door Koos van Houdt

Voor Josep Borrell hadden we Federica Mogherini. Toen zij de hoge
vertegenwoordiger voor het buitenlandse beleid was, kon ze ook Albanië nog tot
haar ambtsgebied rekenen. Dat is nog steeds wel zo, maar binnen de Europese
Commissie is dat land nu toch meer onder de zorg van de Commissaris voor de
uitbreiding terecht gekomen.

Hoe dan ook, op 3 maart 2017 bezocht Federica Mogherini de Universiteit van
Tirana en had daar een ontmoeting met studenten. Voor ons lijkt Albanië een land
vol boeven en misdadigers. Daarvoor was Albanië een zeer gesloten, communistisch
bolwerk. Een jonge generatie in landen die van achter het IJzeren Gordijn zijn
weggehaald weet echter beter: “ook wij zijn Europeanen”. Dat is waarmee ze
zichzelf moed inpraten voor een Europese toekomst die lonkt.

Hoe dan ook, Federica Mogherini kon een verbinding leggen met de studenten.
Velen van hen dromen van een verblijf op universiteiten elders in de Europese
Unie. Die droom kon en kan werkelijkheid worden. Want de Europese Unie heeft een
subsidieprogramma voor uitwisselingen van studenten en scholieren.
Erasmus+ is de naam. Voor studenten van de universiteit van Tirana is
die subsidie meer onder handbereik dan voor studenten in het Verenigd
Koninkrijk. Die laatste zijn door hun prime minister Boris Johnson afgesneden
van deze mogelijkheid.

Maar eerst even terug naar Federica Mogherini. Zij zei in Tirana tegen de
studenten trots te zijn op haar verleden als ‘Erasmiaan’. Wat ze bedoelde was
dat ook zij over haar eigen lidstaatgrenzen heen had leren kijken. Ook zij
maakte in haar studietijd gebruik van een subsidie uit de pot van Erasmus+ om
elders te studeren. Dat is ook de hoop die zij aanwakkerde bij de studenten uit
Albanië. Want Erasmus+ ontpopt zich als dat programma waarin Europeanen over
lidstaatgrenzen heen elkaar leren kennen en waarderen.

Britse studenten trekken zich de haren uit hun hoofd. Velen lieten op 23
juni 2016 het stemmen in een referendum over het Britse lidmaatschap van de
Europese Unie teveel aan zich voorbij gaan. Hadden zij in dezelfde mate als de
rest van de bevolking meegedaan aan die stemming en in dezelfde verhoudingen
gestemd als de kleinere groep van jonge Britten die wel was opgekomen: Remain
zou hebben gewonnen. Nu zitten ze voor lange tijd op de blaren. Erasmus+ is voor
hen een Europees programma, waaraan ze geen deel meer kunnen hebben.

Vorige week donderdag publiceerde de Europese Commissie het nieuwe
beleidsprogramma Erasmus+ voor de jaren 2021 tot 2027. Was in de jaren 2014 tot
2020 voor dit programma 14,7 miljard euro beschikbaar, in de komende jaren wordt
dat verhoogd naar in totaal ruim 28 miljard euro. Bijna een verdubbeling. Het
wordt daarmee de komende jaren nog veel normaler voor studenten en scholieren om
zich Europees te oriënteren.

Studenten kunnen een studiebeurs krijgen voor een half jaar of meer studie
aan een universiteit of hogere beroepsopleiding elders in de Europese Unie.
Scholieren van scholen voor voortgezet onderwijs kunnen profiteren van
uitwisselingsprogramma’s met scholen elders. Ook in Noord-Nederland zijn een
aantal scholen daar actief mee bezig. Er zijn zelfs projecten voor de hoogste
leerjaren van de basisschool.

Ergens in Den Haag zetelt de Onderwijsraad. Slechts adviserend, maar toch.
Daar weten ze, beter dan een aantal straten verder aan Plein en Binnenhof hoe
belangrijk deze ‘internationalisering en Europeanisering’ van het onderwijs is.
Er werd in 2016 een advies over aan de Nederlandse onderwijsinstellingen
geschreven. Door de verdubbeling van de financiële mogelijkheden zal het effect
ervan over een aantal jaren nog sterker zichtbaar worden.

Hoe dan ook, de huidige generatie jonge Nederlanders heeft veel meer dan
hun ouders mogelijkheden om te leren en te ervaren wat het betekent Europeaan te
zijn. Veel meer dan vroeger worden er netwerken gelegd over de grenzen van
lidstaten heen. Sinds een paar jaar zien we de gevolgen ervan ook in de
politiek. Volt Nederland is een onderdeel van Volt Europa. Volt Europa slaagde
er tijdens de Europese verkiezingen in mei 2019 in vanuit Duitsland een
vertegenwoordiger te krijgen in het Europees Parlement. Volt Nederland slaagde
op 17 maart: drie zetels in de Tweede Kamer.

Tijd dus om Volt serieus te nemen als politieke factor. Serieus omdat er nu
al kritiek valt te leveren. Volt erkent de eigen onvolwassenheid nog wel. Des te
merkwaardiger dat ze er zondag als de kippen bij waren om een voorstel te
steunen artikel 23 van de Grondwet te schrappen. Maar ook Volt zal moeten leven
met de ‘eenheid in verscheidenheid’, waarmee de Europese cultuur is doordrenkt.

Trein

Waar zouden we zijn zonder trein. Merkwaardig is dat één van de minst Europees
geïntegreerde sectoren het vervoer per trein is. Lange jaren waren de nationale
stelsels niet goed op elkaar afgestemd. De hogesnelheidstrein van Nederland naar
Brussel, Fyra, werd een debacle, maar de intercity en de Thalys rijden.

Maar uiteindelijk zal ook dit veranderen. De gedachte van een Europees
spoornetwerk is niet meer voor een verre toekomst. En het aantal verbindingen
over lidstaatgrenzen per rail groeit. Gisteren en vandaag werd daartoe het
Europese jaar voor vervoer over rails afgetrapt in Lissabon.

Klimaat

Morgen is er in verband met de voorbereidingen voor een nieuwe klimaatconferentie
eind dit jaar in Glasgow een studiedag over klimaatneutraliteit. Zal de wereld
in 2050 schoon genoeg zijn? Hoe dan ook, Frans Timmermans mag pas nadat hij
morgenmiddag een bijdrage heeft geleverd namens de Europese Commissie, uitzien
naar paasvakantie. Hij spreekt samen met zijn collega’s uit China, India en de
Verenigde Staten de conferentie toe over middelen en methoden om de groei van
uitstoot van broeikasgassen in 2050 tot staan te hebben gebracht. Hoe werken zij
wereldwijd samen?

April

Ze zijn met paasvakantie. Twee weken. Het is de leden van het Europees Parlement
vergund. Maar ze zijn er kennelijk niet in geslaagd voor 1 april een belangrijke
beslissing te nemen. De verwachting had kunnen zijn dat de noodzakelijke
parlementaire goedkeuring van het op 24 december 2020 gesloten Brexitverdrag zou
zijn afgerond. Maar de haast is er vanaf. Officieel had het Europees Parlement
veel macht op dit punt. Maar de eigen inbreng van de afgelopen jaren is
opgenomen in de teksten. Dus die goedkeuring, ach die komt nog wel.