Tekst: © Peter-Vincent Schuld & Christel Dubos

Leidende foto: © Peter-Vincent Schuld

Er zit in het Europese politieke circus een grote tegenstelling, de intentie is “samen” maar het ontaardt vaak toch nog in het prestige en het belang van een lidstaat. Dat geldt voor de poppetjes die de belangrijke posities bekleden, dat geldt voor de verdeling van de agentschappen van de Europese Unie zoals Europol in Den Haag, en de Voedselautoriteit in het Italiaanse Parma, maar dat geldt ook voor de belangrijke fundamentele instituten zoals het Europees Parlement en het Hof van de Europese Unie. Zo ging het vanaf den beginne.

Maar hier staat weer een ander verhaal tegenover. De Europese instituten en poppetjes krijgen vaak “cultuurrelativisme” als verwijt”. Het voorbij gaan aan de fundamentele geschiedenis waarom men ooit kwam tot de oprichting van de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal (EGKS) en haar Hoge Autoriteit die gevestigd was in een pracht van een pand midden in het centrum van Luxemburg en waar nu de belangrijkste Luxemburgse spaarbank “Spuerkeess” gevestigd is. Het is allemaal voortgekomen uit het denken dat we in Europa nooit meer verschrikkingen zouden mogen ervaren zoals deze plaats hebben gevonden tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog. We spreken over de jaren 50 van de vorige eeuw. Als we echt eerlijk zouden zijn geweest dan waren alle Europese instellingen gevestigd in de Franse Charente, ten noorden van Bordeaux,  waar de geestelijke vader van de Europese samenwerking, Jean Monnet, het levenslicht zag.

Maar de politieke aartsvader is Robert Schuman, de Franse minister van Buitenlandse Zaken die met zijn Schumanverklaring de aftrap gaf tot de vorming van grensoverschrijdend samenwerkingsverband ter voorkoming van nieuwe oorlogen. Schuman werd in 1886 in Luxemburg geboren en zijn eerste stapjes in het leven maakte hij in een pracht van een pand in de vallei, die het oude stadsdeel van Luxemburg stad verbindt met het het deel dat van de stad dat het Plateau Kirchberg wordt genoemd.

In de jaren 50 van de vorige eeuw zat de bevolking in Europa zeer hoog in haar emoties. Ons deel van Europa was voor een groot deel vernietigd door de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog  en vele miljoenen mensen waren door massamoord en oorlogsgeweld om het leven gekomen. De zoveelste oorlog.

In Luxemburg stad zien we nog een overblijfsel van een andere oorlog, uit de tijd van de Spaanse bezetting. Een stukje wachttoren van de door de Spanjaarden opgetrokken stadsmuur staat er doelloos, eenzaam maar als een markant punt in de geschiedenis bij in de straten waar nu banken en bedrijven inclusief haar brievenbusfirma’s zijn gevestigd. De tijd heeft haar loop genomen. De tegenstrijdigheid of gewoon de loop der tijd. Een stuk ruïne van de Spaanse overheersing. Het machtige en rijke Spanje van weleer dat later als –toen– armlastig land in de Samaritaanse armen van het solidaire Europa werd opgenomen. 

We lopen een beetje verder, langs het prestigieuze Sofitel en we lopen langs een groot kantoor van de staalreus ArcelorMittal. Staal. Het begon ooit allemaal met staal en kolen. Nog een stukje verder zien we een vestiging van de China Construction Bank. Zijn we nu als Europa bevriend met de Chinezen of zijn we elkaars tegenpolen? De complexiteit van Europa als continent en de voor veel mensen niet te bevatten Europese Unie.

Hoe dan ook de bron van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, later de Europese Economische Gemeenschap (EEG) en weer later de Europese Unie is te vinden in Luxemburg. Een ministaatje waarvan, op historische gronden,  de spreekwoordelijke omvang vele malen groter is dan het kleine staatje zelf. Ook het akkoord van Schengen en de toetreding van Bulgarije en Roemenië tot de Europese Unie werden in Luxemburg bezegeld.

Er is een hoop te doen over het “gereis” tussen Brussel en Straatsburg, waar het Europees Parlement haar maandelijkse plenaire vergaderingen houdt en waarvan de gebouwen zijn bekostigd door de Franse staat. Dat heeft een oorzaak die wat los staat van de Europese Unie maar alles van doen heeft met de nagestreefde vrede, mensenrechten en verzoening binnen Europa. Op uitnodiging van de Franse staat werden in het gebouw van de Raad van Europa (geen EU instelling) de vergaderingen gehouden van de parlementaire assemblee van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS).

Daar komen we in een ander verhaal op terug na de verkiezingen voor het Europees Parlement. Wie denkt dat het Europees Parlement alleen “kantoor houdt” in Brussel en Straatsburg heeft het mis. Het secretariaat en de administratieve diensten van het Europees Parlement zijn gevestigd in……… Luxemburg Kirchberg, op zo’n 220 kilometer van Brussel en op zo´n 232 kilometer van Straatsburg. Reis je per auto van Brussel naar Straatsburg of vice versa dan rijd je zowel altijd via Luxemburg, dus eigenlijk een plaats die de 2 plaatsen met elkaar in het midden verbindt. De gebouwen van het Europees Parlement in Luxemburg zijn nog niet zo heel lang geleden, we spreken over enkele jaren volledig gerenoveerd en dat was ook wel nodig.

Maar niet alleen het Europees Parlement zetelt “statutair” in Luxemburg. In de maanden april, juni en oktober worden de vergaderingen van de Europese Raad (staats- en regeringsleiders en de vakraden van de betrokken vakministers) ook in Luxemburg gehouden en daarvoor huurt de Europese Raad het European Convention Center van de Luxemburgse overheid. Ook dit is bij verdrag geregeld en kent een gelijkaardige historische achtergrond.

Verdragen

Gesloten verdragen zijn niet zelden dikke boekwerken, waarin vaak heel veel bepalingen zijn opgenomen. Bepalingen die bij het sluiten van een verdrag niet allemaal één voor één door de media opgepikt en uitgelegd kunnen worden. Als bij elke bepaling in een  Verdrag een journalistieke duiding gezet zou worden, dan worden kranten 10 x zo dik als het verdrag zelf. Het lastige is dat een verdrag bij de gemiddelde burger maar ook bij politici en journalisten in de vergetelheid raakt en met name het waarom en de reden waarom een verdrag op dat moment tot stand is gekomen. De nieuwsconsument heeft geen zin om zich te verdiepen, het kost de nieuwsbedrijven te veel geld en tijd en dus zitten we in een cirkel waar we zelden of nooit zullen uitkomen.

Bij de oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal de daarbij behorende Hoge Autoriteit voor Kolen en Staal, die onder leiding stond van Jean Monnet behoorde een parlementaire assemblee zo we hierboven beschreven Maar juridische geschillen op het niveau van diverse landen moesten ook beslecht worden en dus kwam er een Gerechtshof en ook dat gerechtshof zetelde van het begin af aan in Luxemburg, een gerechtshof dat we nu kennen als het Hof van de Europese Unie en het bleef in Luxemburg.

Er komt verschrikkelijk veel kijken bij  organisaties als Europese samenwerkingsverbanden. Het moet juridisch goed geregeld zijn, maar ook de cijfertjes en de centjes tellen.

Statistische  gegevens moeten worden verwerkt voor de deelnemende landen, die we lidstaten noemen en dus is er een Europees bureau voor de Statistiek, Eurostat genaamd en ook dat bureau is gevestigd in Luxemburg in het gebouw dat de dependance is van de Europese Commissie dat hier ook haar algemene bibliotheek heeft. Het is onwerkbaar als het dagelijks uitvoerend orgaan van de Europese Unie, dat de Europese Commissie genoemd wordt, geen kantoor houdt in de 2e hoofdstad van Europa waar veel gebeurt. Je zit anders te ver van de bal af.

We weten het, het is allemaal ingewikkeld, maar toch is alles terug te voeren op de Trias Politica, de scheiding der machten. De wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechtsprekende macht.

Elk instituut van de Europese Unie, waarin lidstaten zijn vertegenwoordigd, heeft haar financiële middelen om te werken. Of deze centjes deugdelijk besteed worden? Ook daar moet toezicht op gehouden worden. Die taak is weggelegd voor de Europese Rekenkamer, dat in veel landen ook een Rekenhof genoemd wordt, omdat deze organisatie in volstrekte onafhankelijkheid een oordeel moet kunnen vellen net zoals  een accountant op de bestedingen van publieke gelden. Ook het Europees Rekenhof zit in Luxemburg op het Plateau Kirchberg. Het Europees Rekenhof wordt gevreesd bij de Europese instellingen zoals de Europese Commissie. Immers de jaarcijfers over de bestedingen van de Europese Commissie worden door de financiële controleurs van het Rekenhof vaker afgekeurd dan akkoord bevonden.

Waar er Europese centjes de ronde gaan is er ook altijd een kans op fraude en misbruik. Je kunt het niet maken om met de centen die van ons allemaal zijn, dingen te doen die niet deugen. Dus zag enkele jaren geleden het Europees Openbaar Ministerie het levenslicht (EOM of in het Engels European Public Prosecutor’s Office- EPPO). Zij vormen de openbare aanklagers als er onder meer fiks is gefraudeerd met Europees geld. Dit Europees Openbaar Ministerie is een voorzet om de volledige rechtsorde binnen het Europese domein te beschermen en te handhaven en deugnieten, ongeacht hun achtergrond of status voor het hekje te brengen bij strafrechtelijk verwijtbare feiten.

Of we het nu willen of niet. Er gaat in Europa verschrikkelijk veel geld om. Er wordt Europees beleid gemaakt en dat al sinds de oprichting van de EGKS. Het bedrijfsleven heeft daarbij ook nood aan extern kapitaal en zeker als het om aanpassing aan het Europees beleid gaat.  Niet alles kan gefinancierd worden uit eigen vermogen. Niet alles kan geleend worden op de private financiële markten. Daarom werd in 1958 de Europese Investeringsbank opgericht, de EIB.

Luxemburg is van oudsher een financieel centrum, de EGKS zat al in Luxemburg, dus het is volstrekt normaal dat de EIB ook in Luxemburg ging zetelen. Eigenaars van de bank? Alle lidstaten van de Europese Unie.

Centjes. Het beroert ons dag en nacht. België en Luxemburg hadden al een muntunie voor de komst van de euro. De Belgische en Luxemburgse frank waren één op één inwisselbaar en golden als wettig betaalmiddel in beiden landen. Maar….. Een bankbiljet en een munt behoudt altijd hetzelfde gewicht, echter de waarde kan zakken, zeker als een land zoals voorheen Griekenland het zo bont had gemaakt, dat het bankroet dreigde te gaan en daarmee heel veel landen en financiële bedrijven in haar val zou meesleuren. Om dit goed te monitoren en problemen te voorkomen werd er het Europees Stabiliteitsmechanisme opgericht, die weliswaar nauw samenwerkt met de Europese Centrale Bank in Frankfurt, maar feitelijk wel onafhankelijk opereert en ook een politieke functie kent, want de eerste aanspreekpartner als het fout dreigt te gaan, dan is dat de verantwoordelijke regering in het betrokken land. Ook dat vinden we terug in Luxemburg stad, daar op dat plateau dat Kirchberg heet. Als we het u niet vertellen, dan weet u het niet, als we u het niet uitleggen, dan weet u het waarom niet. Wellicht kan dit stukje informatie helpen bij het bepalen van uw stem bij de aanstormende Europese Verkiezingen.