door Peter-Vincent Schuld

Zomaar een persbericht van Rusland’s op een na grootste oliemaatschappij Lukoil.
De CEO van Lukoil, Vagit Alekperov heeft een ontmoeting gehad met de huidige
president van Turkmenistan Gurbanguly Berdimuhamedov.

De twee mannen wisselden gedachten en inzichten uit over de ontwikkeling van de
Turkmeense olie- en gasindustrie. Lukoil heeft al strategische belangen het
Centraal-Aziatische land naar eigen zeggen. De olie- en gasvoorraden van het
land zijn aanzienlijk en behoren tot de grootste van de wereld.

Volgens
de Turkmeense president Berdimuhamedov zou de samenwerking met Lukoil
kaderen in een intensievere samenwerking en dialoog met Rusland. De
meeste westerse media pikten het bericht niet op. Wij hebben het even
laten liggen om onze gedachten er over te laten gaan en de tijd genomen
om nog wat feiten te checken.

Wat ons het meest verbaasde is dat andere westerse media totaal niet dieper zijn
ingegaan op dit nieuwsfeit. Het lijkt soms wel of niemand meer iets weet of
leest. Deze Russische strategische stap is vanuit geopolitiek perspectief van
enorm belang. Wat zien we hier?

Om u een correct beeld van de feiten weer te geven nemen we u mee naar een
stukje geschiedenis, maar eerst naar een stukje geografie. Turkmenistan heeft
als noorderburen Kazachstan en Oezbekistan en als zuiderburen Iran en
Afghanistan en is gelegen aan de Kaspische Zee.

Het werd in 1991 weer een zelfstandig land nadat het sinds 1924 deel
uitmaakte van de Sovjet Unie. Na het uiteenvallen van de Sovjet Unie ging het
land zelfstandig door onder leiding van Sapumurat Niyazov, die het land net zo
gesloten maakte als Noord-Korea.

Niyazov stierf in 2006 onder verdachte omstandigheden. De werkelijke reden
van zijn dood is nooit opgehelderd.

Er gaan talloze geruchten de ronde. Niyazov zou zijn gestorven na het
drinken van een kop koffie. Uw verslaggever ontmoette Niyazov tijdens ooit een
ministerieel bezoek in zijn presidentiële werkkamer, gelegen het in
presidentieel paleis in hartje Ashgabad, de hoofdstad van Turkmenistan.

Over de president gingen de
wildste verhalen de ronde. Hij zou met regelmaat onder invloed zijn
geweest van narcotica met enige regelmaat zijn eigen vuurwapen lukraak
in het paleis te hebben afgevuurd. Feiten of fictie? Gelet op het
gegeven dat de verhalen uit meerdere, onafhankelijk van elkaar
opererende bronnen komen, neigen we naar feiten met wel met enige
terughoudendheid. Immers elk verhaal uit het land der Turkmenen lijkt
spreekwoordelijk te zijn bewerkt in Photoshop.

Wat vaststaat is dat de inmiddels overleden dictator de inkomsten uit de gaskraan
rijkelijk liet vloeien ten faveure van zijn eigen imago. Hij liet zich “Turkmen
bashi” noemen wat zoveel betekent als “Vader der Turkmenen”. Zijn gefingeerd
levensverhaal en filosofie, voor zover je het een filosofie kunt noemen werd het
“eerst te lezen boek”. Weekdagen werden naar Niyazov en zijn moeder vernoemd.

Hij liet zelfs in het hartje van de hoofdstad Ashgabad een arcade bouwen
dan 360 graden roteerde met zichzelf in top, afgebeeld met een heldencapeen dit
alles in bladgoud. Het mocht wat kosten. Ten tijde van het “regentschap” van
Niyazov verrees het ene megalomane bouwwerk na het andere.

Vier jaar na de dood van Niyazov
liet huidig president Berdimuhamedov het megalomane monument ontmantelen
en liet het naar een buitenwijk verplaatsen. Berdimuhamedov wenste dat
zijn voorganger wat minder deel uit zou gaan maken van het straatbeeld
in Ashgabad en zeker minder de beleving van de Turkmenen.

Niyazov liet zich overal in Ashgabad en door geheel Turkmenistan heen vereeuwigen
door standbeelden met bladgoud omringd door beelden van poortwachters en andere
heraldiek. Allemaal betaald met de gigantische inkomsten uit de gasindustrie van
Turkmenistan.

lees verder onder de foto’s

Alhoewel de Oezbeken en de Turkmenen zustervolkeren zijn, immers zij zijn allen
te herleiden tot de nomadische Turkse stammen, gunnen ze elkaar niet echt het
licht in de ogen. De Oezbeekse minderheid krijgt geen eigen parlementaire
vertegenwoordiging. Sterker, als er in Turkmenistan iets misgaat of er wordt een
“samenzwering” ontdekt wijze de vingers direct naar de Oezbeken, dan wel in
eigen land dan wel naar die op eigen grondgebied in Oezbekistan wonen. In de 8e
eeuw trok een Turkse stam genaamd de Ogoezen vanuit Mongolië naar Centraal-Azië
en noemden zichzelf Turkmenen oftewel Türkmen.

lees verder onder de foto’s

De relatie met Moskou is een langere rijd bekoeld en gecompliceerd geweest nadat
de overleden oud-president toegaf aan Amerikaanse druk om haar grondgebied ter
beschikking te stellen van het Amerikaanse leger in de strijd tegen de Taliban
en Al Qaeda in Afghanistan.

Niet dat de Russen iets op hebben met Al Qaeda en gelieerde terroristische
groeperingen. Iets waar ze in eigen land ook met af te rekenen hebben. Nee de
Russen zijn niet zo dol op een Amerikaanse invloed in hun achtertuin.
De
aanwezigheid van een  grote reclamezuil van de Amerikaanse zender Voice of
America in hartje Ulaanbaatar, Mongolië, ervoeren ze al als niet erg prettig.

Maar Rusland is sinds de dood van Niyazov haar tentakels weer in Turkmenistan aan
het zetten en dat is niet onbegrijpelijk.

Rusland gebruikt immers de energiebusiness, van gaswinning tot aan
emissierechten, als politiek instrument om haar politieke doelstellingen te
bereiken. Met enorme voorraden in eigen land en de voormalige Sovjet-landen is
dit een logisch gegeven.

Maar wat de wereld niet lijkt te begrijpen is dat Rusland politiek en
economisch hiermee ook het scherpst van de politieke snede in China
opzoekt.Immers de Chinezen zijn op dit moment de belangrijkste afnemers van
Turkmeens aardgas. Door stevige Russische belangen in de Turkmeense olie- en
gasindustrie verstevigen de Russen ook hun positie ten opzichte van China.

Initiatieven om Turkmeens gas rechtstreeks naar Europa te pompen zijn
mislukt en door de strategische aanwezigheid van onder meer Lukoil in
Turkmenistan behouden de Russen de controle over naar wie de energiestromen gaan
en onder welke condities.

Dat het Rusland menens is blijkt wel uit de aanhoudende berichten dat Russische
militairen de Turkmeense defensie bijstaan in de bewaking van de grens met
Afghanistan. In de afgelopen tijd doen zich met regelmaat ernstige incidenten
voor. De Afghaanse terroristen van de Taliban joegen recentelijk Afghaanse
regeringsambtenaren de grens met Turkmenistan over en er zijn regelmatig
schotenwisselingen met slachtoffers aan Turkmeense zijde vanuit Afghanistan
waarvoor de Afghaanse Taliban eveneens verantwoordelijk gehouden wordt.

De regio is zeer instabiel en licht ontvlambaar. Met een onvoorstelbare
voorraad aan olie en gas in de bodem van Turkmenistan, is Rusland er alles aan
gelegen om deze voorraad en haar strategische en economische belangen hierin te
beschermen. Waar Europa spreekt over een Co2-voetafdruken ogenschijnlijk
geopolitiek stuk loopt op interne verdeeldheid zijn de Russen een stuk slimmer.
Zij zetten gewoon een voet tussen de deur en wie het niet prettig vindt heeft
het nakijken.

Je kunt schaak spelen of je kunt het niet.