door Jan Schils

Brussel – De Europese Commissie en de vissers in Europa zijn geen vrienden van
elkaar en zullen dat ook nooit worden. Daarvoor is het onderling wantrouwen, dat
in tientallen jaren werd opgebouwd, te groot. Zo doet de Commissie al vele jaren
pogingen om met de meest moderne middelen, zoals het gebruik van een
gesofisticeerd monitoringssysteem tot de inzet van satellieten toe, een halt toe
te roepen aan het probleem van de overbevissing. Maar dat wil maar gedeeltelijk
lukken. Of eigen nauwelijks.

“Oude wijn en oude vis”

Daarom heeft de Commissie nu uitgepakt met  een zoveelste pakket voorstellen (zie
hieronder daarover meer), die vrijwel het zelfde zijn als haar herstelplan uit
2011. Of anders gezegd: oude wijn uit nieuwe zakken. Toen heette het: “Als er nu
niets gebeurt, ligt er over een paar jaar geen vis uit de Middellandse Zee meer
op ons bord.” Tot de destijds gedane voorstellen van de Commissie behoorden de
volgende: Er moet een einde komen aan de overbevissing door quota op de langere
termijn vast te leggen op basis van wetenschappelijke inzichten. De vissers
mogen geen  ongewenste bijvangsten overboord gooien. Voor de consument moet
duidelijk zijn waar de vis werd  gevangen. Vissers moeten onderling quota kunnen
verkopen”. Twaalf jaar later blijkt van deze voorstellen niets of bitter weinig
te zijn terechtgekomen. Of het nu zal lukken is koffiedik kijken. Maar gezien
het verleden, lijkt dat weinig waarschijnlijk.

Toch durft te Commissie het aan – om na veel kritiek te hebben geoogst – te
beweren dat uit een zelf gedane (!) valuatie blijkt dat de inspanningen voor een
duurzame visserij hun vruchten afwerpen om even later weer gas terug te nemen:
“De EU slaagt erin om de overbevissing te beperken, vooral in het
noordoostelijke deel van de Atlantische Oceaan. Het herstel van het
kabeljauwbestand in de Noordzee wordt verder nagestreefd.”

De Commissie geeft wel toe dat de inspanningen in de Oostzee en de Middellandse
Zee onvoldoende zijn en moeten worden vergroot. Vervolgens zwakt de Commissie
haar bewering over een succesvolle bestrijding van de overbevissing verder af
met de opmerking dat de ongewenste vangsten (lees: overbevissing) te hoog
blijven in veel EU-wateren, waaronder de Noordzee. Ook laten de EU-lidstaten
maar weinig informatie los over het sociaaleconomische effect van de
aanlandingsverplichting om ongewenste vangsten te beperken. Daarom vraagt de
Commissie aan de lidstaten om vooral te werken aan innovatieve oplossingen om
selectiever vistuig en selectievere methoden beter te benutten en beter toe te
zien op de naleving van de aanlandingsverplichting. Op basis van deze
ontwikkelingen heeft de Commissie vier prioriteiten voor 2023 geformuleerd:
beter visserijbeheer in het Middellandse Zeegebied, correctie uitvoering op de
aanlandingsverplichtingen, betere onderzoeksgegevens voor advies en economische
analyses en meer maatregelen om de ecosystemen op zee te beschermen.

Camerabewaking nu al omstreden

Overbevissing wordt niet alleen beschouwd als  één van de grootste bedreigingen
voor het milieu op zee. Ze beïnvloedt ook de broodwinning (dus werkgelegenheid)
in de kustgebieden. ”Om dat tegen te gaan, moeten we kunnen beschikken  over een
modern en doeltreffend controlesysteem dat de laatste technologische
ontwikkelingen toepast”, zo verklaarde de Zweedse minister Peter Kullgrent
namens het huidige Zweedse EU-voorzitterschap. Hij deed zijn uitspraak naar
aanleiding van het akkoord dat onderhandelaars van de EU-lidstaten , de Europese
Commissie en het Europese Parlement dezer dagen bereikten over “nieuwe”
maatregelen tegen de overbevissing.

Dit akkoord moet door Raad en (voltallig) Parlement nog worden bekrachtigd.
Centraal in het akkoord staan permanente camerabewaking op vissersschepen en
(opnieuw) een totaal nieuw monitoringssysteem, waardoor de controle op
overbevissing fors zou worden opgedreven en de traceerbaarheid van de
vissersvaartuigen aanzienlijk zou worden verbeterd. Het akkoord verplicht de
lidstaten namelijk om een systeem op te zetten dat het mogelijk maakt om de
positie van alle vissersschepen te volgen. Voor kleinere schepen is wel een
uitzondering voorzien tot 2029.De vissers moeten hun vangsten via elektronische
weg aanmelden. De grootste schepen vanaf 18 meter of langer betekenen in de ogen
van de Commissie een risico op niet-naleving van de regelgeving  en moeten
daarom uitgerust worden met elektronische monitoringsystemen, zoals
camerabewaking.

Volgens het Europees Parlement, dat in visserijkwesties mag meebeslissen. moet
het nieuwe systeem ervoor zorgen dat ongewenste bijvangsten aan wal worden
gebracht in plaats van deze vis terug in zee te gooien. Deze aanlandingsplicht
bestaat nu ook al, maar de controle daarop door de lidstaten is erg laks. En de
Commissie zelf, die daarvan al jaren op de hoogte is, liet de lidstaten tot nu
toe maar begaan. De onderhandelingen, die aan het akkoord voorafgingen, zaten
lange tijd muurvast op de maximaal gedoogde foutenmarge tussen de geraamde
vangst en de hoeveelheden die aan wal worden gewogen.

Het probleem werd opgelost door de algemene marge van 10 procent per soort te
behouden, maar die zal toenemen tot 20 procent voor soorten waarvan de totale
vangst minder dan 100 kilogram bedraagt. Ook de sancties voor overtredingen op
de regelgeving van het gemeenschappelijk Europees visserijbeleid zullen worden
geharmoniseerd. Zo werden de onderhandelaars het eens over het principe dat de
minimale boete gebaseerd moet zijn op de waarde van de vangst.

Verder zal informatie over verse en diepgevroren vis volledig toegankelijk
worden, bijvoorbeeld via een QR-code. Het systeem van digitale traceerbaarheid
zal uitgebreid worden naar verwerkte visproducten. Het akkoord bevat voor de
eerst ook regels voor hobbyvissers. Recreatieve visserij die vangsten van meer
dan 10 kilogram of meer dan 50 euro verkoopt, zal als een ernstige overtreding
(een economisch delict) worden beschouwd en gestraft worden.

Vissers pikken het niet

De Nederlandse vissers verzetten zich samen met tal van buitenlandse collega’s al
jaren tegen de Europese ”Big Brother”-regels en tegen de al jaren aanhoudende en
hardnekkige verdachtmakingen over visserijfraude van de kant van het
Commissie-hoofdkwartier in Brussel. Ook het nu bereikte voorlopige akkoord wordt
door vrijwel de hele visserijsector in Europa (en Nederland) als onwerkbaar en
te duur van de hand gewezen. Al bestaat in enkele landen zoals in Frankrijk ook
tevredenheid omdat vooral de lidstaten, die met de grootste schepen varen zoals
Denemarken en Nederland, het hardst door deze controles zullen worden getroffen,
zoals ook een woordvoerder van de Commissie bevestigde. Een van de ferventste
tegenstanders van het akkoord is SGP-Europarlementslid Bert-Jan Ruissen. Vooral
het cameratoezicht kan voor hem niet door beugel, dat voor veel vissers bewijst
dat de Commissie hen bij voorbaat als een stelletje dieven en criminelen
brandmerkt. Ruissen: ”De Commissie stapelt de ene onwerkbare maatregel op de
andere.”

Ook onderling geen geen beste maatjes

De vissers in Europa mogen dan wel kat en muis spelen met de Commissie in het
door hen gehate Brussel, onder elkaar zijn de Europese vissers ook allesbehalve
de beste maatjes. Zo worden bij voorbeeld de Nederlandse vissers, die met hun
grote schepen het meest efficiënt vissen, juist om die reden met afgunst bekeken
en gehaat door veel buitenlandse collega’s. Omdat zij met hun veelal kleinere
schepen niet kunnen concurreren tegen de “Hollandse piraten” (een van de meest
gebruikte scheldwoorden), jutten de buitenlandse vissers (zoals bijvoorbeeld in
Frankrijk herhaaldelijk gebeurt) hun regeringen en vakbonden op om via “Brussel”
die dekselse Hollanders stevig aan te pakken. De visserij in de EU roept al
vanouds op tal van plaatsen spanningen op.

Hoe vaak kwam het niet tot incidenten tussen Britse en Nederlandse vissers
enerzijds en hun Franse en Spaanse collega’s anderzijds?  De Nederlandse vissers
hebben de laatste jaren enkele harde klappen gekregen. Hoogtepunt van de ellende
was het Europese verbod op puls visserij dat Nederland tevergeefs aanklaagde bij
het Europese Hof van Justitie in Luxemburg en om nietigverklaring vroeg wat werd
afgewezen. De Nederlandse vissers die miljoenen euro’s in deze door
onafhankelijke wetenschappers aanvaardbaar bevonden visserijtechniek hadden
gestoken, leden niet alleen financiële schade maar gingen er ook mentaal onder
door.

“Roofdieren”

De Fransen hebben er – tot en met president Macron toe – alles aan gedaan om de
Nederlandse  vissers een hak te zetten. We herinneren aan de open brief, die
Franse politici van diverse politieke pluimage in het dagblad Le Monde
publiceerden en waarin werd beweerd dat Nederlandse vissers de zee voor de
Franse kust leegroofden. Ze doelden op de Nederlandse vissersschepen die grote
sleepnetten met kabels over de zeebodem voorttrekken en vis naar boven halen
(“flyshoot-visserij”). Volgens de ondertekenaars van de open brief heeft deze
vistechniek een verwoestend effect op de ecosystemen onder water. ,,Frankrijk
moet werken aan een Europees verbod op die vernietigende techniek, die onze
wateren en havens tot woestijnen maakt”, zo schreven de parlementsleden van
links en rechts. Ze namen ook de “oneerlijke concurrentie” voor de Franse
vissers op de korrel aan die met hun kleinere schepen geen partij zijn tegen de
Hollandse schepen.

Volgens de briefschrijvers zijn kunnen vijf grote Nederlandse vissersschepen met
hun mega-netten in één dag tijd een gebied dat zo groot is als Parijs totaal
leeg vissen. “Kleine vissers kunnen een dergelijke aanval van industriële
vissers niet overleven”, zo luidt het in de brief, die aldus verder gaat: “De
enorme Nederlandse schepen hebben eerst de Noordzee al leeg gevist. Daarna kwam
het oostelijk deel van het Kanaal aan de beurt en nu stortten ze zich als
roofdieren op het westelijk deel.” Frankrijk wil dat vissen met sleepnetten in
alle EU-wateren wordt verboden zoals het ook erin slaagde met behulp van andere
EU-lidstaten en het Europees Parlement om de puls visserij de nek om te draaien.
Als je bedenkt dat uit steekproeven is gebleken dat de meeste
Europarlementsleden, die voor dat verbod stemden, helemaal niets wisten over
deze vistechniek… Dat geeft wel te denken over de Europese besluitvorming. Als
een groot deel van het Europees Parlement totaal onwetend waarover het gaat en
over de consequenties van haar stemgedrag, dan zit er toch goed iets fout met
die manier van besluitvorming.

Bloed geroken

De Nederlandse vissers voelen zich intussen niet op hun gemak. Frankrijk en zijn
oppermachtige visserijlobby hebben bloed geroken en willen meer. Ze hebben het
sedert het drama met de puls vissers nu ook gemunt op de 24 Nederlandse
flyshoot-vergunningen. Frankrijk eist ook voor deze visserijtechniek een totaal
EU-verbod, ronselt al medestanders onder de andere EU-landen en zou al 4
zuidelijke lidstaten aan boord hebben gehaald.. Franse lobbyisten wandelen
intussen weer rond in het Commissiegebouw in Brussel en het Europees Parlement
in Straatsburg en zijn dependance in Brussel. Gaat ook deze visserijtak voor de
bijl, dan kost dat behalve menselijke schade ook tientallen miljoenen euro’s op
jaarbasis aan omzet. Een verbod op de Nederlandse flyshoot-visserij in de Franse
kustwateren, zoals Parijs wil, zou volkomen in strijd zijn met het historische
recht dat Nederland als sinds 1983 bezit in genoemde wateren te mogen vissen en
dat voortvloeit uit het gemeenschappelijke Europees visserijbeleid.

Wat doet Rutte?

Bij al die Franse vijandigheid tegen de Nederlandse visser, die in feite het
slachtoffer zijn van hun eigen succes, kan me zich de vraag stellen waarom
premier Rutte zich niet roert zoals Macron dat wel doet voor zijn eigen vissers.
Rutte heeft steeds de mond vol over zijn vriendschap met de Franse president en
andersom kon er onlangs bij diens staatsbezoek aan Nederland ook een
schouderklopje van af. Natuurlijk hebben beide EU-leiders meer over de
spanningen tussen de vissers van beide landen gesproken dan zij of hun
diplomaten wilden loslaten. Bij Franse diplomatieke bronnen viel daarover dan
ook weinig nieuws of achtergrondinformatie te rapen. Of misschien toch, namelijk
dat Rutte  “internationaal bekeken een man met enorme en langdurige politieke
ervaring is”. Dus toch t.z.t. met Franse steun naar de dertiende verdieping van
het Berlaymontgebouw in Brussel waar nu Ursula Von der Leyen werkt en …. Woont
om ’s morgens niet in de files te zitten. Maar daaraan hebben de Nederlandse
vissers en hun buitenlandse collega’s geen boodschap. Of toch wel? Er circuleren
toch geruchten (geen officiële berichten) over een gesprek van Rutte met Macron
waarin de premier de Franse “zonnekoning” gerust stelt dat de visserijoverlast
van de kant van Nederland sowieso zal uitdoven omdat het aantal Nederlandse
vissers door de visserijpolitiek van zijn regering, samen met de EU-maatregelen,
binnen afzienbare tijd substantieel zal dalen.. Fake of niet, we kunnen het
Rutte helaas niet vragen wegens zijn permanente geheugenverlies. En zou hij toch
antwoorden, dan heeft het geen zin om op dat antwoord af te gaan, want hij liegt
toch altijd zoals heel Nederland de laatste maanden heeft kunnen constateren. En
dat is geen fake!

Maar ook dat zal de Nederlandse vissers worst wezen. Want er dreigen nog andere
donkere wolken boven de hun vloot. Ja, daar duikt hij weer op waar ze hem als
kiespijn kunnen missen: Frans Timmermans, Europa’s eerste en hopelijk meteen ook
laatste klimaatpaus. Hij is de grote bezieler van de zeer omstreden geplande
natuurherstelwet van de EU, die hij alles en iedereen zo snel mogelijk door de
strot wil duwen. Kort gezegd: hij wil de maatregelen tegen de opwarming van de
aarde versnellen met een stijgend kostenplaatje van miljarden euro’s , maar
stoot op groeiend verzet van onder meer Duitsland en Frankrijk zodat hij deze
natte links-groene droom wel kan vergeten. De natuurherstelwet zou ook het
aantal vissers doen dalen en de visvangst in het algemeen aanzienlijk
verminderen. (Wie ook het recente artikel over dit onderwerp en de rol van
Timmermans daarin van hoofdredacteur Peter Vincent Schuld).

Tenslotte de laatste bedreiging die de Europese en  Nederlandse vissers boven het
hoofd hangen waarop vanuit Den Haag werd gereageerd. In een brief aan de Tweede
Kamer zegt minister Piet Adem van  dat het kabinet “zeer kritisch”
staat tegenover de plannen van de Europese Commissie over zogeheten bodem
verstorende visserij. De Commissie wil deze visserijtechniek verbieden in Natura
2000-gebieden. De EU-lidstaten moeten maatregelen nemen om de bodemvisserij
tegen maart 2024 te beperken en   in 2030 moet er een volledig verbod zijn op de
bodemvisserij in beschermde gebieden. De Commissie beoogt zo te voorkomen dat er
onvoldoende garnalen zijn voor vogels en vissen en dat er meer vissoorten
terugkomen in zee.

Volgens Adema heeft de Commissie geen rekening gehouden met de verschillen tussen
de visserijtechnieken in Europa. Veel Nederlandse visbedrijven vissen zijn
actief in het beschermde gebied en zijn bodemvisserijen. De nieuwe plannen
houden volgens de minister ook geen rekening houden met de sociaaleconomische
gevolgen voor deze bedrijven. De garnalenvisserij dreigt bovendien op deze
manier te verdwijnen. Negen andere EU-landen waaronder België, Frankrijk, Spanje
en Duitsland zijn ook tegen de plannen van de Commissie.