Koninklijk advies voor een schermloze zomer een beetje dom

door Koos van Houdt

Dat Willem-Alexander en Maxima het doen en hun dochters er ook aan willen houden,
dat verdient respect. Maar het idee van “een schermloze zomer” voor iedereen is
een beetje dom. Natuurlijk willen we het niet meer missen, die favoriete
programma’s op onze schotel of laptop op de camping in Zuid-Spanje of in
Lapland. Het internet is overal, de schermen altijd bij ons.

Voor Jean-Claude Juncker was dat een reden in zijn meest beruchte van de
jaarlijkse ‘troonredes’ (‘State of the Union’) in september 2016 ook in te gaan
op de noodzaak tot wijzigingen en aanvullingen op het auteursrecht en de
zogeheten ‘genabuurde rechten’. De bestaande wetgeving was al vijftien jaar oud,
de techniek had intussen niet stil gestaan. Juncker kondigde daarom een
ingrijpende wijziging en aanvulling ervan aan, omdat ook de digitale interne
markt van de Europese Unie zou leiden tot gelijke kansen voor iedereen.

Het verbaast me niets, schrijft Andrus Ansip, lid van de Europese Commissie die
is belast met de aanpassing van deze wet, dat er opeens zoveel politiek rumoer
is ontstaan over ons voorstel. Het raakt aan veel gevestigde belangen van vaak
grote en machtige bedrijven, rond regels die al lang niet meer zijn gewijzigd.
Maar niet alleen de belangen van die grote bedrijven, zoals Google en Amazon en
in Nederland bij voorbeeld bol.com zijn van belang.

Misschien leuk als de groente in de supermarkt erg goedkoop en toch vers en
lekker is, maar springt de boer er dan nog wel uit met zijn bedrijfsvoering? Ik
hoor tot de groep van ‘creatievelingen’. Kunstenaars, artiesten, musici en
journalisten moeten ook van hun vak kunnen leven. Precies om die reden stelde de
Europese Commissie wijzigingen in de Europese auteurswet voor. Zodat ook die
creatieve mensen een eerlijk deel van de koek krijgen. De grote jongens
verdienen immers al genoeg, was de redenering in Brussel.

Dat is de bedoeling van de Europese Commissie met dit wetsvoorstel. Iedereen
dacht dat het voorstel zonder al te veel ophef de eindstreep zou halen. Maar van
mensen waarvan je het niet in de eerste plaats had verwacht, zoals
D66-europarlementariër Marietje Schaake, kwam verzet. Verzet tegen een heffing,
wanneer een journalist of kunstenaar zijn geesteskind zag doorgelinkt op een
andere site. Als een internetprovider daar een systeem voor moet opzetten, krijg
je filters waarmee ‘zo maar’ inhoudelijke perscensuur mogelijk wordt, is de
angst. Of ging het Marietje Schaake vooral om naamsbekendheid voor haar een
maand later gelanceerde kandidatuur als lijsttrekker voor D66 bij de komende
verkiezingen?

Hoe dan ook, de ‘grote jongens’ wisten een gigantische lobby in het Europees
Parlement op te zetten tegen het voorstel van de Europese Commissie. Er gingen
getallen van dertig- tot veertigduizend mails rond, die in de mailboxen van
totaal overrompelde leden terecht kwamen. Er waren veel, teveel mails die
dezelfde tekst bevatten. Meer ervaren leden van dat parlement weten dan dat er
een actie van een krachtige organisatie achter zit, die zich verschuilt achter
al die individuele mails.

Dat mag, dat kan. Het is terecht toegestaan in een levende democratie. Lobby is
geen misdrijf. Gelukkig maar. Maar het hoort ook tot de deskundigheid van leden
van het Europees Parlement om dergelijke lobbyacties te doorzien. Zelfs of
misschien wel juist als die van grote bedrijven als Google komen.

Hoe dan ook, in de eerste week van juli vroeg de commissie juridische zaken van
het Europees Parlement, waar zeg maar de truc van Google was doorzien, om
mandaat om te onderhandelen met de vertegenwoordigers van de 28 lidstaten,
gericht op politieke overeenstemming over de wetstekst. Het voert te ver alle
details van de procedure te bespreken. Maar zo gaat het ongeveer: de Europese
Commissie is als eerste aan zet en doet een voorstel. Daarna bepalen zowel de
ministers van de lidstaten als het Europees Parlement in eigen gelederen, wat
het standpunt erover zal zijn. Als er meningsverschillen zijn, volgt een
zogenaamde triloog: de drie instellingen onderhandelen over een politiek
compromis, dat aan alle standpunten enigszins recht doet.

Het verzet in het Europees Parlement bleek opeens sterk gegroeid, nadat in de
juridische commissie al wel overeenstemming leek te zijn bereikt. De meeste
stemmen tellen: 320 leden willen eerst een debat en stemmingen in de plenaire
vergadering van september. 280 leden vonden dat niet nodig. Een meerderheid dus,
maar geen absolute meerderheid, want daarvoor zijn 376 stemmen nodig. Wat nu de
uitkomst zal zijn van het debat in het parlement, ligt nog in de nevelen van de
toekomst verborgen. Een openbaar debat zal er zeker zijn.

Ook dat is democratie. Maar de Europese Commissie is dit keer tot een
ongebruikelijke stap gekomen. Meestal houdt de Commissie de mond gesloten,
wanneer eenmaal een voorstel aan de andere instellingen is gestuurd. Pas tijdens
onderhandelingen of in een debat in het Europees Parlement geeft de Commissie
nadere inzichten. Dit keer vertrouwt men het kennelijk niet. In zijn blog met
goede wensen voor een mooie zomervakantie, schrijft Andrus Ansip uitvoerig over
het opgelaaide politieke debat.

Zoveel is duidelijk: de Commissie gelooft niet alleen in het eigen voorstel, maar
verdedigt het nog eens uitdrukkelijk tegenover de grote jongens. Google is geen
vriendje van de Europese Commissie. Dat bleek vorige week toen het bedrijf een
megaboete van 4,34 miljard euro aan de broek kreeg vanwege te verbieden
praktijken rond het ‘open besturingssysteem’ van Android op uw en mijn
smartphone. Alleen ‘eigen’ Googleproducten zijn te installeren. Diezelfde
Commissie kan dan natuurlijk geen praktijken tolereren, als zou Google met een
ietwat verdacht beroep op de persvrijheid een ‘link tax’ kunnen tegenhouden. De
persvrijheid is in de eerste plaats van u en mij en niet van Google en bol.com.