door Koos van Houdt

Dit is de week van de grote getallen. Duizelingwekkend. We tellen zelfs in
triljoenen: 2000 miljard euro is het hoogste bod. Op tafel gelegd door het
Europees Parlement. Daar steekt de 500 miljard euro, waar Duitsland en
Frankrijk, ruggengraat van de Europese Unie, om vragen maar bleekjes bij af.

Tijd dus om eerst maar eens iets te zeggen over de omvang van die bedragen. Ieder
bedrag dat vandaag en morgen over de tafel gaat vanwege het nieuwe voorstel van
de Europese Commissie moet eerst worden gedeeld door zeven. Heel eenvoudig: de
meerjarenbegroting gaat over zeven jaar. Wil je dus weten wat dat per jaar kost,
dan komen de te hanteren getallen al weer wat dichter bij ons
voorstellingsvermogen.

Maar dan. Eerst even ter vergelijking de Nederlandse begroting. Daarin zou dit
jaar een bedrag omgaan van 305 miljard euro. Ongeveer 7 miljard daarvan betaalt
Nederland als contributie aan de Europese Unie. Dat zou dan kunnen groeien naar
11 miljard euro.

Wil je de Europese bedragen vergelijken met die van Nederland dan geldt dat ons
land voor ongeveer vier procent van de Europese begroting bijdraagt. Om het even
wat eenvoudiger te maken: we rekenen nu maar even vijf procent.

Het bedrag dat Duitsland en Frankrijk voorstellen om via het Europese
Herstelfonds toe te voegen aan de Europese meerjarenbegroting is 500 miljard
euro. Deel je dat – net als hierboven uitgelegd – eerst door zeven en bereken
dan vijf procent, dan is de uitkomst van die rekensom: Nederland zal 4 miljard
extra per jaar op tafel moeten leggen voor de Europese Unie. Voor zeven jaar: 28
miljard euro.

Dat kan worden vergeleken met de bedragen die op dit moment uit de ‘diepe zakken’
van minister Wopke Hoekstra worden gehaald om de gevolgen van de coronacrisis in
eigen land te bestrijden. Hoekstra heeft een bedrag genoemd voor Nederland van
90 miljard euro. Dat is ongeveer de buffer.

Populair gesproken: elke Nederlander betaalt op dit moment voor de Europese Unie
een bedrag van twee kopjes koffie per week. Dat worden er straks drie.

Als u voor een week boodschappen gaat halen in de supermarkt, moet u eens kijken
welk bedrag op de kassabon staat voor de BTW. Tien euro? Dat is ook ongeveer het
bedrag dat u aan de Europese Unie kwijt bent. Het totale bedrag dat een
gemiddelde Nederlander aan belasting betaalt (elke vorm van belasting bij elkaar
opgeteld) is vele malen hoger.

Maar niet elke Nederlander zal dat fijn vinden. Dan is er goed nieuws. De
Europese Unie gaat proberen een deel van dat extra geld op een andere wijze
binnen te krijgen. Grote bedrijven als Google, Microsoft, Apple. Facebook, maar
ook Shell en Esso en een aantal andere bedrijven betalen relatief weinig
belasting.

Er is nog geen bedrag bekend. Maar de inzet is om zoveel mogelijk van die 85
miljard euro per jaar binnen te halen via een Europese belasting op de winsten
van dergelijke grote bedrijven. Hoe meer dat lukt, hoe minder kopjes koffie per
week de Europese Unie u gaat kosten.

• Giften of leningen.

Als je het zo opschrijft, dan voelen veel Nederlanders zich bekocht. Moeten wij
betalen omdat we gespaard hebben voor andere lidstaten waar het geld op gaat aan
drank en vrouwen? Jeroen Dijsselbloem was tussen 2012 en 2017 in Nederland
minister van financiën en in de Europese Unie voorzitter van de groep van 19
landen, die de euro als betaalmiddel hebben.

We hebben het dan over de zogenaamde ‘eurogroep’. Hij weet er inmiddels alles
van en zei zondag deemoedig voor de Nederlandse televisie dat ook hij berucht is
geworden in de zuidelijke lidstaten “vanwege mijn onhandige uitspraken”. Hoe dan
ook, er zijn nogal wat cultuurverschillen tussen de lidstaten die het soms
moeilijker maken om royaal met elkaar samen te werken. Wopke Hoekstra heeft er
intussen ook hardhandig kennis mee gemaakt.

Los daarvan. We praten binnen de Europese Unie niet over een bodemloze put. Er
gelden fatsoenlijke wetten, spelregels en accountantscontroles voor de besteding
van het geld dat beschikbaar wordt gesteld. Waar het geld naar toe gaat? Dat
wordt voorgesteld door de Europese Commissie. Daarover wordt onderhandeld door
de regeringsleiders. Die worden daarbij gecontroleerd door de nationale
volksvertegenwoordiging. Het laatste woord is aan al die mensen waarop wij
allemaal konden stemmen en die samen het Europees Parlement vormen. De vaak als
‘zakkenvullers’ uitgescholden vrouwen en mannen vullen vooral de zakken van u en
mij.

Het is daarom een beetje onhandig dat het voorstel van Duitsland en Frankrijk
voor die extra 500 miljard voor het Herstelfonds wordt beschreven als giften
voor de zuidelijke lidstaten die het zwaar hebben. Dat vindt de kiezer in
Duitsland en Nederland niet leuk.

Daarom even kort en krachtig: er is op geen enkele wijze spraken van giften. Punt
uit.

Hoe we dat weten? Wel, vorige maand heeft de Europese Commissie al beschreven op
welke manier het Europese geld en ook de extra bedragen waarover het nu gaat,
zal worden besteed. Dat is allemaal voor programma’s, die ook in normalere
tijden op de Europese begroting stonden.

Dus: voor het gemeenschappelijk landbouwbeleid en mooie, groene landschappen.

Voor de regionale fondsen, waardoor bij u om de hoek dingen gedaan kunnen
worden voor innovatie, nieuwe economie, waterstofauto’s en andere economische
activiteiten, waar gewone mensen in de Europese Unie hun brood mee verdienen.

Voor grote infrastructurele verbindingen, zoals de verbinding
Warschau-Rotterdam en de oostelijke verbinding tussen de Baltische Zee en de
Zwarte Zee, die samen alle uithoeken van de Europese Unie gemakkelijker
bereikbaar maken. Allerlei E-wegen en grote spoorlijnen dwars door de Europese
Unie doen dat ook nu al.

Voor heel veel wetenschappelijk en technologisch onderzoek ook in de
gezondheidszorg en in de zoektocht naar bestrijding van het coronavirus en het
vinden van een werkzaam vaccin.

Voor het vangen van boeven die ook weten dat de Europese Unie open grenzen heeft.

Voor migratiebeleid en opvang van vluchtelingen en asielzoekers.

Voor allerlei zaken van civiele veiligheid en rampenbestrijding.

en voor heel veel steun aan landen buiten de Europese Unie vooral in
Afrika en aan de Europese oostgrens.

Daarvoor zijn ordelijke Europese betalingssystemen ontwikkeld. Soms subsidies.
Dat lijkt op giften. Maar dat zijn het niet. Projecten moeten voldoen aan
voorwaarden, die door de Europese politiek zijn besproken en vastgesteld.
Waaronder in meer of mindere mate zelf meebetalen door de betrokken lidstaat,
regiobestuur of gemeente.

Die subsidies zijn wat naar de achtergrond aan het verdwijnen. Steeds meer worden
vormen van zachte leningen ontwikkeld. Dat kost ook de zuidelijke lidstaten niet
meer per voorgesteld project, maar wel anders en met minder voorwaarden. Die
leningen lopen via gewone banken, die daarvoor worden ‘gedekt’ door de Europese
Investeringsbank en die bovendien gemakkelijker in de buidel tasten, wanneer ze
ook de steun op de achtergrond voelen van de Europese Centrale Bank.

Blijft over voor de economen onder ons: het mooie spel over de diepe zakken van
de Europese Centrale Bank. Uiteindelijk wordt daar bepaalt hoe lang de polsstok
voor de verschillende overheden zijn om goede dingen voor gewone mensen te doen
en mensen in nood te helpen.

Je kunt daar zeer over twisten, maar een ongeordende bende is het niet.

Oostenrijk, Nederland, Denemarken en Zweden hebben een uitgeschreven bijdrage aan
de komende discussie geleverd, waarmee zij als het ware beter in het spel van de
onderhandelingen blijven.

Het voorstel gaat verder dan premier Rutte tot dusverre in de Europese Raad mocht
toezeggen van het de Nederlandse Tweede Kamer. Maar minder ver dan het voorstel
van Duitsland en Frankrijk. Omdat deze ‘vrekkige vier’ geen bedrag noemen, wordt
het in de praktijk moeilijk (ruim) onder het door de twee grootste lidstaten
voorgestelde bedrag van 500 miljard euro te blijven.

De vier willen een soort van noodfonds buiten de meerjarenbegroting om.
Het
geld dat er in wordt gestort is alleen bedoeld voor herstel van schade die is
ontstaan door de coronacrisis.

Het Fonds zou alleen voor de jaren 2021 en 2022 moeten worden opgericht, nadat
het eerder opgezette noodfonds van 540 miljard voor dit jaar is uitgeput.

Eventueel voordeel: minder geld. Nadeel: geen koppeling aan vaak (strenge)
voorwaarden die aan bestedingen uit de Europese begroting gekoppeld zijn.

Probleem: Krijgt Rutte de politieke ruimte in de Tweede Kamer?

• Wat stelt de Europese Commissie nu precies voor?

Het voorstel van de Europese Commissie is gebaseerd op eerdere voorstellen
waarover al twee jaar werd onderhandeld.

Kort gezegd: toen ging het om een bedrag van 1100 miljard euro over zeven
jaar. Nu wil de Commissie daar 750 miljard euro aan toevoegen. Allemaal onder de
codenaam Next Generation EU. Vergeet de naam verder: het beestje moest gewoon
een naam hebben.

De belangrijkste vraag is: Wie zal dat betalen, zoete lieve Gerritje?

Daar komt Nederland in de problemen. Want ons land wil geen van de drie
mogelijkheden. Geen hogere contributie, geen nieuwe Europese belastingen en ook
geen Europese leningen op de kapitaalmarkt.

Maar we moeten kiezen, want Nederland en de andere drie landen van de ‘vrekkige
vier’ (Oostenrijk, Zweden en Denemarken) hebben zich inmiddels – zo bleek
gistermiddag – in de fuik van de eendenkooi laten lokken. Dat wil volgens het
Europese dieventaaltje zeggen: ze willen ook een deal sluiten. Dat kan ook:
Voorzitter Ursula von der Leyen sloofde zich gisteren bij de presentatie van de
plannen in het Europees Parlement en op een persconferentie daarna uit om tot in
detail uit te leggen hoe alle wensen en verlangens van de ‘vrekkige vier’ in het
complete voorstel zijn verwerkt. Eigenlijk mogen de vier niet meer klagen,
hoorde je haar tussen de regels door zeggen.

Er zitten zoveel details in het voorstel dat er nog heel veel valt te
onderhandelen.
De Commissie stelt voor:

Geen hogere contributies. Dat is voor Nederland op zich gunstig.

Wel: nieuwe vormen van belastingheffing voor de Europese kas. Volgens het
dieventaaltje: nieuwe Eigen Middelen.

Dat wil Nederland niet, maar het is heel ‘Europees’. In de jaren vijftig
werd de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal al door een eigen Europese
belasting bekostigd.

Pas later rees daartegen meer en meer verzet. Vooral vanwege de machtsvraag: wie
heeft het in de Europese Unie voor het zeggen, de lidstaten of de Europese
Commissie. Als dat laatste het geval is, dan kan de Europese Unie ook Eigen
Middelen, eigen Europese belastingen heffen.

Dit middel wil de Europese Commissie inzetten om grote bedrijven, die meer dan
750 miljoen euro per jaar omzetten, een heffing van 0,1% op de winst op te
leggen. Daar zou uiteindelijk over zeven jaar ongeveer 250 miljard euro voor de
Europese kas uit moeten binnenkomen.

Voor ongeveer 500 miljard euro wil de Europese Commissie de mogelijkheid krijgen
namens alle lidstaten samen te lenen op de kapitaalmarkt. Boeiend: nu wordt
nauwelijks rente gevraagd. Bovendien, voor de financiële jongens is dat
aantrekkelijk. Want zij zien wel wat in die grote en financieel betrouwbare
Europese Unie. Nu er maar weinig mogelijkheden meer zijn, zullen ze graag op de
kapitaalmarkt Europese obligaties willen kopen.

Als er nu geen geld genoeg is, wil de Commissie aflossing ervan laten plaats
vinden vanaf het begin van weer een volgende meerjarenbegroting in 2028. Als
dan, zo stelt de Commissie, de obligaties over dertig jaar worden afbetaald, dan
legt dat geen grote druk op die nieuwe meerjarenbegroting.

Waar is het geld voor nodig? Vooral veel meer geld in de bekende zogenaamde
structuurfondsen, zodat landen waar regio’s zwaar hebben geleden onder de
coronacrisis, nog lang uit subsidies kunnen putten voor gedeeltelijke
financiering van herstelprogramma’s.

Ook moet duidelijk zijn dat er meer nodig zal zijn voor het nieuwe klimaatbeleid,
de digitalisering van de Europese Unie en de programma’s voor wetenschappelijk
en technologisch onderzoek (R&D) en voor het studentenuitwisselingsprogramma
Erasmus+,

Om de verhouding tussen de Europese Unie en de buren (Afrika, Oekraïne en andere
staten aan de oostgrens) zo goed mogelijk te houden, worden daar ook bedragen
bijgeplust. Althans volgens dit voorstel van de Commissie. Die heeft hiermee
voor de hele zittingsperiode tot 2024 alle wensen en verlangens op een rij
gezet.

Het Europees Parlement is stil. Dat vroeg 2.000 miljard. Het krijgt, met alles
wat al eerder was toegezegd, in totaal 3100 miljard euro. Vooral gejuich daarom
woensdagmiddag bij de grotere fracties. Alleen de vrekkige vier werden even op
hun plaats gezet!