Door Jan Schils en Peter-Vincent Schuld

Leidende foto © Europese Unie (EC-voorzitter Ursula von der Leyen)

Jan: Ook bij de aan de gang zijnde vorming van de nieuwe Europese Commissie probeerde Ursula Von der Leyen de kandidatuur stelling door de EU-lidstaten te beïnvloeden. Ze deed dat door druk uit te oefenen op een aantal lidstaten om een vrouw naar Brussel te sturen om zoveel mogelijk evenwicht tussen mannen en vrouwen in de nieuwe Commissie tot stand te brengen. Op zich is daar misschien weinig mis mee, maar Ursula blijkt – om zeker van haar zaak te zijn – toch verschillende lidstaten ermee gedreigd te hebben, dat ze gevaar liepen om een “zwakkere portefeuille” toebedeeld te krijgen als ze geen vrouw naar Brussel zouden afvaardigen, zo bevestigt een Belgische diplomaat. Von der Leyen blijkt zich in enkele gevallen achter de schermen ook bezig te hebben gehouden met de vraag wie een bepaalde lidstaat naar Brussel zou moeten afvaardigen.

Dat kan natuurlijk niet door de beugel. Zo heeft België, dat zijn kandidaat te laat aanmeldde in Brussel, voor haar moeten buigen en zijn huidige commissaris Didier Reynders moeten inruilen voor die van Marokkaanse origine ex-RTBF journaliste Hadja Lahbib, die nu nog minister van buitenlandse zaken is. Reynders kon daarmee niet lachen en heeft dit als een persoonlijke belediging opgevat. Begrijpelijk, want hij was de uitgesproken kandidaat om zich zelf op te volgen.

Jan: Met andere woorden: Voorzitter Ursula Von der Leyen van de Europese Commissie, die de afgelopen jaren al verschillende politieke blutsen van formaat opliep, maar er desondanks, met vage beloften en toezeggingen aan soms gerenommeerde tegenstanders, in slaagde om een nieuwe ambtstermijn uit het vuur te slepen, blijft eigenzinnig, hoogmoedig en koppig haar eigen koers varen. Dat blijkt eens te meer uit de eigengereide en oorlogszuchtige houding, die zij aanneemt ten aanzien van de oorlog in Oekraïne.

Peter: Haar landgenoot, de Duitse bondskanselier Olaf Scholz laat deze dagen een andere toon horen en roept op tot vredesbesprekingen. Het bloedgebed zonder einde in zicht is een prevelementje van Von der Leyen zonder oog voor stabilisatie en staat een opbouw van de rechtsorde Oekraïne in de weg. In het kielzog daarvan speelt de toetreding van Oekraïne en buurland Moldavië tot de Europese Unie. Zoals we al vaker schreven, delen van Oekraïne zijn net zo “Europese Unie-achtig” als Oostenrijk, Hongarije, Polen, Litouwen en Roemenië. Het zijn de alleen de gevoerde oorlogen in de afgelopen anderhalve eeuw die de grenzen letterlijk verlegd hebben.

Corruptie (1)

Peter: Net zoals alle communistische en voormalig communistische landen kampen ook Oekraïne en Moldavië met een soort van ingebakken corruptie. Dat is de prijs die een samenleving betaalt voor een fantasie-heilstaat. Dat de corruptie in Oekraïne welig tiert mag je niet ontkennen. Het is een manier voor mensen om te overleven, en dat van hoog tot laag. Jan: Het is een beletsel voor een EU-toetreding. Maar daarover zwijgt Ursula in alle talen. Dat komt niet in haar kraam te pas. Zoals ze ook nog altijd zwijgt over haar geheime sms-berichtjes met de baas van Pfizer over een miljardenbestelling aan coronavaccins, waarvan niemand weet waar die zijn gebleven. Zijn ze gebruikt, vernietigd, doorverkocht of liggen ze ergens te verjaren? Maar Ursula geeft geen blijk van enig besef.

Aan het infuus

Jan: Maar niet alleen Ursula, ook een meerderheid van de lidstaten wil vooral om politieke redenen deze twee nieuwe lidstaten wat sneller bij de club, terwijl Hongarije, Polen, Roemenië en Slowakije geneigd zijn de boot wat af te houden. Hoe het ook zij, van het Oekraïense lidmaatschap van de EU mag een enorme economische impact worden verwacht, vooral maar niet alleen op het gebied van de landbouw. Maar het biedt anderzijds ook weer een mogelijkheid voor EU-boeren om aldaar agrarische bedrijven op te zetten die heel wat meer vierkante meters beslaan dan de afstand tussen Emmen en Assen.

Peter: Wat Moldavië betreft. Ja, Moldavië is een arm land. Maar het het BNP is er sinds de oorlog met Oekraïne wel gestegen, en niet alleen ten voordele van de burgers van het land. Oekraïense burgers die het zich konden veroorloven huurden en huren er appartementen, de monden moeten worden gevoed, dus ze gaan naar de supermarkt. De prijzen van huurappartementen stegen in het begin van de oorlog gigantisch. De vraag steeg. U mag niet vergeten, dat ondanks de armoede in het land, het onderwijs en het intellect in Moldavië van een gemiddeld hoog tot zeer hoog niveau is. Redacteur Peter: Het is dat het er in de winter zo koud is, maar ik zou er zo gaan wonen als Oost-Europa-correspondent, ik ben van het land en de mensen gaan houden. Overigens, het Oekraïense Odessa is ook geen slechte plaats om te vertoeven en te werken. Ook Oekraïne heeft mijn hart gestolen. Maar ja, ik schijn een groot hart te hebben. En ik maar twijfelen of ik sowieso een hart had.

Jan: Nu ligt het land deels nog aan het infuus van onder andere de Wereldbank en de EU zal ook haar steentje moeten bijdragen om economisch te kunnen overleven. Anderzijds gaat het om een land met een grote wijn- en niet onbelangrijke landbouwproductie (diverse graansoorten, knoflook, uien en een gevarieerd aanbod aan fruit) met een deels tarievenvrije export naar de EU om de kosten van de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne te kunnen betalen. Maar anderzijds bedruipen ook veel Oekraïners zichzelf. Het is geen zwart-wit verhaal.

Halve wilden

Jan: Bij de beoordeling van kleinere landen uit Oost-Europa die EU-lid willen worden, moeten we in de West-Europese landen niet steeds de fout maken wat kleinerend en meewarig op die kandidaat-lidstaten neer te kijken. Toen die landen al een grote beschaving kenden, waren wij bij wijze van spreken nog halve wilden die in holen en grotten leefden.  Zo stonden er in Moldavië maar ook elders in Oost-Europa al honderden jaren prachtige kerken, kloosters en andere monumenten, terwijl de bevolking in onze contreien bij wijze van spreken nog in dierenvellen rondliep en vuur maakte door met stenen tegen elkaar te slaan.

Peter: Grosso Modo zijn het in West-Europa nog steeds halve wilden. Er loopt in West-Europa spreekwoordelijk gezegd meer dom nageboorte rond dan mensen die feitelijk, causaal en rationeel kunnen nadenken. Woke primeert, kom daar maar eens mee aanzetten in Oost-Europa. Peter vol sarcasme: “Jammer dat Vlad de Spietser met pensioen is”.

Collega Christel: “Peter, je bent altijd zo vriendelijk voor mensen die je niet moet”.

Ongelooflijk tempo

Jan: Terug naar Ursula: Wanneer Oekraïne  EU-lid wordt, zullen de Nederlandse en andere Europese boeren alleen kunnen overleven als er duidelijke afspraken worden gemaakt over (vaak lang noodzakelijke) overgangstermijnen. Want Von der Leyen zei een paar dagen geleden tegen president Zelensky, zonder daarvoor een mandaat van de lidstaten te hebben: “U gaat in een ongelooflijk tempo richting  lidmaatschap van de Europese Unie.” Weer spreekt Ursula von der Leyen voor haar beurt.

Jan: Er zullen in de Europese landbouw wel overgangsmaatregelen komen om deze  te beschermen tegen een tsunami van Oekraïense landbouwproducten zoals tarwe, mais, gevogelte en nog een reeks andere-, ook afgewerkte  producten. Maar Von der Leyen wil een “ruime” Europese markt voor Oekraïense landbouwproducten in ruil voor een vorm van financiële compensatie voor de EU-boeren, bijvoorbeeld door een toeslag op de inkomenssteun voor de meest getroffenen onder hen, aldus een Commissie-ambtenaar. Op die manier negeert Von der Leyen in feite de normale gang van zaken bij toetredingsonderhandelingen met kandidaat-lidstaten en zet zij in feite de wereld op zijn kop… Of de nieuwe Commissie, die in november aantreedt na de Europese verkiezingen van juni dat pikt, moet nog worden afgewacht. Bovendien heeft Von der Leyen ook nog de steun van de EU-lidstaten nodig, van wie de Oost-Europese landen niet staan te popelen om een  forse stijging van de invoer van (goedkopere) landbouwproducten uit Oekraïne en Moldavië.

Verwacht wordt dat beide landen op het zelfde tijdstip zullen toetreden tot de Unie. In Brussel wordt verwacht dat nog wel minstens 10 jaar zal duren. Maar Von der Leyen heeft eerder aan president Zelensky, met wie ze persoonlijk zeer goed bevriend is, (voor wat vriendschap in de politiek waard is) beloofd alles te zullen doen om zijn land effectief ten laatste over 8 jaar of eerder officieel tot de EU te laten toetreden. Volgens de Commissie-voorzitter Von der Leyen voldoen Oekraïne en Moldavië aan alle voorwaarden om te beginnen aan de onderhandelingen over toetreding tot de Europese Unie. Dat vertelde zij in een zopas verschenen maar alles behalve onafhankelijk Commissierapport ……

Ushi (Von der Leyen) kletst uit haar nek

Peter: Om te kunnen toetreden tot de Europese Unie zal in Oekraïne de oorlog definitief beëindigd moeten zijn. Hoe lang dat gaat duren weten we nog niet. Daarna moet er een operatie volgen om alle wapens, van pistolen, automatische wapens en ander geschut dat zich onder de burgers en milities bevindt in te nemen en waar nodig te vernietigen.

Dat is voor een land met de oppervlakte van Oekraïne een helse operatie. Oekraïne kan dit niet zelfstandig aan. Dus zal er een missie op touw gezet moeten worden met de hulp van EUGENDFOR, het Europees samenwerkingsverband van gendarmerie- en militaire politiekorpsen. We willen niet dat de wapens de grens overgaan naar en in Europese Unie komen en we willen ook niet dat de wapens in Russische handen komen, wat we ook niet willen is dat de wapens in Transnistrië komen. Het zich van de Moldavië afgescheiden deel dat pro-Russisch is en ook aan Oekraïne grenst. Ushi heeft meer weg van een gebraden emo-kip die een landmijn uitbroedt.

Corruptie 2

Peter: In een land waar corruptie heerst loop je ook de kans dat handvuurwapens en oorlogswapens doorverkocht worden door lieden aan criminelen en terroristische clubs die er vervolgens weer mee gaan moorden. Maar zoals in elk land heb je schatten van mensen, maar je hebt er ook gewetenloze boeven. Alles waterdicht voorkomen kan niet, maar je kunt wel streven om dit soort van toestanden te voorkomen. Het begint bij het openlijk op de kaart zetten van dit soort problemen.

Bezwaar

De EU-lidstaten besloten in december 2023 al voorwaardelijk dat de onderhandelingen met de twee kandidaat-lidstaten konden beginnen als ze hun opgelegde huiswerk zouden maken. Oekraïne moest de macht van rijke oligarchen inperken, een halt toeroepen aan de enorme en wijd verbreide corruptie van hoog tot laag en de positie van minderheden verbeteren. Moldavië moest onder meer ook maatregelen nemen om de corruptie te bestrijden. Bij de tientallen tussenstappen tijdens de onderhandelingen is telkens opnieuw de unanieme goedkeuring van alle lidstaten nodig. Volgens een aantal lidstaten voldoen beide nieuwe kandidaat-lidstaten nog helemaal niet aan de toetredingsvoorwaarden. Ze zullen dan ook bezwaar aantekenen tegen het “subjectieve” Commissierapport. Aan fungerend EU-voorzitter Hongarije, dat zelf sceptisch staat tegenover het Commissierapport, nu de taak om een impasse in het toetredingsproces te voorkomen. In december 2023 hebben de EU-leiders besloten de toetredings­onderhandelingen te openen wat in juni van dit jaar gebeurde via een Intergouvernementele Conferentie.

Toch al samenwerking

In lijn met het uitbreidingsoverleg werken de EU en Moldavië al samen om de politieke en economische betrekkingen te versterken, onder meer via het Oostelijk Partnerschap. Zo heeft de EU de afgelopen twee jaar en ook in 2024 in totaal al 926 miljoen euro aan humanitaire steun uitgetrokken voor burgers die getroffen zijn door de oorlog in Oekraïne. Daarvan is 860 miljoen euro bestemd voor Oekraïne en 66 miljoen euro voor Moldavië. Moldavië activeerde ook het EU-mechanisme voor civiele bescherming om Oekraïense vluchtelingen te helpen. De EU-lidstaten ondersteunen het land met onder meer onderdak, hygiëne-­pakketten en generators. En vorig jaar startte de EU in het kader van het gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid (GVDB /CSDP) de partnerschaps­missie van de EU in Moldavië (EUPM Moldavië).

Met deze civiele missie wordt beoogd de veiligheid van het land te versterken op het gebied van crisisbeheer,  hybride dreigingen, cyberbeveiliging, bestrijding van buitenlandse informatie-­manipulatie en -inmenging

De afgelopen vier jaar heeft de EU via de Europese Vredesfaciliteit 137 miljoen euro vrijgemaakt om de modernisering van het leger van Moldavië te ondersteunen. Zo wil men de operationele kracht van de Moldavische strijdkrachten verbeteren en de kritieke civiele infrastructuur en burgers beter beschermen in crises en noodsituaties.

Ook is Moldavië aanstonds het terrein waar paracommando’s uit de NAVO-lidstaten gaan oefenen en met hun parachutes zullen neerdalen.

Tevens wordt de capaciteit van Moldavië om deel te nemen aan militaire GVDB-missies en -operaties van de EU en aan andere multinationale operaties versterkt. Gezien de Russische militaire agressie tegen Oekraïne en de schadelijke gevolgen ervan voor de economische en financiële stabiliteit van Moldavië, besloot de EU eerder het land 150 miljoen euro extra toe te kennen in de vorm van leningen en subsidies.

Tenslotte ondertekende de EU nog een akkoord­  met Moldavië voor verdere operationele activiteiten van in het kader van Frontex (grensbewaking).

Peter: Frontex assisteert Moldavië reeds lange tijd. Op het vliegveld van de Moldavische hoofdstad Chisninau zie je op de deuren bij de immigratiecontrole al de bordjes van Frontex. Er wordt geassisteerd bij het beheer en de bewaking van grenzen met behulp van teams die de Moldavische autoriteiten kunnen ondersteunen bij taken als registratie en grens­controles.

Ook de EUBAM-missie (European Border Assistance Mission) voorziet reeds in een samenwerking tussen de Moldavische (en Oekraïense) grenspolitie en EU-collega’s met “boots on the ground”.

Investeren in Moldavië is investeren in het behoud van onze Europese beschaving. Ja er zijn problemen, maar deze zijn oplosbaar met wederzijds voordeel. Maar blanco cheques voor Oekraïne en Moldavië zijn ongewenst en niet de manier.

Terug naar de corruptie

Om de corruptie tegen te gaan en misbruik en het terughalen van misbruikt geld terug te halen zullen de twee landen een stukje justitiële soevereiniteit moeten opgeven en de hulp en de financiële surveillance moeten aanvaarden van financiële politiediensten uit de EU, de Europese Anti Fraudedienst OLAF en het Europees Openbaar Ministerie, nog voor dat er sprake is van toetreding tot de EU.

Nog iets over Ursula von der Leyen

In politiek opzicht moet Von der Leyen op haar tellen passen. Het is allerminst zeker dat Ushi haar nieuwe ambtstermijn uit zal zitten. Er kan zomaar eens een “heet dossier met feiten opduiken” dat een eind maakt aan haar politieke activiteiten in Brussel.