door Jan Schils

Leidende foto: Voorzitter van de Europese Commisie, Ursula von der Leyen, © Europese Unie

Brussel – Voor de meeste reguliere media in de landen van de Europese Unie stond het de afgelopen maanden en weken zo goed als vast, dat Ursula Von der Leyen zich zelf zou en moet opvolgen als voorzitter van de Europese Commissie. Voor het gros van de “politieke elite” van het zelfde laken een pak. Gezamenlijk maken zij de publieke opinie, maar ook zich zelf en elkaar – tegen beter weten in – zowel op radio en tv en in de geschreven pers als op allerlei bijeenkomsten wijs, dat Ursula de juiste vrouw op de juiste plek was en op haar post moest blijven.

Daarbij is de drijfveer uit genoemde-, vooral linkse hoek de gemeenschappelijke haat tegen- en vrees voor een rechtse of zelfs een centrumrechtse  kandidaat, die na de Europese verkiezingen van juni wel eens zou kunnen opstaan als de opiniepeilingen overal in de EU het bij het juiste einde hebben.

Heet van de naald: En daar is Mario Draghi

Ursula zal ook af te rekenen krijgen met enkele serieuze kapers op de kust, waarbij het de vraag is welke positie de Franse president Macron zal innemen. De Franse EU-commissaris Thierry Breton neemt haar geregeld onder vuur en heeft zelf plannen om zich kandidaat te stellen voor het voorzitterschap van de Commissie. Dat Macron zich daarover in stilzwijgen hult, maakt Ursula en haar campagneteam van een aantal vertrouwelingen onder leiding van haar vroegere kabinetschef Bjorn Seibert met de dag nerveuzer. Temeer omdat in het Commissiegebouw in Brussel nog een verhaal de ronde doet, dat de voormalige Italiaanse premier en ex-baas van de Europese Centrale Bank (ECB) Mario Draghi in samenspraak met Macron naar de baan van Ursula op zoek is. De Italiaan heeft er al een mega-carrière opzitten en kan bogen op een weergaloze autoriteit, waarbij die van Ursula, behept met een schandaalsfeer, in het niet zinkt. Nu de Duits-Franse as niet meer is wat ze was (Macron en Scholz zijn niet meer dan koele minnaars), is een Italiaans-Franse as mogelijk een goed alternatief.

Financieel en economisch zitten beide landen in het zelfde vaarwater en kunnen zij een vuist maken tegen een te streng EU-begrotingsregime. Ook het feit dat Italië geen rode of rood-groene regering heeft maar een rechts kabinet komt Macron beter uit.    

De kans op een ruk naar rechts

Die kans bestaat wel degelijk want de algemene verwachting in Europa luidt dat de rechtse partijen er flink op zullen vooruitgaan bij die verkiezingen, waardoor het voor Ursula moeilijker zal worden de nodige politieke steun te vergaren. Dat is dus een eerste hindernis, die de Duitse zal moeten nemen. Zelfs binnen het linkse front overheerst de vrees voor een rechtse coup in het nieuwe halfrond in Straatsburg, zodat het in verschillende lidstaten moddercampagnes heeft opgestart om de politieke tegenstanders nog zoveel mogelijk te beschadigen of bestaande acties te intensiveren.

Intussen is de ellende voor Ursula nog niet voorbij. Er liggen nog meer obstakels van groter en gevaarlijker kaliber op haar weg naar een tweede ambtstermijn en het moet gezegd: dat heeft zij volledig aan zich zelf te wijten. Zonder overdrijving mag men namelijk stellen dat deze politica met een “engelengezicht onder een nooit bewegend kapsel” een aantal zaken op haar kerfstok heeft staan, die collega’s, die het zelfde zouden hebben uitgevreten, al lang de kop zouden hebben gekost (figuurlijk wel te verstaan).

Oorlogszuchtige taal

Nu zou je kunnen verwachten dat deze Germaanse Jeanne d’Arc, die zich sedert het uitbreken van de oorlog in Oekraïne af en toe aan ronduit oorlogszuchtige taal te buiten ging en de Oekraïense president Zelenski (ten persoonlijke titel) een snel lidmaatschap van zijn land van zowel de Europese Unie als de NAVO voorspiegelde, een toontje lager zou zingen. Niets is minder waar. Want ofschoon zij door verschillende lidstaten ondubbelzinnig werd teruggefloten voor haar solistisch optreden, waaronder Frankrijk, Duitsland, Italië en Spanje en enkele Oost-Europese lidstaten,  dacht Ursula er geen moment aan om het boetekleed aan trekken, al was het maar om haar kandidaatstelling voor herbenoeming als EU-chef te redden. Zo kreeg ze behalve een flinke tik op de vingers van de (socialistische) Duitse bondskanselier Scholz nog een tegenslag te verwerken. Ursula had namelijk twee ijzers in het vuur: ofwel opnieuw Commissievoorzitter ofwel secretaris-generaal van de NAVO worden. Ze beriep zich daarbij op haar ervaring als minister van defensie in Duitsland, maar ze verzweeg om begrijpelijke reden, dat ze die job had moeten opgeven door schandalen op het ministerie in Berlijn.

NAVO-droom aan diggelen

Maar Ursula’s droom om na de eerste vrouw te zijn geweest die de Commissie aanvoerde, meteen ook de eerste vrouwelijke NAVO-chef te worden, werd wreed aan diggelen geslagen door haar Duitse kwelgeest, alias bondskanselier Scholz. Die sprak zonder ook maar een moment te aarzelen zijn veto uit, zodat Ursula haar militaire droom in rook zag opgaan. Scholz voorkwam op die manier dat de NAVO-bondgenoten een einde moesten maken aan de toch wat hoog gegrepen ambities van Ursula. Naar verluidt zouden verschillende NAVO-landen tijdens geheim gehouden onderling beraad te kennen hebben gegeven dat hun bevolking (gezien de rol van Duitsland op het Europese continent in de jaren 30 en 40 van de vorige eeuw)  nog niet klaar was voor een Duitse(r) aan het hoofd van de militaire alliantie.

Schandalen beginnen door te wegen

Intussen wegen verschillende schandalen met Von der Leyen als middelpunt steeds zwaarder door op haar eventuele herbenoeming als Commissievoorzitter, waarbij de ook de rol van het Europees Parlement, waaraan de Commissie inclusief Ursula verantwoording moeten afleggen, steeds belangrijker wordt. Het laatste schandaal rond Ursula, bekend geworden als “Piepergate”, gaat over haar benoeming van een bevriend partijgenoot Markus Pieper (CDU) tot EU-gezant voor het midden- en kleinbedrijf (mkb) met een niet oninteressant maandsalaris van 20.000 euro (inclusief premies). Niet zozeer dit salaris maar wel de gang van zaken rond de benoeming was oorzaak van grote commotie die ontstond, toen bekend werd dat Ursula twee andere vrouwelijke kandidaten, die beter dan Pieper uit de selectieprocedure tevoorschijn waren gekomen, terzijde had geschoven.  Normaal pleit ze steeds voor vrouwen op hogere EU-posten..

Vier leden van haar eigen Commissie schreven Ursula een brief waarin zij het gebrek aan transparantie en onpartijdigheid aanklaagden. En ook het Europees Parlement pikte de handelwijze van Ursula niet en riep haar op om de benoeming van haar beschermeling ongedaan te maken. Ursula gaf bij monde van haar woordvoerder te kennen dat “alles volgens de regels was verlopen en dat de keuzevrijheid van alle EU-instellingen bij de selectie van hun hogere managementfuncties moet worden gerespecteerd”. M.a.w. mevrouw de EU-chef gaf niet thuis wat vrijwel onmiddellijk tot protest leidde, zowel binnen het Europees Parlement als in verschillende lidstaten. Er werd al een hoorzitting in Straatsburg in het vooruitzicht gesteld die fataal voor Ursula had kunnen uitvallen. Uiteindelijk werd zij gered door Markus Pieper zelf, die mede onder druk van de Europese Volkspartij en de CDU de eer aan zich zelf hield en zich terug trok..

Sms-affaire

Ook een eerder schandaal bedreigt nog steeds een eventuele herbenoeming van Ursula: Pfizergate. Hier gaat het om het feit dat zij op eigen houtje buiten de EU-lidstaten om via sms-verkeer met Pfizerbaas Albert Bourla heeft onderhandeld over een megacontract voor de aankoop van coronavaccins. Ursula weigerde van begin af aan de sms-en openbaar te maken op verzoek van het Europees Parlement en de Europese ombudsman. Bij het parket in Luik is hierover een klacht ingediend maar voorlopig zonder gevolg. Dat zelfde is het geval met het Europese Hof van Justitie dat gewoontegetrouw zijn tijd neemt en zeker voor de Europese verkiezingen geen actie meer zal ondernemen.

Volgens bronnen bij de Commissie heeft Ursula ook een “ongezonde” belangstelling aan de dag gelegd bij “lagere” benoemingen bij de Europese administratie en onderhield ze daarover contact met bepaalde ambtenaren op de personeelsdienst. Bij navraag is ons gebleken dat genoemde dienst het verkiest daarover te zwijgen…

Met conclusie: Wankel

Ursula zal tot na de Europese verkiezingen moeten wachten of ze al dan niet haar dik betaalde baan zal behouden. Komt er een sterke fractie aan de rechterzijde dan is alles via coalitievorming mogelijk. Volgens prof. Steven Van Hecke (politieke wetenschappen) van de Leuvense universiteit is de positie van Von der Leyen “wankeler dan we denken”. Dat heeft volgens hem niet zozeer te maken met het feit dat haar partij (de EVP) niet meer de grootste zou kunnen worden, maar omdat zij alvorens herbenoemd te kunnen worden, een geheime stemming in het nieuwe Europees Parlement moet overleven. Voordat zij de eerste keer Commissievoorzitter werd op voorspraak van het duo Merkel-Macron slaagde Ursula met de hakken over de sloot in Straatsburg. Van Hecke: “Het was toen inderdaad nipt. Er zullen rekeningen worden vereffend. In ruil voor steun zal zij concessies moeten doen.””