door Jan Schils

Alleen al deze week: De uitbraak van een helse brand op het inmiddels stuurloze
RORO schip Felicity Ace, volgeladen met splinternieuwe auto´’s in de buurt van
de Portugese eilandengroep Azoren, het zinken met de nodige dodelijke
slachtoffers van de Spaanse visserstrawler Villa de Pintanxo uit Galicië zo’n
450 kilometer uit de kust van het Canadese Newfoundland, en nu weer de ramp met
een ferry nabij het Griekse Corfu met 12 vermisten.

Redden wat er te redden is, maar als het misgaat, kan het goed misgaan. De
scheepvaart is en blijft altijd kwetsbaar voor incidenten en catastrofes.

Maar dat niet alleen. Of het nu om scheepsrampen gaat of om visserijcontroles of
periodes van internationale spanningen, we kunnen niet zonder real time
informatie over wat er op zee gebeurt. Groots, weids, diep……en vaak met lange
afstanden die moeilijk snel te overbruggen zijn.

Verdrietig genoeg waren we het nieuws voor, want we hadden een klein verhaal over
maritieme veiligheid in de planning en opeens, kort op elkaar vonden er een
aantal incidenten plaats. Wat tot nu toe (door een gebrek aan belangstelling bij
de mainstream media) onvoldoende is doorgedrongen tot de doorsnee Europese
burger is het feit dat de Europese Unie zich wel degelijk bezighoudt met wat er
op zee gebeurt. Het verbeteren van de informatie-uitwisseling tussen
overheidsinstanties in de lidstaten is al geruime tijd een van de belangrijkste
strategische doelstellingen van de EU.

We laten u kennismaken met CISE (Common Information Sharing Environment of
gemeenschappelijke gegevensuitwisselingsstructuur) een EU-initiatief dat een
gedecentraliseerd kader biedt voor de uitwisseling van informatie van punt tot
punt over sectoren en grenzen heen. Veel nationale autoriteiten met
verantwoordelijkheden op het gebied van maritieme bewaking zijn bij dit
initiatief betrokken.

De belangrijkste taak van CISE bestaat erin de Europese en nationale maritieme
bewakingssystemen interoperabel te maken, zodat alle betrokken autoriteiten
automatisch en beveiligd informatie kunnen uitwisselen.

De nationale autoriteiten, die veel verschillende operationele bewakingstaken
uitvoeren, hebben rechtstreeks baat bij de aansluiting op de CISE in diverse
sectoren zoals veiligheid en beveiliging van het zeevervoer, visserijcontrole,
paraatheid voor= en bestrijding van verontreiniging van de zee, bescherming van
het mariene milieu, douane- en grenscontrole en algemene wetshandhaving. De CISE
heeft in feite zicht op alle activiteiten die op zee worden uitgevoerd en die
gevolgen kunnen hebben voor de veiligheid, de beveiliging, de economie of het
milieu van de EU en haar lidstaten.

De ontwikkeling van de CISE begon in 2009 en werd sindsdien verfijnd en verder
ontwikkeld. In 2019 begon een overgangsfase onder de vleugels van het Europees
Agentschap voor Maritieme Veiligheid (EMSA), waarbij de meeste lidstaten en
EU-agentschappen betrokken zijn. Het JRC (Joint Research Center van de Europese
Unie) zorgde voor technologische en wetenschappelijke steun. De Europese
Commissie stuurde en controleerde het hele proces.

Een CISE-stakeholdersgroep werd als bestuursorgaan aangewezen voor de
overgangsfase bestaande uit deskundige vertegenwoordigers van de EU-landen.
Andere leden, die tot de groep toetraden, waren de Europese Commissie, de
Europese Dienst voor extern optreden (EDEO), het Europees Defensieagentschap
(EDA), het Europees Visserijagentschap (EFCA), het Europees Agentschap voor
maritieme veiligheid (EMSA), het Europees Grens- en kustwachtagentschap
(Frontex) en het Satellietcentrum van de Europese Unie (SatCen).

Een subgroep maritieme veiligheid en bewaking (MSEsG) van deskundigen van de
lidstaten en de Europese Raad werden betrokken bij de strategische en politieke
aansturing van de CISE-overgangsfase.

Een belangrijke actie die werd ondernomen was EUCISE 2020, een Europees project
voor veiligheidsonderzoek. Bij EUCISE 2020 waren 40 partners uit 16 kuststaten
van de EU/EER (Europese Economische Ruimte) betrokken. De opdracht was een
politiek, organisatorisch en juridisch klimaat te creëren om
informatie-uitwisseling tussen de relevante maritieme
sectoren/gebruikersgemeenschappen mogelijk te maken.

EUCISE 2020 wordt beschouwd als een cruciale mijlpaal in de routekaart voor de
uitvoering van de gegevensuitwisseling, die het mogelijk maakt het netwerk ervan
te ontwikkelen en te testen op basis van bestaande bewakingssystemen/netwerken.

EMSA doet gedetailleerd onderzoek naar zeevaartongelukken

Het Europees Agentschap voor maritieme veiligheid (EMSA) staat in voor technische
bijstand en praktische hulp voor meer veiligheid en betere beveiliging op zee.
Het agentschap treedt preventief op, bijvoorbeeld voor handhaving en evaluatie
van bepaalde wetten. Ook stelt het agentschap speciale schepen ter beschikking
om na een ramp de olievlekken op te ruimen. Het spoort ook vervuiling op zee op
door satellietbewaking. Het EMSA biedt regeringen en andere overheden
gedetailleerde, betrouwbare, real time-informatie over wat er op zee gebeurt.
Het EMSA houdt zich ook bezig met scheepsrapportage, aardobservatie,
geïntegreerde maritieme informatie, bestrijding van verontreiniging en
havenstaatcontrole.

Door de ruime ervaring op juridisch en operationeel vlak met allerlei
veiligheids- en beveiliging gerelateerde zaken heeft het EMSA veel kennis
opgebouwd en weet het hoe het problemen in de praktijk kan aanpakken. Het
agentschap voert technische inspecties uit bij classificatiebureaus, die door
EU-landen erkend zijn.  Ook inspecties van maritieme opleidingen en
certificeringssystemen in landen buiten de EU behoren tot het takenpakket. Het
houdt toezicht op de inspectie van schepen in EU-havens en op nationale
monitoringsystemen voor de scheepvaart. Ook zorgt het EMSA voor gedetailleerd
onderzoek naar zeevaartongelukken in de hele EU. Wereldwijd ondersteunt het EMSA
de Internationale Maritieme Organisatie (IMO) en landen aan de Middellandse Zee,
de Zwarte Zee en de Kaspische Zee, in het kader van het Europese
nabuurschapsbeleid.

Verzekeraar Allianz waarschuwt voor scheepsbranden

Met het in brand vliegen van het RoRo-schip Felicity Ace en de brand aan boord
van de ferry voor de kust van Corfu, die inmiddels gekapseisd is vraagt de
verzekeraar Allianz dringend aandacht voor het brandgevaar aan boord van de
oceaanreuzen.

Branden aan boord van zeeschepen zijn geen novum en leiden vaak tot een groot
verlies aan mensenlevens en zoals de Duitsers het noemen “Sachschaden”
(zaakschade).