door Koos van Houdt

Ze zoeken jou. En de overbuurvrouw. Die mensen verderop in de stad die op het
terras altijd het hoogste woord hebben. Je mag elke kleur hebben. Man, vrouw of
nog wat anders zijn. De mensen die vinden dat er allemaal niks van deugt. Zij
die maar een paar woorden kennen als het over politiek gaat. Zakkenvullers zijn
het, zeggen die mensen. Of je bent er juist van overtuigd dat het een feest is
om in een democratie te leven en volgende week te stemmen voor de Tweede Kamer
in Den Haag.

Ook als je interesse hebt, mag je meedoen. Je hoeft niet van de Europese Unie te
houden om er toch over mee te mogen praten. Je hoeft er niet voor naar school te
zijn geweest. Maar ook als je er wel voor hebt doorgeleerd. Bijvoorbeeld als je
Europese studies hebt gevolgd aan de universiteit. Of je bent aanhanger van een
nationalistische of zlf zelfs een neonazistische partij. Of je overweegt aan de
andere kant om volgende week op de Europese partij Volt te stemmen.

Kortom, of je wat begrijpt van de Europese Unie of dat er juist niets van
begrijpt. Je mag meedoen. Waaraan meedoen? Aan de Conferentie over de toekomst
van de Europese Unie. Gewone mensen zouden het daarbij voor het zeggen moeten
hebben. Eén ding is al bij voorbaat mislukt.
U en ik, de gewone mensen, krijgen het helemaal niet voor het zeggen. Er
zal beleefd worden geluisterd. Maar de zittende politici en bestuurders
beslissen.

Neem de inhoud van de Nederlandse verkiezingscampagne voor de
parlementsverkiezingen van volgende week woensdag. Over vorm en inhoud van de
Europese Unie gaat het nauwelijks. Als de kiezers in Nederland het voor het
zeggen zouden hebben, dan zal er nauwelijks debat op gang komen over de toekomst
van de Europese Unie. Niet dat het goed is. Want Nederlanders beseffen de
alledaagse realiteit niet. Die is dat de Europese Unie er is en veel invloed
heeft op ons leven. Je kunt er niet omheen, ook al zou je willen. Nederlanders
sluiten echter hun ogen voor de werkelijkheid. Niet meedoen, dat lost ook weer
niets op.

Dus gaan alle betrokkenen het weer proberen. Net als twintig jaar geleden, in de
jaren 2001 en 2002. Toen werd een Europese Conventie belegd. Daarin spraken
vertegenwoordigers van de regeringen en de parlementen van de lidstaten, van de
toen nog toekomstige lidstaten en vanuit de instellingen van de Europese Unie
zelf vijftien maanden vooral met elkaar.

Heel democratisch. Alle gewone mensen konden hun zegje doen. Alles werd besproken
in volstrekte openbaarheid. Er was dus weinig mis met die Conventie. Het leverde
ook een geweldig resultaat op. Een Europees grondwettelijk verdrag. Dat verdrag
werd op 28 mei en 1 juni 2005 zowel in Frankrijk als in Nederland via een
referendum naar de prullenmand verwezen.

Gewone mensen bleken ondanks alles niet precies te weten waarover het ging.
Terwijl het jarenlang in allerlei nieuwsmedia aan de orde was geweest.
Uiteindelijk werd dat Europese grondwettelijke verdrag minus Europese vlag en
omschreven volkslied in december 2007 alsnog tot Verdrag van Lissabon verheven.
Maar het was geen ode aan de vreugde meer.

We leven intussen al weer vele jaren onder dit regime. Fundamenteel ontevreden
zijn alleen diegenen die officieel laten weten tegen de Europese Unie te zijn.
In ons land eigenlijk alleen de SP ter linkerzijde en de het Forum en de PVV van
Geert Wilders aan de rechterzijde. Je zou zeggen, een situatie waarin de zaken
zich in de praktijk verder kunnen ontwikkelen binnen de afgesproken kaders van
het Europese Verdrag.

Maar nee, we moeten er de komende jaren weer aan geloven. Gisteren werd na veel
vijven en zessen in het midden van het Europees Parlement een officiële
verklaring ondertekend, waarmee een nieuwe Conferentie over de toekomst van de
Europese Unie van start is geschoten. Ursula von der Leyen bracht het op toen ze
in september 2019 solliciteerde in het Europees Parlement naar de functie van
voorzitter van de Europese Commissie.

De levensvatbaarheid van deze nieuwe conferentie valt af te meten aan de duur van
de voorbereidingen. Die was lang en verbrokkeld. We horen van iedereen die ertoe
doet, dat de strijd tegen het coronavirus als oorzaak daarvoor moet worden
aangewezen. Maar de lezer kan gerust zijn. Ordinaire ruzie over de erebaantjes
was de werkelijke reden.

Onlangs overleed de Franse oud-president Valéry Giscard d’Estaing. Hij werd in
2001 door een toen nog jongere Belgische minister-president Guy Verhofstadt
geroepen als Franse opa te komen naar Europa. Nu, in 2021, wilde deze inmiddels
op leeftijd gekomen Belgische opa in de voetsporen gaan van Giscard. Het was hem
niet gegund. Verhofstadt heeft teveel eigen visie en opvattingen over de
Europese Unie om voor iedereen geloofwaardig als gespreksleider te kunnen
optreden. Het eind van het liedje is dat er geen voorzitter klaar staat om deze
conferentie in goede banen te leiden.

De nabije toekomst zal leren of dit gunstig is voor het eindresultaat of niet.
Maar er lijkt nu al weer te veel gedoe te zijn geweest om er veel vertrouwen in
te hebben. Tsja, er zal wel worden gedebatteerd. Die debatten, als ze er komen,
hebben al een hele vreemde naam. Veel gewone mensen zullen niet bereid zijn in
zogenaamde ‘Agorabijeenkomsten’ van 200 tot 300 mensen hun zegje te doen.
Althans, dat valt wel te betwijfelen. Temeer omdat wat zij daar zeggen of als
voorstellen formuleren, daarna door de grote bestuurlijke gehaktmolen wordt
gedraaid. Dat heet ‘Conferentie’. In die Conferentie zal uiteindelijk beschreven
worden wat het gemiddelde van de standpunten van u en mij zijn. U begrijpt: daar
komt ongeveer uit wat we allang weten over uw en mijn standpunten en visie.

Het zal dus in hoofdzaak weer een speeltje worden voor de professionals in die
Conferentie. Daarvan zijn er 227 aangewezen vanuit de Europese instellingen,
vanuit de regeringen van de lidstaten en vanuit de nationale parlementen. Weer
heel democratisch en in alle openbaarheid. Gisteren kwam de Portugese premier
Antonio Costa, die dit half jaar de eerste onder zijn collega’s is en dus
voorzitter, ervoor naar het Europees Parlement. Veel nieuws leverde de plechtige
ondertekening van de verklaring over de Conferentie niet op. Ursula von der
Leyen hield zich liever beschikbaar voor interviews over de vaccins en de
vaccinaties in de Europese Unie.

Het draait uiteindelijk maar om één ding. Dat betreft hervormingen in het systeem
voor Europese verkiezingen. Meest in het oog springt daarbij het fenomeen
‘spitskandidaat’. In 2014 wist het Europees Parlement in politieke zin af te
dwingen dat de spitskandidaat van de grootste partijpolitieke familie, in dat
jaar de Luxemburger Jean-Claude Juncker, de voorzitter zou worden van de
Europese Commissie. In 2019 faalde het toen pas gekozen Europees Parlement een
meerderheid te vormen achter één van de spitskandidaten. Het Europees Parlement
redde het eigen gezicht doordat Ursula von der Leyen in haar sollicitatiegesprek
deze Conferentie beloofde.

De 27 regeringsleiders zagen hun kans schoon de oude verhoudingen te herstellen.
Zij kwamen met hun eigen kandidaat Ursula von der Leyen uit de hoge hoed. Dat
was tegen het zere been van velen in het Europees Parlement. Vandaar haar
voorstel voor de Conferentie over de toekomst van de Europese Unie. Mogelijk
krijgt het idee van de spitskandidaat de politieke wind in de zeilen. Maar velen
twijfelen eraan.