Door Jan Schils

De plenaire vergadering van het Europees Parlement (EP) heeft de zwaar omstreden
EU-natuurherstelwet, ontsproten aan het brein van EU-klimaatpaus Frans
Timmermans en verder op cruciale punten uitgewerkt met steun van zijn rood-groen
kabinetschef Diederik Samsom. De natuurherstelwet werd slechts met een kleine
meerderheid aanvaard. Opmerkelijk daarbij was dat het EP zich niet helemaal aan
de ter beoordeling liggende wetstekst hield maar amendeerde met een eigen
inbreng, waarvan nog moet worden afgewacht of die het uiteindelijk zal halen. Er
liggen nog heel wat valkuilen te wachten voor “onze Frans”

Race nog niet gelopen, er moet nog veel water door de
beek

Het zou immers te ver zijn gegaan als Timmermans en zijn rood-groene achterban in
het EP en daarbuiten nu al uit volle borst de Internationale hadden gezongen. Ze
beperkten zich ertoe om op meer bescheiden wijze victorie te kraaien in de
wetenschap dat de race om het fors uitgeklede werkstuk van Europa’s
belangrijkste klimaatfanaat nog allerminst gelopen is. Timmermans liet in een
interview met de Vlaamse VRT weten “zeer blij te zijn met de uitkomst.” Hij
besloot met op te merken dat er “de komende maanden nog onderhandelingen volgen
over de wet: ” Dat biedt ons de gelegenheid om de parlementsleden, die nog niet
overtuigd zijn, alsnog te overtuigen.”

Eigenlijk kan het eindspel nu pas gaan beginnen met (volgens de EU-procedure)
finale onderhandelingen tussen de Europese ministerraad (de lidstaten) en het
Europees Parlement in aanwezigheid van hoge ambtenaren van de Europese
Commissie. Die onderhandelingen zullen waarschijnlijk enkele maanden duren en
moeten uiteindelijk tegen mei 2024 afgerond zijn. In die tijd zullen er ook
nieuwe regeringen aantreden en de affectie voor Timmermans neemt zienderogen af.

De uitslag van de stemming in het EP was al bij al geen grote verrassing. Want de
voorstanders van de natuurherstelwet hadden van het verzet van de tegenstanders
een soort verwerpelijke karikatuur gemaakt, die er bij tientallen ondeskundige
en ongeïnteresseerde parlementsleden inging als pap. Ze hoefden niet na te
denken. Van hen werd alleen verwacht dat zij disciplinair stemden, namelijk
volgens de van hogerhand opgelegde partijlijn. Nu moeten wel toegeven dat deze
gang van zaken overal is ingeburgerd in ons westerse “democratisch” genoemde
politieke systeem. Wie zich buiten de lijnen, die de partij heeft uitgestippeld,
begeeft vliegt er doorgaans uit. Tenzij tevoren is vastgelegd dat de
parlementsleden over een bepaald onderwerp (bijvoorbeeld een ethische kwestie)
volgen hun geweten mogen stemmen. Dit is overigens overal in onze westerse
democratieën het geval. 

Terug naar de EU-natuurherstelwet: de plenaire vergadering in Straatsburg begon
met de vraag om het wetsontwerp meteen naar de prullenmand te verwijzen, van
tafel te vegen. Vervolgens vond de stemming per artikel en amendement plaats.
Aan het slot daarvan haalde het wetsontwerp het met 336 stemmen voor en 300
tegen bij 12 onthoudingen. De EU-lidstaten waren in juni overeengekomen  om 30
procent van de ecosystemen te land en op zee, die in slechte staat zijn, te
herstellen. De Europarlementsleden legden de lat nu echter hoger: zo zouden alle
lidstaten tegen 2030 herstelmaatregelen moeten nemen die van toepassing zijn op
20 procent van ”alle” gebieden te land en op zee in de Europese Unie. Bovendien
moet volgens het EP vanaf 2050 alle natuur op het grondgebied van de EU, die
voordien in slechte staat was, verbeterd zijn. Het gaat hier om een eis van de
groenen, die algemeen totaal onhaalbaar wordt genoemd maar als drukmiddel in de
wetstekst werd opgenomen.

Weg met flexibiliteit

De EU-landen zullen om aan de eisen van de natuurherstelwet te kunnen voldoen elk
een nationaal plan moeten opstellen. Maar de eerder met de lidstaten
overeengekomen bepaling om in die nationale plannen rekening te houden met de
vaak verschillende situaties in de EU-lidstaten en regio’s zoals sociale,
economische en culturele vereisten, regionale en lokale kenmerken en
bevolkingsdichtheid werd onbegrijpelijker wijze door de meerderheid van de
Europarlementsleden verworpen. Weg dus met de flexibiliteit voor dichtbevolkte
gebieden zoals in Nederland. Ter compensatie van haar eigen bizarre en
ondoordachte besluit, ging de parlementsmeerderheid wel akkoord met de
mogelijkheid om de doelstellingen uit te stellen, als er sprake zou zijn van
uitzonderlijke sociaaleconomische consequenties. Ook als de voedselprijzen
teveel de pan uit zouden rijzen, zou pas op de plaats gemaakt kunnen worden. In
dit verband is het ook belangrijk dat de parlementsmeerderheid ook getornd heeft
aan het zogeheten ”verslechteringsverbod” in de oorspronkelijke wetstekst dat
inhield dat de natuur buiten de al beschermde Natura 2000-gebieden niet verder
achteruit mag gaan. Het EP schrapte dit verbod volledig voor natuur buiten de
Natura 2000-gebieden. Voor natuur binnen deze gebieden bepaalde de meerderheid
nu, dat de lidstaten alleen een verplichting moeten aangaan om deze gebieden te
beschermen. M.a.w. de eisen (in het oorspronkelijke wetsontwerp) die ze moesten
stellen over de concrete maatregelen die ze daarvoor moesten nemen, werden door
het EP naar de prullenmand verwezen. Dat zelfde gebeurde met de bepaling in het
wetsontwerp dat 10 procent van de landbouwgebieden met waardevolle
landschapselementen moesten worden aangevuld. Dus jammer genoeg geen extra hagen
en fruitbomen of  bepaalde vormen van begrazing omdat dit teveel grond van de
boeren zou afnemen.

Frankrijk-Duitsland

Al bij al kan het nog spannend worden de komende weken en maanden in Brussel en
Straatsburg. Het EP heeft nu een eigen panklaar pakket voor de onderhandelingen
met de lidstaten, die in dat pakket dus elementen zullen aantreffen, waarvan in
het eerdere (voorlopige) akkoord met het parlement nog geen sprake was. Vooral
de aanscherpingen die het EP aan Timmermans gunde, zullen voor verschillende
lidstaten  moeilijk liggen. Het gaat daarbij om een duidelijke poging van rood
en groen in het EP om de natuurherstelwet wat minder uit te kleden. Vraag is of
Frankrijk en  Duitsland, die verantwoordelijk waren voor het afzwakken van de te
dure- en voor de boeren schadelijke klimaatambities van Timmermans, de
klimaatpaus een tweede keer zullen terugfluiten. In beide landen vinden
verkiezingen  plaats evenals in Spanje, Nederland en België.

.