door Koos van Houdt

De Belgen zijn nergens trots op, behalve dat nu het Atomium in Brussel weer open
kan voor toeristen. Even probeerden de Grieken het buiten de Europese Unie om.

Maar sinds zondag zijn ook Nederlanders, net als elke andere Europeaan weer
welkom op de geliefde Griekse vakantiestranden. Het economisch belang van
toerisme is zo groot dat lidstaten zich genoodzaakt zien de binnengrenzen zo
snel mogelijk te openen.

De harde praktijk in steden als Amsterdam, Barcelona en Venetië en de zacht
geformuleerde boodschap in Grand Hotel Europa van Ilja Leonard Pfeijffer maakten
duidelijk dat massatoerisme niet het hoogste doel in de Europese Unie moet zijn.
Maar toerisme blijft niettemin een zeer belangrijke sector in de Europese
economie. Vooral zuidelijke lidstaten kunnen de inkomsten niet missen.

De open binnengrenzen van Schengen zijn niet geliefd bij regeringen van
lidstaten. Er hoeft maar even wat te gebeuren of de nationale autoriteiten
vervallen in een reflex van protectionisme. Eigen land eerst. Het was een
mentale schok dat België containers op de grensovergangen met Nederland
plaatste.

Niemand van de vandaag levende generatie Nederlanders en Vlamingen heeft eerder
meegemaakt niet ‘zo maar’ naar de buren te kunnen. Het was het prototype van de
open grenzen tussen lidstaten van de Europese Unie. Maar de economie is
onverbiddelijk. Europese burgers evenzo. We kunnen en willen niet anders dan
reizen en trekken. Zeker op Europese schaal.

Het Europese continent voelt steeds meer als binnenland en de grenzen tussen de
lidstaten als provinciale grenzen. Ze zijn er wel, maar je merkt er niets meer
van. De gedachte dat we deze zomer allemaal in eigen land op vakantie gaan, kost
hoofdbrekens. Is hier wel zoveel ruimte? Maar ook: ons plekje aan het Gardameer,
de Spaanse Costa of het Griekse eiland trekken.

Nu het half kan, moeten die binnengrenzen weer open. Eist die burger. De
Vlamingen dwongen het eind vorige week af, zeer tot schrik van burgemeesters aan
de Nederlandse kant van de grens. Sluis ging open, maar hoe? En de Grieken? Die
wilden aanvankelijk de Nederlanders nog weren. Die willen immers niet eens
vijfhonderd weeskinderen van hun eilanden halen? Maar daar stak de Europese
Commissie dan weer een stokje voor.

En zie daar, de nationale politici luisteren. Komende vrijdag bespreken de
ministers van binnenlandse zaken tijdens een videoconferentie hoe ze dat gaan
doen. Hoe zit het met het vrije verkeer van personen en welke controles aan de
grens handhaven we nog? We lezen in de voorbereidende tekst voor deze
ministeriële videoconferentie ook nog: hoe doen we dat op een gecoördineerde
wijze, voor iedere Europese burger op dezelfde manier en rekening houdend met de
situatie rondom de coronapandemie op sommige plaatsen. De zomervakanties lokken.
Voor Griekenland een vijfde van wat jaarlijks wordt verdiend.

Het zittende Nederlandse kabinet is geen grote vriend van de Europese Unie. Vaak
knarsetandend gaat politiek Den Haag met Europese ontwikkelingen akkoord. Dat
zal binnenkort blijken wanneer het recente financiële pakket van de Commissie in
bespreking is. Maar toch voegt Nederland zich. Ten slotte heeft Schengen, het
project van de open binnengrenzen tussen de meeste lidstaten van de Europese
Unie en een aantal andere landen, diepe wortels in Nederland. Het staat immers
in het Verdrag van Amsterdam uit 1997.

Maar dit kabinet zou dit kabinet niet zijn als het niet ook aan de Tweede Kamer
schreef: “De afgelopen periode heeft, wat het kabinet betreft, gedemonstreerd
dat meer coördinatie nodig is voor afspraken over grensmaatregelen. Hoewel het
nadrukkelijk een nationale competentie betreft, is intensief contact tussen
buurlanden en afstemming tussen alle Schengenlanden onontbeerlijk.”

Een nationale competentie? Tsja, ook de nationale hoofdsteden hebben bevoegdheden
behouden rond de open grenzen. Maar Schengen is een verdrag, waarbij de Europese
Commissie nadrukkelijk een sturende rol vervult en lidstaten op de vingers kan
tikken, wanneer deze hun boekje te buiten gaan. Maatregelen kunnen bovendien,
krachtens Europese afspraken, slechts van beperkte duur zijn.

De coronacrisis werkt eerder andersom. Volksgezondheid was een nationale
bevoegdheid. Lidstaten bleven in hun eigen zandbak maatregelen nemen. Maar
gaandeweg bleek dat Europese afstemming en coördinatie op verschillend gebied
steeds dringender werd. Al was het maar om uiteindelijk toch voldoende
mondkapjes en beschermende kleding beschikbaar te krijgen. Nu staat zelfs dat
nationale eilandje rond de volksgezondheid zwaar onder druk.

De les voor politiek Den Haag is in de rest van deze pas begonnen maand juni, dat
de Europese Unie niet ‘ver-van-ons-bed’ is. De Unie is binnenland. Samenwerking
(èn-èn) en niet competitie (of-of) met de Commissie in Brussel is de aangewezen
weg om het leven voor gewone burgers in zo goed mogelijke banen te leiden. Uit
onderzoeken blijkt dat tachtig procent van de Nederlanders dat ook vindt. Doe je
het niet dan protesteren de burgers door met hun voeten te stemmen. Deze week
voor de heropening van Schengen.