door Koos van Houdt

Deze week is Europol zoiets als de redder in nood voor de Europese
veiligheid

door Koos van Houdt

In de Verenigde Staten barst het van de als subliem aangeduide schrijvers. Die
zouden veel literaire prijzen in de wacht slepen. Je moet ze zogezegd gelezen
hebben. Als je dat doet, kom je er nogal vaak mannetjes in pak en donkergrijze
of zwarte regenjas tegen. Voor een door en door criminele Amerikaanse
samenleving zijn deze mannetjes van levensbelang. Mannetjes? Of zijn het grote,
stoere en sterke mannen. En waar zijn de vrouwen?

Dit is de wereld van de FBI. De Federal Bureau of Investigation is de hoop waarop
vele Amerikanen die beroofd of mishandeld zijn of die een recent vermoord
familielid betreuren. De FBI is de dienst, die ogenschijnlijk alle misdaden met
gemak oplost. De schrik van de boeven. Heeft zo’n mannetje in zo’n regenjas een
keer bij jou aangebeld, dan weet je zeker dat vroeger of later jouw duistere
zaakje aan het licht komt en jij in een donker Amerikaans gevang. Ook al heb je
het helemaal niet gedaan.

Willen we in de Europese Unie ook zo iets? Ooit was het de droom van Helmut Kohl,
de in 2017 overleden voormalige bondskanselier van Duitsland. Toen de Europese
Unie ongeveer 25 jaar geleden een eerste voorzichtige stap deed op weg naar het
Europese agentschap Europol, een Europese politiedienst, was dat een doel,
waarnaar hij zei te streven. Maar de gedachte kwam uit de verkeerde lidstaat.
Kwam uit Duitsland. Wie wenst zo’n doel te steunen als het uit dat grote en
vroeger vijandige land afkomstig is?

Toch kwam Europol er. Er kwam een leegstaand kantoorgebouw vrij vlak bij
kinderattractie Madurodam in Den Haag. Daar overlegden agenten van de nationale
politiekorpsen uit de lidstaten met elkaar over misdaad en criminele
organisaties, die de grenzen tussen die lidstaten gemakkelijk overstaken. Het
hielp, het hielp zeker. Maar het hielp lang niet genoeg. Den Haag ziet zichzelf
als internationale stad van vrede en recht. Mooi, maar het onrecht werd vanuit
Den Haag niet uit de samenleving verwijderd.

Nu moeten we oppassen voor reflexen uit de oude doos, deze week. We horen die
reflexen als het gaat om de interne veiligheid van de lidstaten en om het
afremmen van migratie en asiel naar de Europese Unie. Er zal allemaal wel niets
van terecht komen. Wat stelt die Europese Unie eigenlijk voor? Heel veel, als
het aan Emmanuel Macron ligt. De Franse president wil in april herkozen worden.
En hij spreekt in zijn eigen land daarbij vooral een kennelijke meerderheid van
kiezers aan, die zich steeds meer verbonden voelen met de rest van de Europese
Unie.

Frankrijk is dit half jaar voorzitter van de Europese Unie. Het Franse
voorzitterschap begon feitelijk al op 31 december 2021 en is sindsdien elke dag
in het nieuws. Dat gebeurt aan de hand van een strak opgezette en goed
voorbereide agenda. Macron wil er alles aan doen om het Europese gezicht van
zijn land zoveel mogelijk op te poetsen. Een belangrijk thema daarbij:
bevordering van de veiligheid en bestrijding van terrorisme. Voor het Franse
voorzitterschap niet alleen een gewoon onderwerp uit vele.

We hebben het deze week vooral over de spanning tussen Rusland en Oekraïne. We
praten over de NAVO en over het roemruchte artikel 5 van het NAVO-verdrag? Is de
aanval op één lidstaat dan ook een aanval op alle lidstaten. Het antwoord zal
ongetwijfeld bevestigend zijn.
Maar het is het goed deze week ook een
uitstapje te maken naar Lille, dicht bij huis in het uiterste noorden van
Frankrijk. Lille vormt samen met Kortrijk (West-Vlaanderen) en Doornik (in de
Waalse provincie Henegouwen) een belangrijke grensoverschrijdende eurometropool.
Alles hier aan de Belgische zuidgrens ademt Europees.

In Lille zijn deze donderdag en vrijdag de ministers van binnenlandse zaken en
van justitie bijeen. Zij zullen daar de basis leggen voor onderhandelingen in
het komende half jaar om eindelijk dat Europese beleid voor asiel en migratie
rond te krijgen. Niet alles tegelijk, zeggen de Fransen daarover. Verspreid over
meerdere bijeenkomsten. Er moet een soort van fuik gebouwd worden, waarin alle
lidstaten gedreven worden. Zitten ze in die fuik, dan is er geen weg meer terug,
zo leren we uit de theorieboekjes.

Als dat lukt, is op zichzelf de veiligheid van het grondgebied van de Europese
Unie weer een beetje verbeterd. Maar de Fransen hebben nog een ander punt op de
agenda gezet. Dat betreft de bestrijding van terrorisme en aanvallen op de
digitale infrastructuur. De ministers over wie het gaat, werden zelfs een dag
eerder naar Lille genodigd. Ze hebben persoonlijk een workshop gevolgd. Ze
moesten leren hoe dat gaat onder hun verantwoordelijkheid. Hoe wordt informatie
over riskante zaken verzameld. Maar ook, hoe wordt die informatie weer gedeeld.
Zodanig dat alle lidstaten er wat aan hebben, als één lidstaat over die
informatie beschikt.

En daar springt zo maar de herinnering aan de aanvallen op 13 november 2015 op de
muziektempel Bataclan, een aangrenzend terras, een voetbalstadion in vol bedrijf
en een supermarkt in Parijs in de herinnering. Toen leerden niet alleen de
Fransen zelf een lesje. Toen leerden ook de andere Europese lidstaten die. Zeker
Nederland en België. Want in de lage landen bleken terroristen zich schuil te
hebben gehouden op weg naar de aanslagen in Parijs.

In een bijeenkomst vlak erna, erkenden de Europese lidstaten dat zij elkaar nodig
hadden in de strijd tegen terrorisme en andere dreigingen ten aanzien van de
eigen veiligheid. Er waren al allerlei afspraken. Maar politie en
veiligheidsdiensten in de lidstaten hadden er niet zoveel boodschap aan, zo
bleek. Sindsdien wordt stap voor stap gewerkt aan verdere Europese samenwerking.
Vooral bij Europol en Eurojust in Den Haag.

Maar toen werd ook een slapend artikel uit het Europese Verdrag tot leven gewekt.
Het ging om artikel 42 lid 7 van het Verdrag van Lissabon. Een artikel dat ooit
in 2005 door de kiezers in Frankrijk en Nederland naar de prullenmand werd
verwezen, maar dat toch bleef staan in het huidige Verdrag van Lissabon. Het
gaat om “hulp en ondersteuning” van alle andere lidstaten, wanneer één lidstaat
daarom verzoekt. In feite spreken de ministers in Lille over een Europese
solidariteitsclausule die veel lijkt op artikel 5 van het NAVO-verdrag. Maar dan
niet voor het leger en de militairen, maar voor de interne veiligheid en de
strijd tegen de georganiseerde misdaad.

Een terroristische aanslag in één lidstaat, is dus een terroristische aanslag op
alle lidstaten. Het is een Europese aangelegenheid, die door Europese
samenwerking wordt bestreden. Met alle middelen die voorhanden zijn. Daarom
moesten woensdag de ministers van justitie en binnenlandse zaken leren, hoe ze
met geheime computers en met geheime digitale informatie moeten omgaan.

De Fransen speelden dit spel tot op de dag uitstekend. Want ook woensdag, een dag
voor de ministers in Lille zich aan de buitenwereld presenteren als de hoeders
voor onze veiligheid, werd in Europees Brussel een belangrijk voorstel van de
Commissie goedgekeurd door zowel de ministers van de lidstaten als door een
delegatie van het Europees Parlement.

Daarmee is een politieke kogel door de kerk. Europol krijgt veel meer
mogelijkheden om op basis van Europese solidariteit voor ons allen de misdaad te
bestrijden. Nee, Europol presenteert zich niet aan onze deurbel via mannetjes in
een zwarte of grijze regenjas. De strijd speelt zich af in de digitale wereld.

Daar op het darkweb zijn de afgelopen jaren al heel veel drugsbendes en andere
ongewenste zaken opgespoord en ontmanteld. Illegale martelkamers in containers
en stacaravans op verouderde campings, waar u en ik half of misschien wel
helemaal dood gemaakt zouden kunnen worden, werden ontdekt. Vergis u niet. Die
misdaad zit soms vlak bij huis. Ook in het zogenaamde vredige dorp in
Overijssel, waar ik woon, zijn onlangs verboden drugslaboratoria ontdekt en
ontmantelt. Zeg dus niet: dat komt bij ons niet voor.

De bevoegdheden van Europol om niet alleen in woorden, maar ook in daden werk te
maken van de solidariteitsclausule van artikel 42 lid 7 van het Europese
verdrag, zijn sinds deze week netjes in allerlei wetsteksten geregeld.
Ongetwijfeld tot grote vreugde van Emmanuel Macron.

Oh, oh Den Haag, mooie stad achter de duinen!