“Sofagate” legt rivaliteit Von der Leyen – Michel bloot

Ursula voelt zich “gekwetst en in de steek gelaten”

Door Jan Schils

Het sofa-incident (“sofagate”) in Turkije van enkele weken geleden heeft
onverwacht de rivaliteit aan de top van de EU blootgelegd. Voorzitter Ursula Von
der Leyen van de Europese Commissie heeft eindelijk van zich afgebeten en voelt
zich “gekwetst en in de steek gelaten”. Niet door de Turkse president Erdogan,
maar door Charles Michel, de voorzitter van de Europese Raad van
EU-staatshoofden en regeringsleiders. Samen op bezoek bij Erdogan heeft Michel
haar als een baksteen laten vallen. Maar hoe kwam die sofa daar? BIijkt geen
toeval te zijn zoals verderop in dit artikel zal blijken.

Intussen is Turkije helemaal niet opgezet met de beschuldiging, dat president
Recep Tayyip Erdogan voorzitter Ursula Von der Leyen van de Europese Commissie
uit minachting op een sofa zou hebben neer geplant in plaats van haar een even
grote en chique zetel aan te bieden als waarop hij zelf en Charles Michel,
voorzitter van de Europese Raad van regeringsleiders en staatshoofden (dus geen
“Europees president” zoals in België graag wordt gezegd) hadden plaatsgenomen.

Vooral het feit dat Erdogan vanuit het hoofdkwartier van de Commissie in Brussel
en door een deel van de media in West-Europa aanhoudend “seksisme” wordt
verweten, is volgens de regering in Ankara “beledigend” en “totaal misplaatst”.
“Het debat over zitplaatsen heeft niets te maken met Europeaan zijn, vrouw zijn,
de Conventie van Istanboel en het standpunt van de Europese Commissie”, zegt het
Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken in een verklaring. Daarin heet het
verder: “Het is ook zinloos om te zoeken naar kwaadaardige bedoelingen
hierachter. Turkije heeft een diepgewortelde diplomatieke traditie en
gastvrijheid, die nooit in twijfel getrokken mag worden.”

Het incident met de sofa, inmiddels wereldwijd bekend als “sofagate”, vond plaats
tijdens de recente ontmoeting tussen Erdogan, Von der Leyen en Michel. De
onfortuinlijke gebeurtenis heeft intussen ook in Brussel tot commotie geleid
over de vraag waarom Michel zonder reactie bleef en Von der Leyen daarmee in de
kou liet staan. Want algemeen wordt aangenomen dat Erdogan Ursula een lesje
heeft willen leren omdat zij kritiek had geleverd op het feit dat Turkije het
internationaal verdrag over de rechten van vrouwen de rug heeft toegekeerd.

Fout van “stoelenzetter”

Volgens de Turkse regering was er geen stoel voorzien voor Von der Leyen als
gevolg van “nalatigheid” door een medewerker van de Turkse protocollaire dienst
en was er totaal geen sprake van enige opzet. De betrokken Turkse ambtenaar
heeft – voor zover we door een betrouwbare bron vanuit Ankara juist werden
ingelicht – alleen een fikse uitbrander gekregen van zijn directe chef. Hij
hoeft ook niet bang te zijn om zijn verdere leven te moeten slijten in een
Oost-Turkse steengroeve of in een kolenmijn zoals vroeger zou zijn gebeurd in
het Ottomaanse rijk. Gelukkig maar. Want uit de omgeving van de protocollaire
dienst van Erdogan valt (informeel en ter verdediging) een ander verhaal op te
tekenen. Die versie van de feiten wil, dat de onfortuinlijke
ambtenaar-stoelenzetter aan Ursula juist een comfortabeler zit-ligmeubel wilde
aanbieden dan voor Erdogan en Michel was voorzien. Opgelet, als deze versie van
sofagate klopt, gaat het om een non-event en is er (met een beetje fantasie)
zelfs sprake van positieve discriminatie. Is dat bij alle opgeklopte commotie
geen hilarische ontknoping en goed nieuws voor de feministische beweging
wereldwijd?

Komische opera

Tot zover het melodrama of (zo u wilt) de komische opera, die zich in Turkije
afspeelde tussen de EU-top en de Turkse president. Maar het incident gaat veel
verder dan de intussen beruchte sofa en betreft de rivaliteit tussen Von der
Leyen en Michel, waaraan tot nu toe door de media weinig of geen aandacht is
geschonken. Von der Leyen zei dezer dagen zichtbaar geëmotioneerd, dat ze niet
was behandeld overeenkomstig haar status als Commissievoorzitter omdat ze een
vrouw is: “Ik voelde me gekwetst en in de steek gelaten, als vrouw en als
Europeaan. Dit toont aan wat voor lange weg nog te gaan is, voordat vrouwen als
gelijken worden behandeld.” Ursula gaf toch nog even een sneer naar de
EU-lidstaten, die de Istanboel-Conventie tegen geweld op vrouwen en kinderen nog
niet hebben geratificeerd en dat er zelfs landen zijn die overwegen om zich uit
deze Conventie terug te trekken.

Vooral met haar klacht dat ze zich “gekwetst en in de steek gelaten” voelde,
bevestigt Ursula dat ze meer verwacht had van Charles Michel, die geen vinger
uitstak toen de Turkse gastheer haar naar de sofa verwees. De enige reactie van
Michel was op dat moment, dat hij zich wat onrustig op zijn stoel bewoog (alsof
hij vergeten was naar het toilet te gaan) en de andere kant opkeek. Terug in
Brussel onder vuur genomen door de media, verklaarde Michel dat hij rustig was
gebleven om geen diplomatieke rel tussen de EU en Turkije te veroorzaken. Aan
dit argument wordt inmiddels in brede politieke en journalistieke kringen sterk
getwijfeld, temeer omdat her en der verhalen boven water komen over een zekere
rivaliteit tussen het tweetal en hun respectievelijke medewerkers.

Die rivaliteit werd onlangs in de Belgische pers bevestigd door de diplomaat
François Roux, ooit een naaste medewerker van Michel, maar die met hem in
conflict kwam wegens meningsverschillen over de vertegenwoordiging van de EU op 
het internationale toneel. De EU-lidstaten hebben daarover een compromis
gesloten dat werd opgenomen in het Verdrag van Lissabon. Het probleem is dat dit
compromis wat vaag is over de vraag, wie de EU op het internationale vlak
vertegenwoordigt, namelijk de voorzitter van de Raad van regeringschefs en
staatshoofden (Charles Michel), de voorzitter van de Europese Commissie (Ursula
Von der Leyen) of de Hoge Vertegenwoordiger voor het buitenlands- en
veiligheidsbeleid, de Spanjaard Josep Borrel. Meer concreet: het verdrag geeft
alle drie een zekere manoeuvreerruimte, die ze in de praktijk ook graag nemen.
Volgens genoemde diplomaat Roux zijn er geen problemen als het drietal het eens
is over de taakverdeling. Maar dat is niet het geval. Roux: “We hebben hier te
maken met ego’s en persoonlijke ambities. Sofagate heeft de kwestie laten
ontploffen en het zal moeilijk zijn de zaak te repareren.”

Modus vivendi

De enige mogelijkheid is dat het elkaar bekampende drietal inbindt en een soort
gentlemen agreement sluit. Hun voorgangers, die in lichtere mate met het zelfde
probleem geconfronteerd werden, zijn daarin geslaagd. De conclusie is dat Von
der Leyen, die gecoacht wordt door een puur Duitse team van topmedewerkers,
 Michel en Borrell niet hebben begrepen dat zij verplicht zijn om een modus
vivendi te vinden. Diplomaat Roux vreest dat dit zeer moeilijk zal zijn: “De
enige mogelijkheid zou kunnen zijn, dat dit informeel gebeurt met de pers op
grote afstand. Maar door de wereldwijde publiciteit rond #sofagate is het lijmen
van de brokken zo goed als onmogelijk geworden. Er zijn namelijk teveel mensen
en instellingen die zich met deze kwestie zouden gaan bemoeien.”