EU: BTW-lek gigantisch vanwege onvervulde belofte uit 1993

door Koos van Houdt

Goed, het is een bedrag op de schaal van de Europese Unie. In Nederlandse
verhoudingen zou het om vier procent ervan gaan. Maar ieder kalenderjaar wordt
er fraude gepleegd met de omzetbelasting, beter bekend als de BTW. Zeker 50
miljard euro aan rechtstreekse fraude. Mogelijk komt 100 miljard euro aan handel
niet tot stand. De Europese regels schijnen wel Europees te zijn, maar zijn in
werkelijkheid verbrokkeld en niet in alle lidstaten gelijk. Totale economische
schade per jaar: 150 miljard euro. Dat nieuws leek ‘nieuw’ deze week, maar was
dat niet.
Al sinds een jaar probeert de Europese Commissie er wat aan te
doen. Precies om deze reden, dat het om groot geld gaat, dat ieder jaar opnieuw
moet worden verrekend. Maar het wil nog niet erg vlotten met zo’n nieuwe
regeling voor de omzetbelasting. We hebben het dan niet over het Nederlandse
voorstel om de dagelijkse boodschappen, de kapper, de fietsenmaker en andere
dagelijkse producten en diensten duurder te maken. Dat speelt ook. Maar
daarachter zit een Europese richtlijn. En die richtlijn stamt al uit de tijd
voordat in 1993 de Europese interne markt officieel van start ging.

Belastingzaken, zo vindt een land als Nederland, zijn nationale zaken. Daar moet
de Europese Unie zich niet of zo weinig mogelijk mee bemoeien. Maar ja, die
omzetbelasting. De bevoegdheden zijn gedeeld. De regels worden centraal op
Europees niveau gemaakt, is de bedoeling. De tarieven worden nationaal bepaald.
Alleen dat al is een aangrijpingspunt voor hen, die door fraude zichzelf willen
verrijken ten koste van ons allen als belastingbetaler.

De oorzaak van dit ongerief: de lidstaten van de Europese Unie hebben sinds 1993
geweigerd een belofte te vervullen. Die belofte was: we voeren zo snel mogelijk
eenduidige Europese en voor alle lidstaten gelijke in regels voor het innen van
BTW (omzetbelasting). Die regels moeten dan passen bij de op dat moment
ingevoerde spelregels voor een Europese interne markt. Eindelijk leek dat
Europese ‘gelijke speelveld’ een realiteit. Maar rond de invoering van de
interne markt moesten tussen 300 en 400 Europese wetsvoorstellen worden
besproken, vastgesteld en ingevoerd. Dat bleek gewoon te veel tegelijk. Dus werd
het maken van goede Europese regels voor een eerlijke omzetbelasting maar even
op het tweede plan gezet. Belastingen? Dat was toch nationaal beleid!

Maar al in 1993 was dus bekend, dat deze regeling nog niet was vastgesteld. Maar
het begin was er. Maar het harmoniseren van belastingregels lag toen al
moeilijk. De Europese Unie en eenvormige Europese belastingen, dat was jarenlang
taboe. We herinneren het ons nog goed. De jaren negentig werden in de Europese
Unie de jaren van de Europese ‘Fraude-unie’. Carrousselfraude met sigaretten,
die van de ene lidstaat naar de andere werden gesleept, was het meest zichtbaar
in die tijd. En een frauderend lid van de Europese Commissie, Edith Cresson,
werd tot aftreden gedwongen. Drie maanden voor de Europese verkiezingen van juni
1999 ging zelfs de hele Europese Commissie onder leiding van Jacques Santer in
politieke zin ervoor naar huis. Het bezorgt de Europese Unie nog steeds een
slechte naam onder de belastingbetalers, u en ik dus.

Maar officieel was voor de omzetbelasting een uitzondering gemaakt. Als bedrijven
vrij konden handelen op de hele Europese interne markt, dan zouden de regels
voor de omzetbelasting onontkoombaar geharmoniseerd moeten worden.

Vorig jaar oktober, bijna 25 jaar later, stond de Europese Commissie bij de
puinhopen van de onvervulde belofte tot harmonisering van de regels rond de
omzetbelasting. De aloude grap dat niets definitiever is dan zogenaamde
‘tijdelijke’ belastingregels, bleek gruwelijke werkelijkheid te zijn. In alle
jaren dat de lidstaten in feite nog steeds vrij spel hadden om hun eigen systeem
van omzetbelasting te hanteren, greep de misbruik en de fraude om zich heen.
Zichtbaar in het illegaal transporteren van zaken als vlees en sigaretten via
verschillende lidstaten. Panamapapers onthulden grote fraude.

De onrustbarende cijfers van de Europese Commissie kwamen deze week opnieuw in
het nieuws. Nu is de aanleiding dat de 28 ministers van financiën er komende
dinsdag 2 oktober over onderhandelen in Luxemburg. Als de spelregels die nu
worden voorgesteld in werking treden, dan zou de schatkist van alle lidstaten
samen er ieder jaar zeker 41 miljard euro beter van worden.

Het wegsluizen door frauduleus handelende en snel weer verdwijnende
spookbedrijven zal nooit helemaal zijn te ontlopen, maar wel sterk
teruggedrongen kunnen worden. Ook zou de onderlinge handel bevorderd worden,
waarmee nog eens op jaarbasis tot 100 miljard aan overheidsgeld opgehaald zou
kunnen worden. In totaal gaat heet om maar liefst 15% van het bedrag van 1000
miljard, dat ieder jaar wel in de nationale schatkisten terecht komt.

De verborgen schade is ook groot. Bedrijven zijn in de omzetbelasting
onbezoldigde belastingheffers. Zij hebben 24 jaar moeten wachten op spelregels,
die het voor hen allemaal wat gemakkelijker maken. Die komen er nu wel, doordat
er voor de hele Europese Unie nu hetzelfde stelsel wordt ontwikkeld, zodat geen
onderscheid meer hoeft te worden gemaakt tussen berekende btw in eigen land en
in een andere lidstaat van de Unie. Een vermoeden voor grote besparingen op te
maken kosten voor gewone ondernemers lijkt gerechtvaardigd.

Je zou zeggen, daar wil iedereen wel snel bij zijn. Maar dat blijkt tegen te
vallen. De onderhandelingen tussen de ministers van de lidstaten over de grote
lijnen voor een nieuw stelsel voor de omzetbelasting verlopen stroef en
moeizaam. Volgende week worden wel een paar kleinere successen geboekt. Zo heeft
Tsjechië eindelijk het politieke verzet tegen het onderbrengen van elektronische
informatie (kranten, e-books etc.) in het lage btw-tarief opgegeven. Dat wordt
daarom komende dinsdag politiek afgetikt, schreef minister Hoekstra (financiën)
donderdag aan de Tweede Kamer.

Maar Nederland heeft door de zomermaanden heen verschillende keren aan de Tweede
Kamer aangegeven dat het wel de doelstelling van de Europese Commissie steunt,
maar niet de middelen waarmee dat zou moeten gebeuren. Het gaat om lange en
technisch ingewikkelde argumenten. Het komt erop neer dat het geen Europese zaak
is, maar een zaak voor de Europese lidstaten. Alsof in Nederland de
belastingdienst zo’n beeld van een organisatie is. Maar wellicht zit daar een
verborgen agenda. Mocht Nederland uiteindelijk instemmen met de voorstellen van
de Commissie, dan zou het wel eens zo kunnen zijn, dat we met onze van lek en
gebrek aan elkaar hangende belastingdienst nog eens flink in de problemen komen.