door Peter-Vincent Schuld

Op 4 mei herdachten wij in Nederland onze doden. In de komende 7 dagen wordt over
geheel Europa het einde van de Tweede Wereldoorlog op ons Europese continent
herdacht. De slagen om Japan op de knieën te dwingen waren nog niet gevoerd. De
atoombommen waren nog niet gevallen. Maar de terreur van Hitler en de zijnen
kwam tot een einde.

Als we de optelsom maken komen we niet eens tot een exact aantal doden. We nemen
gevoeglijk aan dat het totale dodental tussen de 60 en de 72 miljoen
slachtoffers ligt. Aan de zijde van de Sovjet Unie bedraagt het aantal zo rond
de 23,4 miljoen oorlogsslachtoffers waarmee dit land een verschrikkelijk hoge
tol heeft moeten betalen voor de moordlustige agressie van Hitler en zijn
trawanten. In het Nederlandse Leusden vinden we één van de plekken waar
slachtoffers te ruste werden gelegd. Op het immense kerkhof vinden we een aantal
bijzondere kleinere kerkhoven en rijen met graven die een verhaal vertellen dat
we uiteindelijk één zijn in de dood, iets wat we bij leven niet kunnen of willen
begrijpen. Is het georganiseerde superioriteitsgevoel des mensen geen stille
massamoordenaar?

Het zijn de kille cijfers waarachter misdaden tegen de menselijkheid hoogtij
vierden. Met inbegrip van de Holocaust die we nooit en te nimmer uit ons
geheugen mogen schrappen. Hier sloeg niet de natuur toe door middel van een
virus of andere vormen van natuurrampen. Hier sloeg mensenwerk toe. Systematisch
vernietigen van mensen door toedoen van een agressor die zijn gelijke amper
kent.

9 mei….Victorie Dag in Rusland en in de landen die tot de voormalige Sovjet
Unie behoorden. Laten we ons in dit verhaal even beperken tot het Rode Plein
nabij het Kremlin in Moskou. Het corona-gedonder heeft mede tot gevolg gehad dat
ons gepland bezoek aan deze herdenking en een bezoek aan het  ereveld in
Wolgograd geschrapt moesten worden. Op negende mei viert Rusland haar
overwinning op Nazi-Duitsland. De Russische Federatie, voor een substantieel 
deel gelegen op het Europese continent waar de inwoners net zoals wij iets van
hun leven proberen te maken maar met één groot verschil. De Russen hebben een
groter historisch bewustzijn en een beter ontwikkelde historische kennis in hun
achterzak dat de meeste West-Europeanen.

De Britse oorlogspremier Winston Churchill die leiding gaf aan het Verenigd
Koninkrijk ten tijde van de Tweede Wereldoorlog verafschuwde het communisme dat
vanuit Moskou terrein in beslag nam, maar was tegelijkertijd  een groot
voorstander van ontspanningspolitiek en een goede relatie met de Russen. Iets
waarvan de huidige generatie politici met een historisch besef van een
opgedroogde pissebed nog iets van kan leren. 23,4 miljoen doden aan
Sovjet-zijde. 865 van hen liggen begraven in Nederland. Laten we de politieke en
ideologische verschillen tussen de Europese Unie en Rusland even ter zijde
schuiven. Niets sluit uit dat we over een jaar of 10 als vrienden met elkaar
door dezelfde deuren van het Kremlin in Moskou kunnen passeren. In 1980 konden
we ook de glasnost en de perestrojka in Rusland niet voor mogelijk houden. Maar
niet zelden gaat daar een grijze of zwarte periode aan vooraf.

Snelweg A28, afslag Amersfoort Zuid, boven aan de snel weg links, over de brug en
dan naar rechts….. de Dodeweg op. Rechts naast u ziet u na korte tijd
Crematorium en Begraafplaatsen Amersfoort liggen. Hier bevindt zich tussen het
onmetelijk verdriet van velen die hier hun dierbaren achterlieten een ongekende
zee van tranen die op deze plek misschien niet altijd gelaten konden worden
omdat de nabestaanden elders ter wereld nooit te reis hebben kunnen maken naar
de laatste rustplaats van hun naasten.

Het merendeel van de slachtoffers die thans begraven liggen op het Sovjet
Ereveld in Leusden, waren eerder tijdelijk te ruste gelegd op het Amerikaans
oorlogskerkhof te Margraten in Limburg. De overige slachtoffers kwamen om het
leven in en om het beruchte Kamp Amersfoort in Leusden. Krijgsgevangen genomen
aan het oostfront en overgebracht naar Nederland alwaar ze onder meer als
dwangarbeider hun dood tegemoet werkten. Alsof het oorlogstrofeeën  waren werden
ze zwaar ondervoed door de straten naar hun dodenkamp gebracht.

Nederlandse burgers die het met de krijgsgevangenen zonder kranten te doen hadden
werden door de bezetter weerhouden om de Russen te voorzien van eten of drinken.
23 Sovjets stierven van de honger, 77 werden zonder enige vorm van proces
gefusilleerd achter wat later de politieschool in Leusden werd.

Wie kent hun namen en hun afkomst? Een aanzienlijk deel van de gevallenen
die hier liggen begraven waren van Oezbeekse origine en stierven op Nederlandse
bodem. Een krans van de Ambassade van Oezbekistan laat zien dat het Oezbeekse
volk hun doden niet vergeten zijn. En ook wij zij hen niet vergeten. Uw
verslaggever voelt zich ongemakkelijk bij het feit , toen hij in Oezbekistan
was, niet wist dat er in Nederland Sovjetsoldaten begraven lagen van Oezbeekse
origine. Immers eerbetoon en compassie verbinden nog sterker in elke
communicatie, al moet uw redacteur zeggen dat zijn momenten in Oezbekistan
memorabel waren, al was het verblijf van korte duur.

Afgelopen week werd bekend dat er een militair uit een een andere voormalige
Sovjetstaat geïdentificeerd is geworden, een man van Georgische herkomst. Het
totale verhaal is tot op heden nog niet geheel geweten en kent lacunes die
mettertijd steeds moeilijk worden om feitelijk weder samengesteld en verteld te
worden.

Maar Rusland en de voormalige Sovjetrepublieken eren nog steeds hun doden
ten gevolge van die verschrikkelijke Tweede Wereldoorlog,

Op 9 mei paraderen de militairen van het Russisch leger op het Rode Plein.
Militaire muziekkorpsen spelen gezamenlijk de overwinningsmars. Gelijk in het
gelid. De laarzen van de militairen in ceremonieel tenue dreunen op de kasseien.
Zou dit eerbetoon doordringen tot de zielen van de slachtoffers van de
nazi-terreur die ergens in Nederland begraven liggen?  Aan de intentie moet niet
getwijfeld worden. De militaire choreografie dreunt door, onophoudelijk en
machtig. De registratie van dit jaarlijks evenement wordt tot in de puntjes
verzorgd door de Russische staatstelevisie. De beelden van de veteranen zijn
aandoenlijk. Maar ook het Rode Leger was niet van enige zonden gekweten ook al
vochten zij tegen een uiterst kwaadaardig regime dat geen goed woord verdient.
Mensen tegenover mensen.

Met de Duitsers zijn we vrienden geworden. Met de Russen wil het maar niet lukken
terwijl we een continent delen en zoveel met elkaar gemeen hebben. Met dien
verstande dat de Russen over het algemeen een stuk intelligenter en slimmer
zijn. De muur die viel maar het Russisch volkslied bleef in klanken gelijk en is
in haar vorm een van de mooiste composities die we kennen, zeker in de versie
die gebracht wordt door de Russische militaire koren.

Over de begraafplaats lopende  speelt het Russisch volkslied door het hoofd van
uw redacteur. Uw redacteur is echt niet blind voor de misstanden en de
misdrijven gedurende de Sovjet-periode integendeel. Maar de verwijdering tussen
Amerika, de EU en Rusland doet hem oprecht zeer daar in alle landen de nazaten
wonen van hen die hun geboortewieg in de betrokken landen van oorsprong hebben
gestaan.

Voor ieder ereveld telt: Zo ver van huis, in den vreemde ter aarde besteld. Op
ieder ereveld van de partijen die op en nabij onze landbodem vielen in hun
strijd tegen een misdadig regime zijn de zonen ver van huis gesneuveld om niet
meer weer te keren, niet meer in de armen te kunnen vallen of steven van hen die
ze lief zijn.

Met een brok in de keel verlaat uw verslaggever het Sovjet ereveld om direct
geconfronteerd te worden met rijen met Nederlandse oorlogsgraven. Ruw uit het
leven gerukt. De Nederlandse leeuw die eervol prijkt op de grafstenen waaronder
een verloren leven ligt.

Menig graf draagt geen naam. Een monument voor de onbekende soldaat brengt eer
aan hen niet nooit geïdentificeerd zijn geworden. Lichaam onherkenbaar verminkt,
uiteengereten, aangevreten, ontbonden. Naamloos gevallen in de barmhartigheid
van hen die toch nog met de ziel van de overleden slachtoffers begaan waren.

Een grafsteen, zonder nationaliteit, zonder naam. Alleen “Onbekende soldaat”. Wie
oh wie is deze man? Zijn familie in totale onwetendheid. Van huis vertrokken en
nimmer weergekeerd. Zelfs aan zijn lichaam kon niets worden vastgesteld. Nu,
anno nu, kan alleen een isotopenonderzoek ons iets meer vertellen over wie deze
man zou kunnen zijn.

Dit alles op steenworp afstand van Kamp Amersfoort waar menig alhier begraven
gevallene teruggeworpen werd in de schoot van moeder aarde na op grove manier
van zijn of haar leven en vrijheid te zijn beroofd door Nazi-Duitsland.  Ik zeg
expres Nazi-Duitsland en spreek niet nadrukkelijk over Duitsland of
“ansluss-partner” Oostenrijk. U en ik weten heel goed dat heel veel mensen van
Duitse of Oostenrijkse origine niks met de misdaden van Hitler te maken wilden
hebben en dat de huidige generatie helemaal niets te verwijten valt. Het leed is
breed, maar niet te breed om niet in verbroederende armen gesloten te kunnen
worden.

Hier liggen zij onder het zorgend opschrift van het “Koninkrijk der Nederlanden”
op hun grafsteen. Hun laatste adem te hebben uitgeblazen in het bewustzijn van
de misdaden die tegen hen gericht waren en waar elke hulp uitbleef en zo de
eindigheid ingeworpen hopend en rekenend op een hiernamaals waarin het ondergane
aardse leed verzacht wordt, zo veel mensen aannemen.

Zou het echt waar zijn? Het lijkt of de zielen van de doden mij begeleiden op de
toer langs de graven. Uw redacteur voelt zich drijven op gevloeide tranen en
gelaten bloed waarbij hij spreekwoordelijk aanspoelt op het Britse (Gemenebest)
ereveld slechts gelegen op enkele meters van het Sovjet ereveld en de rijen met
Nederlandse graven.

Zie hier de graven der Angelsaksische strijders die veelal het luchtgevecht
aangingen dan wel naar beneden gehaald werden door het Flak luchtafweergeschut
van de bezetter of de jagende Messerschmitts. Op de graven zien we mening koppel
“wings” van de Britse Royal Air Force weerkeren. De vijand moest en zou geduchte
verliezen lijden op infrastructuur, oorlogsmachinerie en volk. Zo geschiedde. De
dystopische realiteit van een oorlog. Het grote kruis dat het ereveld markeert
draagt een zwaard.

Op dit veld liggen Britten maar ook Nieuw-Zeelanders. Australiërs, Belgen, Polen
en Fransen in dienst van de Britse vliegende strijdkrachten.

Het zwaard van de rechtvaardigheid. Nooit zal en mag een agressor slagen in zijn
opzet zonder getroffen te worden door het zwaard van rechtvaardigheid. Europa
heeft teveel van dit soort nodeloze moordpartijen meegemaakt. Teveel Europeanen
zijn ten prooi gevallen aan de teloorgang van beschaving. Het Britse ereveld
wordt geflankeerd door andere nationaliteiten.

Graven van deze andere nationaliteiten vormen een soort van vleugels van
beschermengelen die na hun dood de gevallenen dragen.

In rap tempo zien we een deel van de huidige Europese Unie voorbij komen. Een rij
met oorlogsgraven voor Italiaanse onfortuinlijken. Omgekomen tijdens de Eerst en
Tweede wereldoorlog. Vaak twee per graf.

We maken een reis langs Oost-Europa. We wilden die landen en mensen toch niet bij
de Europese Unie hebben? Maar ze waren wel goed genoeg om te sterven voor ons
land en op onze bodem.

Zie daar de Roemeense oorlogsgraven. Hun leven werd gestolen. In de jaren nadien
opnieuw de vrijheid van het Roemeense volk.

Grieken, ze kosten ons toch alleen maar geld? Ze gaven hun leven zodat wij in
vrijheid kunnen leven.

Hongaren en Tsjecho-Slowaken. Namen gekend en ongekend. “Wat moeten we met die
lui hier” horen we net iets te vaak. De voorvaderen van deze mensen gaven en
lieten op Nederlandse bodem hun leven.

Tja, dan duikt er opeens een Joegoslavisch oorlogsgraf op. Het land waar de
Eerste Wereldoorlog begon, het land dat nadien verscheurd werd door meerdere
oorlogen, zelfs nadat we 40-45 achter ons gelaten hadden. Houdt het dan nooit
op?

Alle hier begraven slachtoffers zijn gevallen op Nederlandse bodem door de
verschrikkingen van de oorlog die zich hier op Europees grondgebied afspeelde. 
Laten we hun namen, ook al zijn ze ons niet bekend nooit vergeten. laten we hun
zielen dragen in baarmoederlijke barmhartigheid. Laten we Europa vrijhouden van
gewapende conflicten. Dat laatste, heeft u lieve lezer, mede in de hand door
altijd de weg van de redelijkheid en de menselijkheid te kiezen. Ook
naastenliefde is een werkwoord.