door Koos van Houdt

Natuurlijk, er zijn overal nog mensen die in de plaats van hun geboorte
opgroeien, leven, uitgaan en uiteindelijk sterven. Voor hen maakt het niet
zoveel uit of je nu ‘asociaal’ wordt genoemd, wanneer je op dit moment de auto,
de trein of het vliegtuig pakt.

Het woord ‘asociaal’ werd donderdagavond door de Nederlandse premier Mark Rutte
in de mond genomen. We zullen maar zeggen dat hij moe was na een hele dag
soebatten in de Tweede Kamer over een niet al te liberaal klinkend voorstel
inzake een avondklok en daarna nog eens uren achter het beeldscherm voor overleg
met zijn collega’s in de Europese Raad.
Je zou haast zeggen dat hij wel
instemt met geluiden om de grenzen tussen de lidstaten van de Europese Unie
dicht te gooien. Hoewel de betonblokken in Baarle-Nassau en Baarle-Hertog van
vorig voorjaar niet voor herhaling vatbaar zijn. Die houden dan ook al helemaal
het virus niet tegen.

Maar niets van dit alles. Informeel hoor je van alles over regeringsleiders die
voorstander zouden zijn van het dicht gooien van de grenzen tussen lidstaten.
Maar dan is het donderdagavond en dan spreken de regeringsleiders elkaar. Hun
refrein: het virus kent geen grenzen, Schengen moet gewoon blijven bestaan. Wie
er iets zinnigs over heeft te zeggen kan dat ook tot 15 maart officieel melden
bij de Europese Commissie. Die schrijft daarna dergelijke gedachten en ideeën
verder op.

Maar ook dat blijkt dan weer niet juist. Althans niet voor de Belgen, wier
premier slechts vanuit het ene eind van de Wetstraat in Brussel (Europagebouw)
naar het andere eind (Belgische federale regering) hoeft reizen. Zo’n Alexander
de Croo, ook liberaal naar eigen zeggen, geeft een eigen draai aan de besluiten.
Van de gastheer van de Europese Unie zou je meer respect voor de besluiten mogen
verwachten. Toch besluit hij voor eigen land wel tot een reisverbod.

Hoe moet voorzitter Charles Michel van de Europese Raad nu aan zijn frisse neus
in het Brusselse Jubelpark geraken? Liberaal? Het heeft in ieder geval weinig te
maken met wat de Europese voorman van de liberalen, de Franse president Emmanuel
Macron altijd roept over Europese soevereiniteit.

De rest van de Europese Unie volgt De Croo dan ook niet. We zouden ook onszelf in
de vingers snijden in plaats van in de arm prikken, wanneer we dat zouden doen.
Want het ontwikkelen en produceren van vaccins is volledig een zaak geworden,
die in handen is van de Europese Commissie. Met instemming van alle lidstaten.
Mark Rutte incluis. Maar die spreekt daar in Den Haag nooit over. Ook dat is
asociaal.

Want daardoor letten we in Nederland dezer dagen vooral op de Belastingdienst en
het ministerie van sociale zaken. Nederlandse bestuurders en ambtenaren zijn
niet op de goede weg? In politiek opzicht is het kabinet erover gevallen. De
Rutte-doctrine staat daarbij opeens in het centrum van de aandacht.

Welnu, door dat zwijgen van Mark stond die Rutte-doctrine kennelijk ook de
bureaucratie op het ministerie van volksgezondheid in de weg. Daardoor is ook
het ministerie van volksgezondheid door de mand gevallen. Al in juni vorig jaar
had aangesloten kunnen worden bij het Europese beleid inzake vaccinaties. Het
kabinet, Mark Rutte, Hugo de Jonge, Stef Blok, iedereen die daar in het kabinet
in Den Haag een beetje toe deed, zweeg daarover. Op dit punt hebben we zelfs de
Kamerleden Pieter Omtzigt (CDA) en Renske Leijten (SP) niet gehoord.

Het ligt nog vers in het geheugen. Nederland werd zo het lachertje van de
Europese Unie doordat het veel later dan alle andere lidstaten uit de
startblokken kwam met vaccineren. We moesten zorgvuldig handelen en alles goed
organiseren, zo klonk de verdediging van minister De Jonge. Aan het eind zul je
zien dat ‘we’ het helemaal niet zo gek hebben gedaan, werd gezegd.

Dinsdag was er een debat over in het Europees Parlement. Donderdagavond weer een
overleg van de regeringsleiders. Ze bespraken de voortgang van het
vaccinatieprogramma en de steun voor een wereldwijde aanpak. Daarbij wordt
nadrukkelijk verwezen naar een beleidsnota van de Europese Commissie van juni
2020. Daar staat alles in.

Deskundige ambtenaren op het ministerie van volksgezondheid hadden het heldere
stuk van tien pagina’s in een half uur kunnen lezen. Ze zouden dan maandenlang
de tijd hebben gehad om zich voor te bereiden op de komst van het vaccin en
hebben kunnen inspelen op de Europese prioriteiten voor het vaccinatieprogramma.
Nederland zou niet sneller dan andere lidstaten kunnen beginnen. In deze
lidstaat zou dan wel de afspraak van de regeringsleiders nagekomen zijn. Die
besloten tijdens eerder overleg op 11 december, toen de goedkeuring van vaccins
aanstaande was, om nog voor de jaarwisseling gezamenlijk met vaccineren te
beginnen.

Nederland viel opzichtig uit de boot. Waardoor kwam dat? De Europese Raad besloot
op 11 december ook tot oprichting van de Europese Gezondheidsunie. Dat is op
zichzelf maar een naampje. De gedachte erachter is echter voor veel lidstaten
een geruststelling. Vooral de lidstaten uit Midden-Europa en in het zuiden van
de Europese Unie hebben hun eigen gezondheidszorg nog lang niet op een peil die
bij ons normaal wordt geacht. Voor hen is het een hele zorg minder, dat de
Europese Commissie op belangrijke onderdelen van de volksgezondheid nu
gezamenlijk beleid kan ontwikkelen.

Maar ook in Nederland trekken de gezichten van Kuipers, Gommers en Van Dissel
zorgelijk in de bestaande pandemie. Houdt ons eigen, wereldwijd als top bekend
staande, stelsel het wel? Maar in politiek en ambtelijk Den Haag is en wordt ook
op dit punt vooral naar de eigen navel gestaard. Hoezo, Europese samenwerking?
En hoe zo meebetalen aan Europese donaties voor het snel leveren van vaccins aan
minder bedeelde landen elders in de wereld?

In het Europese verdrag staat volksgezondheid als nationaal beleidsterrein
genoteerd. In de aanloop naar de Europese Raad van 11 december schreef het
kabinet daarom aan de Tweede Kamer dat Nederland geen voorstander is van deze
gezondheidsunie. Maar de vraag rijst wat Mark Rutte daarover inbrengt in
bijeenkomsten als die van gisteravond van de regeringsleiders. In ieder geval is
de geboorte van de Europese Gezondheidsunie officieel gemeld. Door niemand
minder dan de Duitse bondskanselier Angela Merkel. We schreven er in Facts Found
al eerder over.

Steeds duidelijker werd dat Mark Rutte in Brussel vaak andere dingen voor zijn
verantwoording neemt dan dat hij in de Tweede Kamer zegt en belooft. Maar op de
ministeries lopen de ambtenaren zo voortdurend achter de feiten aan. We hoeven
de geschiedenis van het afgelopen jaar over de bestrijding van de pandemie maar
globaal door te nemen om te zien, wat dat voor gevolgen heeft gehad.

In de eerste fase in voorjaar 2020 rezen de problemen rond het inkopen van
beschermingsmiddelen en mondkapjes de pan uit. Goede Europese samenwerking ging
zodoende aanvankelijk aan ons land voorbij. Nederland vertrouwde op een in alle
haast opgezet stelsel van nationale centrale inkoop door het ministerie. De
gevolgen daarvan staan nog steeds op het netvlies.

In het najaar viel vooral op dat Nederland maar mondjesmaat meedeed aan afspraken
over het vrij verkeer van personen binnen de Europese Unie in tijden van
lockdown. Nederland sloot zodoende de eigen grenzen steviger dan nodig was. Ons
land miste de boot als het ging om erkenning van wederzijdse testresultaten en
het instellen van regels inzake quarantaine. De Europese Unie was ineens weer
‘buitenland’ geworden.

Daarom was het donderdagavond laat een hele gebeurtenis uit de mond van Ursula
von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie en arts van beroep, een
college te kunnen aanhoren over de wijze waarop het virus zich verspreidt en hoe
het kan muteren. In ieder geval spelen de grenzen tussen de lidstaten daarin
geen rol. Sterker nog, in de afgelopen twintig jaar is het grensverkeer langs
deze lidstaatgrenzen zo toegenomen, dat (moeilijk woord) ‘epidemiologisch’ het
virus langs deze grenzen ongeveer dezelfde is en dat de verschillen binnen de
lidstaten vaak veel groter zijn.

De regeringsleiders, inclusief Mark Rutte, trokken daarom nog maar eens de
conclusie dat de ruimte voor vrij verkeer van personen in het kader van
‘Schengen’ eerder sterker moet worden. Maatregelen inzake testen, onderzoeken
van ‘positieve testen’, reisbeperkingen en regels voor quarantaine moeten daarom
nog veel meer Europees op elkaar worden afgestemd. Mensen in politiek Den Haag:
horen jullie nu ook echt wat Mark Rutte namens jullie en voor ons allen Europees
afspreekt!

Hoe dan ook, dat vaccinatiepaspoort of vaccinatiecertificaat komt er. Ook al
hoorde u donderdagavond van collega’s dat het niet zo is. Sterker nog: velen van
ons hebben al jarenlang zo’n geel boekje waarin vaccinaties worden genoteerd en
bijgehouden. Dat blijft zo. Waar onze hardwerkende leiders aan de top nog niet
uit waren, was de vraag welke verdere rechten aan dit gele boekje ontleend
kunnen worden in tijden van corona. Maar dat is een kwestie van tijd, zo konden
we optekenen uit de mond van ‘Tante Ushi’ en ‘Oompje Charles’ (Michel,
voorzitter der regeringsleiders).

Ondertussen werkte de Europese Commissie op basis van een door alle lidstaten
onderschreven beleid aan het goedkeuren en inkopen van voldoende vaccins.
Wanneer Nederland tijdig had ingehaakt hadden we nu geen debat gehad over de
vraag, wie het eerst gevaccineerd zou moeten en kunnen worden.

Ook zouden we onmiddellijk de paragraaf in het hoofd hebben gehad waarin de
Europese Unie wereldwijd de verspreiding van vaccins en de organisatie van
vaccinatieprogramma’s met miljarden ondersteund. Daar betalen u en ik via de
belasting gewoon eerlijk aan bij. Het Europees Parlement heeft zich daarover
dinsdag tevreden uitgesproken.

En dan nog even dit. In de Nederlandse kranten stond zaterdagmorgen een dreigende
tekst van de rijksoverheid. Alsof het de gewoonste zaak van de wereld was dat
het kabinet in demissionaire staat een avondklok had ingesteld. Niets over de
twijfels en de afwegingen die in de Tweede Kamer te horen waren. Allemaal alleen
om toch ‘samen’ corona te bestrijden. Dit soort rare combinaties in taal hoorden
we al vaker. Zoals deze: ‘Blijf thuis, laat je testen’. Het bijbehorende
testmateriaal werd niet geleverd. Daarvoor moet je dan toch echt je huis uit. Je
zou wensen dat die zogenaamde spindoctors bij de overheid er zelf nu eens het
zwijgen toe doen. Wij van de media weten u heus wel te bereiken met het echte
nieuws.

Ondertussen dringen u en ik gewoon voor bij de vaccinaties. Als we de kans
krijgen. Vraag het maar eens aan de huisarts. Hoe eerder die spuit in onze arm
zit, hoe beter nietwaar. Anderen kunnen nog wel even wachten……