door Koos van Houdt

Was het allemaal nieuws wat er uit Brussel kwam over de klimaatneutrale
samenleving? Nou, dat is niet de eerste gedachte. Het gaat erom mooie plannen
die al een jaar op tafel liggen te ‘vertalen’ naar wetsteksten. Een lakmoesproef
van realisme over prachtige groene vergezichten.

Ze zijn op tijd begonnen, de politieke vrienden Timmermans en Samsom. Nu
hebben ze nog een paar jaar om die wetsteksten tot stand te brengen. Maar de
harde werkelijkheid zal eerst hen en daarna ook velen onder ons zwaar
tegenvallen. Kan de Europese Unie en kunnen de lidstaten afzonderlijk 55%
reductie van uitstoot van CO2 in 2030 bereiken?

Een aantal kanttekeningen:
Eerst eentje van partijpolitieke
aard. In de Europese Unie merk je aan allerlei kleine dingen dat Frans
Timmermans niet meer de status van ‘spitskandidaat’ heeft in de
sociaal-democratische partijfamilie. Steeds vaker wordt hij niet meer naar voren
geschoven als er belangrijke bijeenkomsten en congressen worden belegd door deze
partijfamilie. Hij is ten slotte na de verkiezingen in 2019 niet geslaagd in
zijn opdracht het voorzitterschap van de Europese Commissie te realiseren.
Thuis
is de positie van deze twee vooraanstaande leden van de PvdA ook niet meer wat
het geweest is. De partij is al voor de tweede keer blijven steken op een veel
te mager zeteltal van negen in de Tweede Kamer. Dat roept allemaal vragen op
over de kans van slagen voor dit duo in de grote opdracht die zij bezig zijn
getrouw en waarachtig tot uitvoering te brengen. Deze politici hebben hun
toekomst achter zich!
Thuis wordt ook gefluisterd over een fusie van PvdA
en GroenLinks. Timmermans ziet intussen dat in Brussel het sluiten van
compromissen rond het klimaatbeleid met beoogd fusiepartner GroenLinks niet goed
gaat. De belangrijkste politieke opgaven van vandaag en morgen verdelen hen
fundamenteel en radicaal. Hoe moet dat, mevrouw Ploumen en meneer Klaver?

Toch zal de weg van compromissen bewandeld moeten worden. De Europese Green
Deal bevat te veel onderwerpen om zonder compromis in één keer door het Europees
Parlement en de ministerraad te krijgen. De recente oplossing voor het
gemeenschappelijk landbouwbeleid ademt ook volop zo’n compromis. Niets mis mee.
Samenwerking en compromis kenmerken het effectief functioneren van het politieke
midden. Dat is op Europees niveau niet anders dan in Nederland.

Maar deze uitkomst in het kader van de Green Deal maakt al duidelijk dat
het veel minder verstandig is dan het lijkt om getallen op te schrijven als
grote doel. Het is wel de afgelopen veertig jaar een kenmerk geworden van
milieubeleid, klimaatbeleid en nu de vergroening. Hier zou eens degelijk
promotieonderzoek naar moeten worden gehouden. Hoe verstandig is getalsmatig
bepaald beleid in een democratisch proces van besluitvorming eigenlijk? Mijn
hypothese is vooralsnog: niet verstandig.

Na het compromis over het gemeenschappelijk landbouwbeleid wordt nu de
aandacht gericht op het bedrijfsleven. De wil is wel aanwezig zeggen veertig
grote Europese bedrijven in een gemeenschappelijke verklaring. Maar de eigen
positie op de wereldmarkt moet wel overeind blijven. Anders gaat de productie
naar plekken elders in de wereld waar het afvalwater desnoods nog in de lokale
rivier mag worden geloosd.

Hoe dan ook zal het Europese Handelssysteem (Engelse afkoring: ETS) voor
uitstootrechten de komende tijd een centrale plek in de plannen krijgen. Het is
de kern van de wetsvoorstellen die morgen op tafel komen bij de Europese
Commissie. Je kunt nog wat geld verdienen als je in eigen bedrijf meer doet dan
nodig om je ‘rechten op uitstoot’ te verminderen. Maar er is tussen 2010 en 2020
mee geoefend. Resultaat: mislukt. De voorwaarden die nodig zijn voor zo’n
stelsel vereisen lange en ingewikkelde onderhandelingen. Ook bedrijfsbelangen
zijn niet van elastiek. ETS is op zichzelf een theoretisch model van de
academische tekentafel. Het komt ruimschoots tegemoet aan de bezwaren die kleven
aan Europese belastingen op uitstoot van broeikasgassen. De Europese Unie en
belastingen is immers nog steeds een terrein waaraan lidstaten zich niet de
vingers willen branden. Dan is zo’n verhandelbaar systeem van rechten echt een
Europese oplossing. Maar dan moeten die rechten niet kosteloos verkrijgbaar
zijn. En moet de koers op de beurs niet naar nul zakken.

Als het effectief zou zijn, dan is zo’n systeem natuurlijk ook toe te
passen op de sector van de luchtvaart. Al was het maar dat
luchtvaartmaatschappijen uit andere delen van de wereld dergelijke rechten nodig
hebben om in het Europese luchtruim of naar Europese luchthavens te vliegen.
Maar dat durft men dan weer niet aan. Het blijft bij een mogelijke
kerosineheffing. Zo blijft iedereen vergroenen naar eigen inzichten.