Tekst: © Peter-Vincent Schuld

Leidende foto: © Peter-Vincent Schuld

Het komt voor mij niet als een verrassing dat de Tsjechische inlichtingendienst BIS heeft ontdekt dat een pro-Russische nieuwssite politici zou hebben omgekocht. Er zijn de nodige serieuze  indicaties  dat ook journalisten zouden zijn omgekocht. In beide gevallen volstrekt onaanvaardbaar.

Die aanwijzingen zijn er al langer en de inschattingen zijn dat het niet alleen de “ranzige roebels die naar omgewisseld” zijn.

Ik ga hier geen namen of media noemen zonder hard bewijs, maar ik stel wel hele grote vraagtekens.

Om eerlijk te zijn is er weinig tot niets wat mij op dit gebied nog doet verbazen.

Mensen hebben gewoon niet allemaal een sterk karakter.

Mensen hebben niet zelden alles behalve een rechte rug.

Mensen zijn zijn bovendien vaak (intellectueel) aartslui of simpelweg dom.

De stad die Tsjechische inlichtingen- en veiligheidsdienst BIS zo mooi in beeld brengt op haar website is de Tsjechische hoofdstad Praag.

De foto is genomen vanuit een perspectief waar het Praagse concertgebouw geen deel uitmaakt van het beeld, maar eigenlijk achter de rug van de fotograaf staat.

We nemen dat concertgebouw als metafoor. Een gehoorzaal waar doorgaans mooie klanken ten gehore worden gebracht. Maar als een arrangement of bewerking van een muziekstuk het origineel schade toebrengt, dan kan het vals klinken. Laten we een origineel muziekstuk nu eens vergelijken met een hard en onomstotelijk feit. Je kunt dat feit altijd zodanig bewerken door het voorwerp te laten worden van een arrangement waardoor het feit volledig wordt verpest en het op geen enkele manier nog de oorspronkelijke waarde vertegenwoordigt.

De burger annex nieuwsconsument weerbaar maken tegen desinformatie is een schier onbegonnen zaak. De integriteit zal moeten komen vanuit de kanalen die het nieuws en de achtergronden verspreiden. Dus hersenen gebruiken. Historisch (feiten)onderzoek doen en ruim de tijd nemen om een verhaal te maken. Je streeft in principe als journalist naar een goed verhaal.

Maar ook binnen eigen gelederen houdt de integriteit ons volop bezig. We houden een zorgend en wakend oog op elkaar. Vaak schrijven we verhalen samen met één van de andere collega’s.

In gevallen dat we een lastige situatie ter hand hebben dan win ik vaak advies in, eerlijk gezegd niet altijd. Ik ben ook maar een mens en kan fouten maken. Als ik een fout  bega, dan zijn mijn collega’s Christel, Jan en Koos, niet te beroerd om mij hierop aan te spreken. Hetgeen soms leidt tot heftige discussies. Maar ik weet dat de intenties waarmee iets gezegd wordt altijd zuiver zijn. 

Zelfs bij het maken van dit verhaal kreeg ik opbouwende kritiek. Zuiver zijn in de journalistiek betekent dus geen vercorrumpering toestaan en altijd onafhankelijk blijven. Maar hoe doe je dat? De integere collega’s bij ons, maar ook buiten Facts Found hebben allemaal zo hun eigen manier.

Mijn manier is niet per definitie beter of slechter dan hoe mijn gewaardeerde collega’s hun integriteit bewaren. Ik weet dat mijn collega’s binnen Facts Found hun uiterste best doen en absoluut integer zijn. Wellicht wat minder “dwars” dan ondergetekende.

Ik kan dus louter voor mijzelf spreken. Het is overigens een wonder dat mijn collega’s het met mij al 7 jaar volhouden. Ik kan u dus echt alleen maar vertellen hoe ik persoonlijk belangenverstrengeling of erger voorkom.

Dat begint met overal opletten en oppassen en dus voortdurend en aanhoudend checks uitvoeren.

Ik neem u mee naar mijn, voor velen nogal grillig en voor sommigen lastig karakter. Ik geef helemaal niets om netwerkbijeenkomsten, recepties, bruiloften en verjaardagen. Ik ben geen lid van welke sportvereniging dan ook. Ik ben geen lid van een politieke partij. Ik hoef niet zo nodig gezien te worden op allerlei feestjes. Ik heb nimmer zin in oppervlakkig geleuter en small talk.

Ik geef geen zak om familierelaties behoudens diegenen mij echt lief zijn of met wie ik mijn leven deel.  Ik mag iemand voor wie die is en niet omdat hij of zij familie van mij zou zijn.

Dus ik heb geen enkele sociale kring waar mensen mij onder druk kunnen zetten. Ik heb er de behoefte niet aan. Ik hoef niet aardig, sociaal of leuk gevonden te worden. Trouwkaarten stuur ik per definitie retour afzender met de mededeling “geen zin, geen tijd”.  Dus ook geen gelegenheid waarbij mensen je sociaal kunnen proberen te verplichten om iets te doen of te laten. Settings van recepties, netwerkbijeenkomsten en (familie)feestjes kunnen het begin zijn van dubieuze contacten die tot belangenverstrengeling kunnen leiden. 

Het aannemen van commerciële opdrachten of klussen van de overheid aanvaarden, kunnen ook je onafhankelijkheid aantasten. Ik zeg “niet doen”. Een dunne lijn is snel overschreden. Zelfs in je persoonlijke contacten moet je rekening houden met de mogelijkheid van belangenverstrengeling. Dus altijd proberen te voorkomen. Ik heb vrienden, echte vrienden zonder “voor wat hoort wat gehalte”. Gewoon lieve en fijne mensen om wie ik veel geef. Maar het gaat  je niet lukken om mij te beïnvloeden om iets te laten doen of iets na te laten.

Die afhankelijkheidspositie kan zich tot in de kleinste details manifesteren. Alleen al het marchanderen als mensen je beeld of verhaal willen gebruiken of nog erger, als ze het gejat hebben, kan tot hypothekering van je onafhankelijkheid leiden. Om die mogelijke afhankelijkheid de kop in te drukken is het heel simpel. Wil je niet voldoen aan mijn voorwaarden, of voldoe je als licentienemer niet aan mijn ballotage-criteria?  Doei, dag, ga maar ergens anders lopen schooien. Mijn auteursrechten proberen af te kopen? Vergeet het!  Ik ben niet te koop.

“Ja, maar dan word je nooit rijk”, krijg je dan als tegenargument. Ja, vraag ik daar dan om? Haal ik plezier uit een Michelin Sterrenrestaurant of een ander fancy evenement? Nee, het interesseert me echt geen hout. Ik zit liever ergens onderweg een hapje te eten in een onooglijk zaakje met eenvoudig maar goed en deugdelijk voer en een kop koffie die behoorlijk smaakt. Status interesseert me sowieso niet.

Facts Found, c.q ondergetekende neemt gewoon geen gelden aan die afkomstig zijn uit discutabele of onzuivere bronnen die mogelijk iets van ons verlangen. Houd die centjes maar. We liggen liever krom dan dat we buigen. Hebben we dan geen centjes nodig? Oh ja, zeker wel en hard ook, maar niet tegen elke of iedere prijs. 

Als onze ethische lijn overschreden dreigt te worden dan is het “neen”. Mensen kunnen de journalistieke werking van ons steunen via de support-knop op de website. Die manier van steunen garandeert onze onafhankelijkheid.

Ik reis, lees, studeer, ik denk na en spreek mensen uit alle lagen van de bevolking. Ik spreek bronnen. Natuurlijk heb ik (vertrouwelijke) contacten en een zeker netwerk. 

Maar ik houd instinctief altijd gepaste afstand. Ook qua keuze van onderwerpen laat ik mij niet beïnvloeden door de waan en/of de gekte van de dag. 

Als ik ergens een binnen- of buitenlandse royal in privétijd zie…. lekker laten lopen.  Die mensen hebben ook recht op hun privéleven.  Kan ik veel geld vangen voor een beeld of een verslag?  Ja, maar het is niet mijn cup of tea.

Onze mediabranche zit niet altijd even koosjer in elkaar, de manier van werken evenmin.  Dus doe ik de dingen op mijn manier, samen met mijn collega’s.  Reizen, observeren, luisteren, vragen stellen, nog meer luisteren, zelfstandig nadenken en niet laten influisteren.  Zo houden we het zuiver en integer.

Persvrijheid is een groot goed. Maar of het nu middels omkoping geschiedt, lees corruptie, of via het sturen van een bepaald narratief al dan niet via nationale of Europese mediawetgeving : De enige verliezer is de persvrijheid. Je loopt in beide gevallen aan de leiband. Mij dus niet gezien. Wij hebben gelukkig wel eigen ethische codes. Die codes zijn niet bedoeld om mensen uit de wind te houden en zeker niet het woord op te schrijven waarvan een ander meent dat we dat “moeten” schrijven. Daarmee blijven we aan de ene kant de luis in de pels en maken we met regelmaat geen vrienden of erger. We dienen als team gewoon het publiek belang.

Als we waren gezwicht voor de druk van buitenaf waren we afgelopen jaar niet fiks gehackt geweest, hadden we geen bedreigingen gehad en was een van onze reportagevoertuigen onderweg op een Europese reportagereis niet minimaal 4 maal ten prooi gevallen aan hoogstwaarschijnlijk sabotage met alle risico’s van dien.

Wij buigen dus niet en zijn dus ook niet te koop. Gelieve hiervan akte te nemen, om nadien over te gaan tot de orde van de dag.