door Peter-Vincent Schuld en Christel Dubos

Op de voorpaginafoto van dit verhaal ziet u de befaamde en historische Potemkin
trappen die de stad met de haven in het Oekraïense Odessa verbindt. De trappen
zijn feitelijk een optische illusie. Onderaan hebben de trappen een breedte van.
21,7 meter. en naar mate we het niveauverschil van 27 meter overbruggen via een
feitelijke lengte van 142 meter worden de treden van de trappen per overwonnen
tussenplateau steeds smaller tot 12,5 meter bovenaan. De geschiedenis van deze
optische illusie bewaren we voor een ander verhaal. Maar deze trappen zijn een
metafoor, een symbool voor de de optische illusie die beeldvorming vaak met zich
meedraagt. Beeldvorming kan erg bedriegen. Is het beeld dat we hebben niet te
veel opzettelijk uitvergroot of met aperte intentie daartoe juist klein
gehouden. Welk deel van het volledige beeld missen we? Het gaat te ver om elk
detail van optische illusies met betrekking tot deze oorlog te in dit verhaal te
beschrijven. We pakken om te beginnen er een paar ogenschijnlijk kleine details
uit.

Liggen de feiten nu boven aan de trap en de tegengestelde beeldvorming onder, of
is het net andersom? Hoeveel inspanning vergt het om feiten van beeldvormingen
te scheiden? Hebben we er wel het geduld voor? Willen we er wel tijd voor maken?
Immers niet zelden wordt de publieke opinie bepaald door beeldvorming en niet
door feiten.

De trappen zijn symbolisch en speelden al eens een rol in een Russische film uit
1925 over de pantserkruiser Potemkin, waarvan een belangrijke scene is gedraaid
vanaf deze trappen. Door de decennia heen waren deze trappen de
ontmoetingsplaats voor mensen die politiek actief waren en heimelijk contacten
onderhielden met binnenlandse en buitenlandse inlichtingendiensten.

Maar ook spionnen onderling troffen elkaar op deze trappen. De trappen van de
optische illusie, niets is wat het lijkt. Niet voor niets vindt u kort na het
bestijgen van de trappen een lounge bar dat de veelzeggende naam 007 draagt. Nu
ligt onder meer de stad Odessa bij voortduring onder vuur van Russische
aanvallen op de stad en op de haven. Ook deze dagen weer. En voor wat?

De “speciale militaire operatie” zoals de Russen verplicht zijn deze oorlog te
benoemen met het door de Russen geproclameerde doel, de zogenaamde
“denazificatie” blijkt gewoon het innemen van grondgebied te zijn. De optische
illusie. Beeldvorming versus feit. Daarmee is het niet gezegd dat er in Oekraïne
geen idioten met nazi-sympathiën rondlopen, die zijn er heus wel. Maar daarmee
wordt wel afgerekend als Oekraïne echt bij de Europese familie wil horen.
Beeldvorming versus feit bis.

Anderhalf jaar oorlog in Oekraïne. Een oorlog die aan beide zijden inmiddels aan
honderdduizenden soldaten en burgers het leven heeft gekost. Berichten bereiken
ons waarin gemeld wordt, dat op vrijdag 11 augustus in Kiev een kinderziekenhuis
werd geraakt, elders werd een hotel getroffen waar VN-medewerkers en
hulpverleners zouden verblijven met een dode tot gevolg, Eerder zouden de Russen
deze week een bloedtransfusiecentrum hebben bestookt.

Uit onderzoek zal moeten blijken of het opzet van de Russen is geweest of
dat de geraakte hulpinstellingen bij “toeval” zijn geraakt.
Het maakt de wreedheid en de verwerpelijkheid niet minder.

Maar in juridisch opzicht is er, ook al horen mensen dit niet graag, wel een
onderscheid. In het eerste geval is er bij bewezenverklaring, overeenkomstig het
oorlogsrecht, sprake van een oorlogsmisdaad. U zult misschien zeggen “wat maakt
het uit?”. Maar ook in oorlogssituaties, hoe moeilijk het ook is, is
waarheidsvinding van het allergrootste belang. Immers op basis van naakte feiten
kunnen er justitiële, politieke en militaire maatregelen genomen worden die een
gerechtvaardigde grondslag kennen. Dan kun je niet uitgaan van aannames, maar
dan zijn het de harde onomstotelijke feiten die tellen. Daarom is het ook zo
belangrijk dat forensische onderzoekers en inlichtingendiensten informatie en
bewijzen vergaren.

Er is discussie over de beeldvorming rond de oorlog in Oekraïne, die mede is
aangezwengeld door de voormalige Amerikaanse analist, voormalig
inlichtingenofficier en voormalig VN-wapeninspecteur Scott Ritter wiens recent
boek “Ontwapening in de tijd van de Perestroika” in Rusland gretig aftrek vindt.
Ritter wordt in Oekraïne beticht van desinformatie en niet onbegrijpelijk.
Ritter laat zich zeer kritisch uit over de bemoeienissen van het Westen in
relatie tot Oekraïne en in relatie tot Rusland. Hij verspreidde een
complottheorie waarin Ritter ondanks hard bewijs van het tegendeel, dat de
Oekraïense Nationale Politie verantwoordelijk zou zijn voor de slachting in
Bucha. Weer duikt de vraag op. Doet Scott Ritter aan beeldvorming overeenkomstig
zijn (eventueel totaal verwrongen) wereldbeeld of vertelt hij feiten? In deze is
het antwoord grotendeels duidelijk, namelijk dat de man in zijn hoofd echt de
weg kwijt is. Niet alleen vanwege zijn “rare” denkbeelden over Oekraïne. Ritter
werd in de VS tweemaal gearresteerd en eenmaal veroordeeld wegens zedenfeiten
jegens minderjarigen.

In ieder geval is een kritische blik op zijn schrijfsels en zijn uitingen
noodzakelijk en gewenst. Want wat is feit en wat is fictie en waarom? Zo ook met
betrekking tot de verwijtbare feiten die Rusland pleegt in Oekraïne. Welke
definitie moeten we aan welk feit geven? De antwoorden op die vragen leiden tot…
daar gaan we weer….waarheidsvinding en feitelijke antwoorden kunnen ons wellicht
behoeden voor onomkeerbaar onheil.

Wat zijn nu de verschillen tussen de verwijtbare feiten en de classificaties? De
invasie van Rusland is overeenkomstig het internationaal recht onrechtmatig.
Oekraïne is een soevereine staat overeenkomstig het internationaal recht. Nu
zijn er veel Nederlanders en Vlamingen die kritiek uiten op het vermeend verlies
van soevereiniteit van hun land en/of gewest aan de Europese Unie, maar wanneer
de soevereiniteit van Oekraïne in het geding is, dan zou het een ander verhaal
zijn. 

De vergelijking tussen Oekraïne en het Hertogdom Gelre van weleer

Ja, het is een feit dat Oekraïne eens behoorde tot het Russisch Rijk.  Maar
vaak zijn vorstendommen en koninkrijken slechts van tijdelijke aard. Maar laten
we eens kijken naar het “Nederlandse” Hertogdom Gelre. U kunt het zich nu niet
meer voorstellen dat het ooit een vorstendom op zich was. Maar toch is het zo.
Dit gegeven leert ons dat grenzen en landen dynamisch zijn, niet absoluut en al
zeker niet voor de eeuwigheid.

Het hertogdom Gelre had als hoofdstad de Hanzestad Zutphen.  Het Hertogdom Gelre
kende ook belangrijke delen die thans op Duits grondgebied liggen zoals de
Duitse stad Goch, in het Nederlands Gogh geheten.

Vandaar de achternaam “Van Gogh”  De straatnamen zijn er ook in het oud
Nederlands te vinden. Veel verwijst in deze omgeving van Goch, Kleve en Weeze
naar het oude Hertogdom Gelre. De oude stadspoort herinnert aan de tijden waarin
de Hertog van Gelre zijn gezag liet gelden.

In de nabijheid van het naburige Weeze vinden we het slot Hertefeld. Een naam in
de mix van Nederlands en Duits. Het woord voor het dier “hert” is in het Duits
“Hirsch”. 

Het woord “veld” verwijst naar “veld” of buitengebied, wat wij weer kennen
middels het woord “veldwachter”.  Nu, dat woord “veld” is weer terug te vinden 
in de benaming van de huidige Duitse militaire politie, die “Feldjäger” wordt
genoemd.

Grenzen veranderen dus in de loop der tijden. Vaak door twisten en oorlogen
helaas. Woorden in elkaars talen, kennen gelijken of verwantschappen. Die
blijvende verwantschappen kunnen pas weer naar boven  komen als de rust is
weergekeerd en er breekt een periode van stabiliteit aan die in de volksmond
vrede wordt genoemd.

________________________________________________________________________

Het gebrek aan feitenkennis, waaronder geschiedenis, doen mensen de meest vreemde
opvattingen er op nahouden. Is er wat aan te merken op ons onderwijs?

Redacteur Christel: “Ik had een ongelofelijk goede docent
geschiedenis, hij vertelde vol passie en heb enorm veel van hem
geleerd”.

Redacteur Peter: “Mijn geschiedenisleraar had, zo ik vermoedde, geen
zin in zijn werk.” “Ik dacht echt – laat het maar-, ik heb hier geen
duvel opgestoken”. “Toch fascineerde mij het vak geschiedenis
mateloos.”  “Dus ik verslond boeken uit de bibliotheek en ging in mijn
jeugd samen met mijn vader op zoek naar plekken die iets vertelden over
de geschiedenis.”

” Of het nu kastelen waren of steengroeves waarin ik op zoek ging
naar fossielen en mineralen, alles was en is interessant”.”

“Ook
g
eologie vertelt over de geschiedenis”.

_____________________________________________________________________________

Ook als het om landen als Oekraïne en Rusland gaat. Rusland is wat betreft
Oekraïne nogal gebrand om de vruchtbare landbouwgronden en mijnen onder controle
en dus in haar bezit te krijgen. De reden waarom de Oekraïense landbouwgronden
zo vruchtbaar zijn komt onder meer door de ijstijd.

Door vaak ronduit bar slecht (academisch) onderwijs en, onder druk van
fundamentalistisch beleden religies plus de al veel langer sluimerende “woke
beweging” dringt feitenkennis amper of niet tot de vaak botte hersens door en
krijgen mensen volstrekt tegengestelde opvattingen die niet met elkaar stroken.
Als de polarisatie in de eigen hersenkwabben toeslaat, wat is het dan in de
samenleving als geheel? Dat geldt voor alle politieke families van links, midden
tot rechts en de extreme takken daarvan. Daarnaast willen veel mensen het nieuws
horen in 2 minuten, terwijl goede inhoudelijke duiding om meer tijd vraagt om
een afgewogen mening te kunnen formuleren en deze ook te kunnen beargumenteren.
Dan hebben we het nog niet over de regelrechte intellectuele luiheid en
lamlendigheid van veel burgers. Kennis heeft meer waarde dan een duur stuk
merkkleding. Beeldvorming versus feiten, daar gaan we weer.

Er doet zich dus een raar en gevaarlijk en bovendien tegengesteld fenomeen
voor onder een aantal burgers. Maar is het deze mensen kwalijk te nemen? Er zijn
burgers die zich tegelijkertijd omwille van hun opvatting over de absolute
soevereiniteit van hun land keren tegen de Europese Unie en op hetzelfde moment
de soevereiniteit van een land als Oekraïne terzijde schuiven en zich aan de
kant scharen van Rusland terwijl Rusland de wettelijke soevereiniteit van
Oekraïne schendt.  Dat is natuurlijk meten met twee maten. Hun opvattingen zijn
gespleten. Hun opvattingen zijn niet onrechtmatig, maar ze zijn wel ingegeven
door beeldvorming waardoor keiharde feiten, vaak, om niet te zeggen,
altijd, het af moeten leggen. Om een hart onder de riem te steken voor
de “gewone burger”;  Ook de academische wereld van universiteiten, studenten en
hoogleraren, is besmet met deze hersens dodende ziekte genaamd beeldvorming.
Beeldvorming is vaak  niet meer dan een subjectieve intellectuele valkuil met
scherpe pinnen op de bodem.

____________________________________________________________________________

We spraken er tijdens redactioneel overleg nog over met Facts-collega
Koos van Houdt. Van de lokale dorpspolitiek tot op geopolitieke schaal
zijn beeldvormingen belangrijker geworden dan de harde feiten. We kopen
niks voor beeldvormingen. Het gaat om feiten, punt aan de lijn en
daarmee klaar. We geloven dat we maar eens hier nog maar eens meer de
nadruk op moeten gaan leggen in de komende verhalen. De enige manier om
deze problematiek te bestrijden is het delen van kennis door echte
deskundigen en dieper blijven nadenken, graven en zorgen dat burgers
voor feiten openstaan. Maar de vraag is “wie is er nu echt deskundig en
geloofwaardig?”. We hebben onder de zogenaamde deskundigen ook een
nutteloze overbevolking van regelrechte charlatans. Je. moet dus op zoek
gaan naar feiten uit vervlogen tijden om het vandaag te kunnen
begrijpen.

___________________________________________________________________________

De geschiedenis wordt vaak verteld door de heraldiek in de vorm van
stadswapens, vlaggen en emblemen.

We vertellen vaak  over getroffen of belangrijke steden in Oekraïne. Maar we
schuwen ook niet om objectief over Rusland en haar geschiedenis te vertellen.
Wij tonen hierbij vaak stadswapens en vlaggen. “Waarom?” zult u zich misschien
afvragen. Hoe oostelijker we in Europa komen, hoe vaker we elementen uit de
geschiedenis van de oorspronkelijke economische activiteit van een regio
terugvinden. Geen beeldvorming maar feiten.

De Oostenrijkse Raiffeisenbank in Rusland en Oekraïne

Trouwens niet alleen in stadswapens, ook sommige (oudere) bedrijven kennen die
symboliek, waaronder die van de ter discussie staande Oostenrijkse Raiffeisen
Bank met vestigingen in Rusland, Oekraïne en elders in oostelijk Europa.Het
symbool van de bank is een puntdak dat vanuit de folklore wordt gezien als een
symbool van bescherming (de bescherming van een huis), op het puntdak zijn
gekruist twee paardenkoppen waarneembaar als een teken van kracht.

Maar biedt deze symboliek kracht en bescherming?  Het dak van menig pand is in
Oekraïne aan gort geschoten. Maar het zeer oude  logo van de bank draagt eerder
bij aan een zeker commerciële beeldvorming over de betrokken bank, dan dat het
daadwerkelijk voorziet in bescherming. Immers, een bank houdt geen inslagen van
kogels, raketten en mortieren tegen. Dus is het beeldvorming en geen feit.

De bank ligt onder vuur omdat ze haar activiteiten in Rusland na de aanvang in
Oekraïne niet heeft afgebouwd. De Oostenrijkse bank staat onder hoge druk van
onder meer Oekraïne en thans ook van de VS om haar activiteiten in Rusland te
staken. Oekraïne oefent ook druk uit op andere Westerse banken die haar
activiteiten in Rusland stand doen houden.  Ondanks alle commotie en ondanks dat
activiteiten van de Raiffeisen Bank international onder het sanctionerende
vergrootglas ligt van de VS en de visering door de Oekraïense financiële
autoriteiten, oefent de Raiffeisen Bank nog steeds haar activiteiten in zowel
Rusland als Oekraïne uit. De autoriteiten in Oekraïne zijn op zijn zachtst
gezegd niet gecharmeerd dat de Raiffeisen Bank in Rusland ongeveer 100 miljoen
euro aan belastingen moet afdragen aan de Russische fiscus.

De wrange heraldiek

Afgelopen week werd de Oekraïense stad Pokrovsk getroffen door Russische
aanvallen. Hierbij kwamen burgers om het leven. De zure realiteit van oorlog.
Tot en met 1934 heette de stad Grishino. Daarna kreeg het de naam Krasnoarmeysk.
De stad is niet oud en de stichting van de stad dateert van 1875. Een
interessant detail is dat de stad gesticht werd door het Ministerie van
Spoorwegen gedurende het Russisch Tsarenrijk. Er zouden locomotieven gaan worden
gebouwd, hetgeen ook geschiedde.

U ziet een vogel, een zwaluw, met een takje in zijn snavel. In de
beeldvorming denken veel mensen aan de vredesduif maar feitelijk zien we een
vogel die aannemelijk bezig is met het bouwen van een nestje. Maar het euvele
feit wil dat er geen vrede is en dat het spreekwoordelijk gebouwde nestje bruut
uiteen werd gerukt door de Russen afgevuurde raketten. Beeldvorming in lijn met
de optische illusie. Jaloezie omdat de stad die eens tot het Russisch Rijk
behoorde en thans niet meer weer heroverd moet worden? Jaloezie is een emotie.
Nu spelen emoties in oorlogen absoluut een rol. Waar in het normale leven een
enkel schot voldoende is om een tegenstander uit te schakelen zien we onder
oorlogsomstandigheden  met regelmaat gemoedstoestanden genaamd vijandigheid en
pure haatMet als gevolg dat de tegenstander ook al is deze persoon een mens
burger en militair voorwerp wordt van vergelding, waarin niet 1 kogel maar
salvo’s worden afgevuurd en het uiteenrijten van lichamen de “bekroning” is van
van het uitschakelen van een tegenstander. Zie hier de menselijke emotie. We
beschrijven deze gemoedstoestanden, deze emoties. We oordelen er niet over. Want
bijna iedereen kent zulke emoties als je ziel maar zwaar genoeg beschadigd raakt
door “wandaden en trauma’s ” veroorzaakt door wat we beleven. Er bestaat niet
voor niets iets als PTSS (posttraumatische stressstoornis). Een mentale staat
waarin belevingen zich kunnen ontwikkelen tot beeldvorming die weer kunnen
leiden tot depressies en psychoses.

Maar de daadwerkelijke reden tot het weer in bezit nemen van de regio
Pokrovsk vinden we terug in de vlag en het wapen van het rayon Pokrovsk, dat op
zijn beurt weer deel uitmaakt van de Donetsk Oblast.

Wat zien we in de vlag en het wapen van het rayon Prokovsk….. inderdaad,
graanhalmen. De regio kent dus van oudsher een graanproductie en die probeert
Rusland thans te belemmeren in Oekraïne en het liefst nemen de Russen deze weer
in bezit.

Een graankorrel is klein en nietig, maar in massale hoeveelheden zijn ze een
factor om controle over uit te oefenen. Het zijn feiten die wij niet hebben
verzonnen. Er bestaat geen beeldvorming die niet kan leiden tot een optische
illusie.