesticiden komen. “Want het huidige landbouwbeleid is een van de grote oorzaken van de lucht-, water- en bodemverontreiniging, het verlies van biodiversiteit en de klimaatverandering”, zo geeft hij de voorgaande EU-Commissies nog een trap na … Het frustrerende is, dat hij inderdaad een punt heeft….