door © Peter-Vincent Schuld

Foto: © Peter-Vincent Schuld: Orthodoxe monnik in de grotkapel in Orheiul Vechi, Moldavië

Orheiul Vechi is gelegen op zo’n 50 kilometer van Chisinau. Om er te komen moet je onder meer langs wegen met typische gezichten zoals deze in een omgeving waar de het Orthodoxe christendom beleefd wordt. Het zicht onderweg belooft het nodige voor wat ik te zien ga krijgen. Ondanks mijn 38 jaar op de teller als journalist, bekruipen mij gevoelens van zich opbouwende verwondering.

De wegen leiden langs bomen, velden, door bochten en langs nooit vertelde verhalen. Ze zijn nooit meer feitelijk tot in detail op te schrijven. Vergaan door de tijd en mettertijd.

Ruig, maar vredig. Ruw maar mooi. Stil maar vol met geschiedenis. Boven in de ijle lucht vliegen de roofvogels die meegaan op de koude wind. Hun ogen gericht op de grond. Zoekende naar prooien in voor hun bekend gebied. De zon probeert de aarde te verwarmen maar slaagt er nog niet in. Tussen de massieve heuvels en bergen doemt in de laagte en toch op zekere hoogte, een klooster op. Het orthodoxe kruis in goud glinsterend. De weg hiernaartoe zat vol hobbels en kuilen. Toch voelt het als een veilige weg naar een veilige plaats. We zijn hier ergens in het oosten van Europa. In een deel waar veel West-Europeanen onterecht op neerkijken.

Een plek waar beschaving in de lange geschiedenis veel werd verstoord. Een plek waar de wortels zo diep gaan dat er geen ontkomen aan is om erdoor gegrepen te worden. Och, de parel, die het land is waarin ik mij bevind, dient te worden opgepoetst. Maar eens zal de parel schijnen en glinsteren.  Een trotse  maar stoïcijnse adelaar en een stierenhoofd in het wapenschild van dit land symboliseert dat je hier goed en veilig bent, als je de grondslagen van het land respecteert en de geschiedenis leert. Het wapenschild van dit land nodigt uit om  achter dit schild de veiligheid te vinden die de adelaar en de stier je willen geven. 

Het land is arm en toch vol met rijkdom aan wijsheid, cultuur  en geschiedenis. Hier in het mysterieuze en mystieke land Moldavië….. Ik zou hier kunnen wonen, ik zou hier willen wonen. Ik voel mij hier thuis. Ik wist dat ik hier naar toe moest. Ik wist van binnen dat de stier in het Moldavisch wapenschild mij niet op de hoorns zou nemen, maar mij zou beschermen. Ik wist van binnen dat de adelaar uit het wapenschild mij met een wakend oog zou leiden en begeleiden om te kunnen ontdekken. Ik hurk en neem wat zandkorrels vast van een opgaand en onverhard pad. Iets zei me dat ik de grond in mijn handen moest nemen, moest voelen.

Ik ben hier ver weg van het niet te verdragen simplisme. Ik word hier meegenomen naar de prehistorische tijden van de Thraciërs die hier, maar ook in Roemenië, Bulgarije, het zuiden van Rusland en in het noorden van Griekenland woonden, en dat reeds 2 millennia voor onze jaartelling. Ooit een van machtigste rijken die een Indo-Europese taal spraken. Het volk bestaat niet meer. Het Rijk der Thraciërs bestaat niet  meer. Opgegaan in de vergankelijkheid van de geschiedenis, maar ze lieten archeologische sporen na. Niets is eeuwig behalve de dood.

Zelfs in de Bijbel, om precies te zijn in het apocriete boek 2, Macabeeën wordt de oorlogszuchtigheid van de Thraciërs beschreven. Over strijdwagens met 4 wielen. Ook het boek Genesis 10 vers 12 en 35 wordt verwezen naar de Tiras als een voorbode van de Thraciërs.* En ja, die gedachte, die geschiedschrijving is niet zo gek. Niet zo heel ver hiervandaan bevindt zich de afvallige en pro-Russische regio Transnistrië met als hoofdstad Tiraspol. De Thraciërs vochten oorlogen uit met het leger van Judas Maccabeus*.

Damascus en Jeruzalem zijn in vogelvlucht niet zo heel erg ver verwijderd. Het rare? De wijze waarop op de TV heden ten dage verslag wordt gedaan van conflicten, ondanks alle snelle vliegtuigen, lijken de afstanden tot uw fauteuil verschrikkelijk groot. Maar in de eeuwen voor Christus was er het besef dat noch grenzen noch afstanden enig beletsel vormden. Een afstand is zo klein en een grens is zo onneembaar als de perceptie tussen de oren.

Ik sta hier in wat ooit het rijk was van de Daciërs, het op een na grootste volk in Europa. Een rijk dat werd verslagen door de Romeinen. Een rijk door velen is vergeten. Een rijk dat ook Roemenië en Bulgarije omvatte. Een rijk waarnaar het automerk Dacia werd vernoemd. Een rijk waarover minder gesproken en geleerd wordt dan over de Romeinen. Een rijk dat de geschiedenis in Europa mede vorm gaf. Weer was het een oorlog op Europese bodem die het rijk in ongeveer 271 na Christus decimeerde en nihilieerde.

De gebeurtenissen in de loop van de verwrongen geschiedenis, mede veroorzaakt door de inleiding van Moldavië in de Sovjet Unie heeft landen als Moldavië (geen EU-lid), en de voormalige satellietstaten  van de Sovjets. te weten Roemenië en Bulgarije (wel EU-lid) op een achterstand gezet. Dit terwijl deze regio ooit een van de grootste beschavingen van Europa omvatte. Dat doet zeer. Het zijn namelijk niet de normale burgers uit Moldavië, Roemenië en Bulgarije die de in het westen van Europa de zo gehate boevenbendes vormen. Die boeven waren in hun thuislanden net zo crimineel als dat ze hier zijn en de politie treedt in deze Oost-Europese landen nu eenmaal wat sneller en wat harder op. En als de politie het niet doet dan……….iets met een bos en voor altijd onvindbaar. Voor de rest zwijg ik.

De gouden helm die gestolen werd uit het museum in het Drentse Assen is een voorbeeld van de ongelofelijke rijke historie van deze regio.

Dan rest de vraag: Wie heeft de Gouden Helm die gemaakt is door de Geten-Daciërs (de Geten zijn een afgeleid volk van de Thraciërs) uit het museum in Assen gestolen? De helm werd samen ontvreemd met de door de Daciërs vervaardigde armband. Begrijpt u dat de diefstal de ziel heeft gerukt uit de rijke geschiedenis van hen die de helm rechtmatig toekomt? Is dit een nieuwe (opzettelijke) dolksteek  in de rug van onze vrienden in het oosten van Europa. In Moldavië, Roemenië en Bulgarije wordt de band met ons opgezocht, maar de liefde is niet altijd wederkerig.

Ik sta hier op grond waar de Ottomanen en hun Gouden Horde hun verschrikkelijke zucht tot bezetting en bekering bot vierden. Ik sta hier op gronden die eens bezet werden door de Mongolen die met de islamitische Turkestaanse Tartaren gevoegd het rijk van Dzjengis Khan alhier oorlog voerden. Het waren de orthodox-christelijke legers die de verislamisering van Europa een halt toebrachten door de Ottomanen met geweld eruit te donderen, wat het einde betekende van onder meer Moldavië als vazalstaat van de Turken.

Maar de Turkse Ottomanen Kregen het vanaf de 16e tot en met de 18e eeuw te verduren door de Hajduk. Vrijgevochten ongeregelde eenheden die tijd uit Servië, Poolse, Oekraïne, Hongarije en zelfs uit Duitsland waren de islamitische overheersing in dit deel van Europa zat en bonden de strijd op een wijze, en ik vertaal louter de waarneembare gevoelens in de samenleving, waaraan vandaag de dag er best wel eens mensen zouden zijn die hier een voorbeeld aan zouden kunnen nemen. Ze maakten het leven van de Turkse Ottomanen zuur en beroofden hen om hun buit later te delen met de armere bevolking. Maar er werd ook op de Hajduk door de Ottomanen gejaagd. Wat rest is de Kroatische voetbalclub Hajduk die naar deze helden vernoemd is.

Ik sta hier op een plek waar deze Hajduk hier hun toevlucht zochten in de grotten waarvan we nog zo weinig weten, want niet ieder detail is neergeschreven in de geletterde geschiedenis. Als je niet beter zou weten zou het boven op de heuvel het enige klooster met bijbehorend kerkje zijn.

Maar er wordt voor mij een deur opengedaan. Ik zie alleen de eerste paar treden die neerwaarts gaan. Ik knijp mijn ogen dicht om mijn zicht aan te passen aan de donkerte. Maar wat in een tunnel altijd helpt werkt hier niet. Ik zie geen hand voor ogen en neem voorzichtig maar dan ook heel voorzichtig de oude stenen trap naar beneden alwaar ik op nog een zware deur stuit. Ik besef dat ik mij in een grot bevind. Ik besef dat mij weldra iets gaat verrassen. De deur wordt voor mij door een mensenhand geopend.

Het licht in de duisternis overvalt me zodanig dat ik in de schaduwvlakken van de zijkanten amper kan ontwaren wie of wat er zich bevindt. Zie ik het nou goed? Ja, ik zie het goed. helemaal  links achter in de kapel staat een staat een oude monnik met grijs haar en een grijze baard achter een katheder.

Het lijkt of ik in een Harry Potter film terecht ben gekomen. De monnik zegt niets, doet niets. Hij leest Heilige geschiften, gedrukt in het cyrillisch schrift. Deze miraculeuze plek betreed ik met gepaste eerbied. Deze plek is bevangen door een extreme mystiek waarbij het onmogelijk is om niet erdoor geraakt te worden.

In alle rust en met de grootst mogelijke kalmte neem ik enkele foto´s van hetgeen ik te zien krijg. Nee, ik voel geen vijandigheid, ik voel geen afkeuring en ik voel geen afwijzing. Ik voel een veilige warmte in de koude grot. Ik hang mijn camera om mijn schouders en leg mijn handen op mijn rug om vooral duidelijk te maken dat ik hier met respect kom, nergens aan wil zitten, laat staan iets stelen. Ondanks dat het lijkt dat de monnik zijn ogen gericht houdt op zijn geschriften die hij leest, voel ik zijn vreedzame stoïcijnse blik waarvan slechts de energie rond de man een ongelofelijk vriendelijk en goedhartig karakter draagt. De man in kwestie heeft duidelijk een principiële keuze in zijn lange leven gemaakt.

Ik ben terecht gekomen in een Orthodoxe kapel met de prachtigste iconen van onder meer de Heilige Maagd Maria. Ik sta versteld, ik ben geraakt en ondanks dat ik mij heel rustig en stil beweeg voel ik dat mijn bevattingsvermogen even genageld is. Niet uit angst maar om alles wat ik zie diep in mij op te nemen. Hier geldt de ongeschreven gelofte van stilte.

Hij wijst, en ik vraag zonder woorden of ik de door hem aangewezen richting mag volgen. Achter de katheder daal ik een trapje af waar licht van buiten de grot in komt en het weinige daglicht laat schijnen over een soort van stal waarin de vertrekken gescheiden zijn door een gehouwen muur waar er ooit op de hobbelige en harde grond van de grot geslapen werd in de staat van een gelofte van armoede.

Ik kijk, ik voel met mijn vingers de natuurlijke vloer en trek mijn vingers naar mij toe om de ruwheid en de rauwheid van de grond daadwerkelijk te voelen. Ik werk niet met mijn handen en zodoende is er louter eelt op mijn ziel in plaats van eelt op mijn handen gekomen. Maar hier verdween ook acuut het eelt op mijn ziel. Ondanks mijn lengte van 1.90 m ik voel me klein, nietig maar krachtig. Ik neem alles in mij op. Ik leg het vast op beeld en in mijn geheugen.

Ik keer terug naar de kapel. Opnieuw wijst de monnik zonder woorden maar met een licht gebaar de weg door een deur en kom terecht op de rand van de wereld. Op slechts enkele tientallen centimeters verwijderd te zijn van een diep ravijn dat eindigt in een rivier voel ik opnieuw geen angst om te vallen en naar beneden te storten. Wie of wat geleidt mij hier? Hier staande op de rand van de wereld en op de rand van het leven. Zelfs met een harde wind voel ik mij stevig. Ik draai mij om en onttrek mij even aan het geweldige uitzicht.

De zandstenen buitenzijde van de rots is poreus. Ik zie dat veel mensen die zelfde kracht hebben moeten hebben ervaren gelet op de hoeveelheid kleingeld er in de poriën van het zandsteen is gelegd, Hier kan de hemel zich openen. Hier zou zomaar de Dag des Oordeels zich kunnen afspelen. Onwillekeurig en misschien ongepast maakt de gedachte dat hier de mens zonder goed hart die zich gewetenloos door het leven begeeft, zomaar te pletter kan of zal vallen. Opnieuw laat ik mijn vingers het reliëf van de rotswand ervaren.

Ik keer terug naar binnen, in de grot die een baarmoederlijke veiligheid biedt. Wat is dit? Waar ben ik terecht gekomen? Wat is mij overkomen? Vast staat dat deze in de rotsen uitgehouwen kapel stamt uit de 15e eeuw na Christus. Hier sta ik dan, 11 eeuwen later. 

Met een beleefde blik en knikje neem ik afscheid van de oude wijze monnik en de kapel die schittert door eenvoud. Ik ga de deur door en neem de stappen naar het licht van de dag. Het is alsof ik weer in een andere wereld terechtkom.

Maar ook het bestaan op die wereld is eindig. Mijn ogen vallen op een kerkhof waar de nietige en leven in de mens die van stof tot mens is gekomen, weer tot stof zal wederkeren.

De kalk van de botten die resteren van de ter grafrust gelegde mensen en hun ontbonden lichamen maken de grond weer vruchtbaar. De trieste maar ware cyclus van het leven, waarbij zelfs de dood een functioneel karakter kent in het leven waaraan we zo vasthouden. De natuur geeft en neemt en keert zelfs de eindigheid van het leven om tot nieuw leven. Waar is de zingeving? In de wetenschap dat niet ver hiervandaan een onmenselijke oorlog woedt?

Millennia van beleid, overheersing, politiek, oorlog, moord en de eeuwige dood. Op de flanken van Europa worden we keihard geconfronteerd met de nimmer geleerde lessen van het leven en het gegeven onderricht van de natuur. De vraag “waarom” wordt hier gerelativeerd tot een simpele vaststelling. Het zou je als mens diep cynisch kunnen maken. Het kan je als mens ook curieus maken, op zoek naar waarheden en feiten om het beter te doen en te leren.

Deze plek draagt teveel mystiek in zich om je niet te kunnen begeven in de kracht van de verbeelding. De kleurtemperatuur en de wijde vlakten waarachter Orheiul Vechi ligt zouden in een film van fantasie en geschiedenis zomaar kunnen openscheuren waarbij op afzonderlijke velden zich taferelen uit de diverse rijken en tijdperken zich opnieuw zouden kunnen afspelen om na enkele minuten de aarde weer te laten sluiten om weer met beide benen in de realiteit te kunnen komen staan.

Ik zou niet verbaasd zijn als er vanachter het orthodoxe klooster een vuurspuwende en draakachtige vogel zou opdoemen met een ongekende spanwijdte. De gedachte maakt mij niet eens bang. Ik ben hier niet om kwaad aan te richten maar om te leren wat vergane en de nog resterende beschavingen mij te leren hebben. Ik sta hier in bescheidenheid met leergierigheid om de kennis door te geven.

Ik werd eerst naar de schier onzichtbare grotkapel getrokken, terwijl even verderop het klooster ligt met eerder genoemde glinsterende en goudkleurige Orthodoxe kruisen. Maar ook dat klooster moet ik even gezien hebben en begeef mij er naar toe. Op de binnenplaats staat een hele oude klok die ooit in een klokkenstoel gehangen heeft maar te groot lijkt voor deze toren. Op de zware bronzen klok staat het de naam van de plaats waar de Patriarch zetelt van Russisch-Orthodoxe moederkerk, te weten Moskou. De letters in het cyrillisch alfabet laten zich makkelijk vertalen.

Ik vind even nergens iets van, ondanks dat de orthodoxe kerk in door oorlog getroffen Oekraïne zich heeft afgescheiden van Rusland. Ondanks dat de Patriarch van de Russisch Orthodoxe kerk iets vond van de oorlog ten voordele van de Russische president Poetin. Het is nu hier en nu. Even niet aan mij om te oordelen. Het is aan mij om de perspectieven te leren in alle onafhankelijkheid en objectiviteit te beschrijven. Ieder mens is verantwoordelijk voor zijn eigen daden.

Ik ben naar Moldavië gekomen om op audiëntie te gaan bij een voor mij, tot mijn bezoek onbekend gebied. De eenvoud laat zich illustreren door een boer die tussen zijn twee runderen op de openbare weg loopt.

Het wapen van Moldavië bevat die adelaar, als teken van kracht en wijsheid, maar laat het ook een Fenix zijn, die Moldavië uit haar door de Ottomanen en communisten veroorzaakte asse van armoede kan doen laten herrijzen. Dan, dan zal ik pas rust hebben.

• *Bijbelteksten werden opgezocht door Koos en Ellen van Houdt
• Productie: Christel Dubos
• Security & Transportation: Marin, Chisinau
• Met dank aan de geestelijken van de grotkapel en het klooster van de Orthodoxe kerk in Orheiul Vechi, de bewoners en de toegangscontrole, voor hun enorm lieve steun en hun onbegrensde hulpvaardigheid.