door Jan Schils m.m.v. Peter-Vincent Schuld

Polen, lid van de EU en de NAVO, en Oekraïne dat op de stoep staat van beide
organisaties maar daar (nog) niet binnen mag, vechten momenteel rollend over
straat. Oorzaak: de escalatie van het graanconflict tussen beide landen, die tot
voor kort nog de beste maatjes waren. Directe aanleiding: Oekraïne gaat zich
beklagen bij de Wereldhandelsorganisatie (WHO) om een einde te maken aan het
Poolse importverbod op Oekraïense landbouwproducten, nadat de Oekraïense
president Zelensky eerder deze week de vloer had aangeveegd met het importverbod
in de VN in New York.

Dat verbod wordt overigens ook gesteund door Hongarije, Slovenië  en Roemenië ,
terwijl Bulgarije heeft besloten daarmee te stoppen, waarvoor het uitbundig werd
geprezen door Kiev. In een reactie op de gang naar de WHO en waarschijnlijk ook
naar het Europese Hof van Justitie in Luxemburg heeft Polen besloten om alle
wapenleveringen aan Oekraïne stop te zetten. Officieel heet het dat Polen de
tijd gekomen acht om nu zich zelf te beschermen en zich daarvoor dringend moet
bewapenen, aldus de Poolse premier Morawiecki.

Vooral verder te gaan met deze diplomatieke rel vol harde uitspraken aan beide
zijde enige achtergrond om aan te geven hoe het zover heeft kunnen komen. Sedert
de Russische inval en blokkade op de Zwarte Zee is er een reusachtige dumping
van miljoenen tonnen spotgoedkope Oekraïense landbouwproducten waaronder vooral
graan in Bulgarije, Hongarije, Polen, Roemenië en Slowakije op de markt gekomen.
Dit heeft praktisch de doodsteek betekend voor de lokale landbouwers in deze
landen. De Europese Unie moest werkelijk hals over kop optreden om een
boerenopstand in de getroffen landen te voorkomen.

Ze gaf in april van dit jaar toestemming om de verkoop van Oekraïense tarwe,
maïs, koolzaad en zonnebloempitten in deze landen tijdelijk (tot 15 september
jl.) te verbieden. De  EU heeft dat verbod per genoemde datum opgeheven zonder
zich ervan op de hoogte te stellen of de crisis wel echt voorbij was,  maar
Polen, Hongarije en Slovakije zijn niet akkoord gegaan met de EU-maatregel omdat
de dumpingpraktijken verder gaan. Dat wekte meteen de woede op van de Oekraïense
president die deze week in de algemene vergadering van de VN de Polen voor vuile
vis uitschold en aankondigde naar de WHO te zullen gaan. De Poolse onderminister
van economische zaken Taras Kachka gaf volgende toelichting aan de nieuwssite
Politico: “Het is belangrijk te bewijzen dat deze maatregelen juridisch fout
zijn.

Daarom starten we nu met de nodige juridische procedures.” Hij kondigde ook
vergeldingsmaatregelen aan tegen voedingsproducten uit de drie Oost-Europese
lidstaten als de importverboden tegen 22 september niet zijn opgeheven. Daarbij
denkt Kiev vooral aan een invoerverbod voor Poolse appelen en uien, wat Polen
hard zou treffen.  De importverboden van Polen, Hongarije en Slovakije hebben
ook een impact van de transit van Oekraïense goederen naar andere landen. Die
routes zijn van groot belang geworden nadat Rusland in juli besloot om het
internationale akkoord op te heffen dat de uitvoer van Oekraïens graan via de
Zwarte Zee mogelijk maakte. Oekraïne exporteerde voor de oorlog miljoenen tonnen
gewassen via de zuidelijke havens aan de Zwarte Zee. 

De voor aap gezette Europese Commissie reageert slap . Een woordvoerder zegt
(terwijl de kwestie uit de hand aan het lopen is, doodleuk: “We zijn de
maatregelen nog aan het analyseren.” De Commissie werkt er wel om de transit van
Oekraïense landbouwproducten naar de rest van de wereld te vergemakkelijken… De
woordvoerder verklaarde nog dat Oekraïne heeft beloofd om zelf maatregelen te
nemen die moeten vermijden dat de export leidt tot marktstoornissen in de
buurlanden…. Waarmee “Brussel” de zaak weer terug schuift naar Kiev…. Of ze
daarmee wegkomt, wagen we te betwijfelen.

Natuurlijk hebben de Poolse  en andere Oost-Europese boeren  last van de
Oekraïense dumpingpraktijken. Maar de medaille heeft ook een keerzijde. Polen
mag tot nu toe dan wel een van de trouwste bondgenoten van Oekraïne zijn
geweest, het heeft ook een eigen binnenland waarop, 15 oktober
parlementsverkiezingen plaatsvinden en de regerende PIS-partij kost-wat-kost aan
het bewind wil blijven. Daarbij hoort ook harde taal tegenover Kiev. Zo
vergeleek de Poolse president Duda afgelopen dinsdag in de VN Oekraïne nog met
en “drenkeling die zijn redder in de diepte meesleurt”. En hij strooide het zou
nog wat dieper in de wonde: “Een drenkeling die alles vastgrijpt dat voorbij
komt.” En hij besloot met: “Een drenkeling is extreem gevaarlijk en in staat om
je mee te slepen de diepte in je simpelweg te laten verdrinken.” Een van de
hoogtepunten van de afgelopen dagen was wellicht de woede van de Polen over de
passage in de toespraak van Zelensky in de VN, waarin deze beweerde dat “sommige
EU-landen solidariteit veinzen, terwijl ze Rusland indirect steunen”. Dat is wel
het laatste dat je de Polen kunt verwijten zonder ze enorm op stang te jagen…
Wordt zeker vervolgd.

Overdenking (door Peter-Vincent Schuld)

De hele discussie over het al dan niet importeren van graan uit Oekraïne heeft
een politieke bijsmaak van ranzige en bedorven havermoutpap. Immers, de Europese
Commissie stelt dat Oekraïne de kans heeft om de oorlog te mogen toetreden tot
de EU (als aan alle criteria zijn voldaan die er voor staan). In dat geval kan
geen enkel land meer bezwaar maken tegen import van graan uit Oekraïne omdat we,
zoals dat heet, een interne markt hebben. Nu duurt het nog wel geruime tijd, als
het er überhaupt van zal komen, voor dat Oekraïne feitelijk het lidmaatschap van
de EU krijgt toebedeeld.

Het lijkt het niet verstandig van Oekraïne, nu ze de steun heeft van een groot
deel van de wereldgemeenschap om de twistpunten uitvergroot op tafel te leggen
en arbitrage te verlangen van de Wereldhandelsorganisatie WHO in Genève, of
zelfs het Europees Gerecht over de casus te laten oordelen. Het zet kwaad bloed.
Dat kun je doen als je een onafhankelijke positie hebt. Maar Oekraïne heeft geen
onafhankelijke positie, zij is qua politieke steun en wapenleveranties totaal
afhankelijk van de logistieke en materiële hulp van het Westen. Ook in Oekraïne
zelf wordt kritiek geuit op de ramkoers die Oekraïne lijkt te voeren als het om
export van haar graan naar de EU gaat. Het Oekraïens parlement is niet
onverdeeld gelukkig met deze ontwikkeling.

Is Rusland dan de lachende derde? Die kans is niet uitgesloten, allerminst.
Voordat er harde conclusies kunnen worden getrokken zullen we weer moeten
wachten op de harde feiten en de ontwikkelingen in deze zaak. Polen heeft
inmiddels toenaderingspogingen ondernomen. Hoe het ook went of keert, de
Europese Commissie is thans gedwongen om de diplomatieke kaart te trekken en
achter de schermen, buiten het zicht van het publiek om, eventuele plooien weer
glad te strijken. Maar Ursula von der Leyen zal rap moeten zijn, heel rap.