door Jan Schils

Het  sofa-incident van afgelopen week met Commissievoorzitter Ursula von der
Leyen in Ankara is meer dan zomaar een fait divers. Het pijnlijke gebeurde,
waarbij de Turkse gastheer Erdogan de Commissievoorzitster opzettelijk
schoffeerde door haar op een sofa neer te planten op enige meters afstand van
zijn zetel en die van de Europese Raadspresident Charles Michel, typeert de
haat-liefde situatie in de relatie tussen de EU en Turkije.

Want er zaten achter dit incident ongetwijfeld bepaalde bedoelingen van president
Erdogan, meer bepaald als onderdeel van een bewuste-, tegenover de EU
destructieve strategie. Daarom verdient dit incident (zonder op sensatie uit te
willen zijn) wel degelijk alle aandacht en moet het in zijn context worden
gezien. Het zegt immers veel zo niet alles over de relatie tussen beide
partijen. Een relatie met ups en downs, die beide partijen in juni opnieuw onder
de loep zullen nemen.

Op de volgende elementen wil ik nader wijzen: een op wraak beluste Erdogan heeft
het niet gepikt dat Ursula naar Ankara was gekomen om hem een lesje te leren in
vrouwenrechten, nadat Brussel eerder al kritiek had gehad op het schrappen van
de desbetreffende internationale afspraken door Turkije. Dat was de
belangrijkste reden waarom zij naar het tweede plan, de sofa, werd verwezen. Dat
is weliswaar een comfortabeler zit- en ligmeubel dan een heuse zetel, maar op
dat moment – diplomatiek en protocollair gezien – niet gelijkwaardig aan de twee
monumentale zetels van sultan Erdogan en Europees Raadsvoorzitter Charles
Michel. Erdogan heeft met zijn stoelincident voorts duidelijk het signaal
gegeven dat de Europese Commissie, vertegenwoordigd door Ursula, voor hem
eigenlijk geen gelijkwaardige gesprekspartner is.

Europese protocollaire sukkels

De Italiaanse premier Mario Draghi noemde Erdogan een “dictator”. Draghi heeft
hier volstrekt gelijk in. De facto kan niet anders worden geconcludeerd. De
Franse minister van Europese Zaken Beaune stelde deze zondag dat de schoffering
van Ursula von der Leyen opzettelijk plaatsvond.

Het is onbegrijpelijk dat de ambtenaren van de protocollaire dienst van Charles
Michel die het bezoek hebben voorbereid niet hebben ingegrepen. Ursula von der
Leyen had haar protocollaire staf thuisgelaten omwille van de corona-crisis en
daarmee onbedoeld Erdogan in de kaart gespeeld en de protocollaire
“instrumenten” in handen gegeven om zelfs de minimale vormen van fatsoen tussen
“normale” mensen met voeten te treden. Charles Michel zegt niet te kunnen slapen
van het voorval en dat de beelden van de gebeurtenissen voortdurend bij hem
opspelen. Michel verwijt zichzelf een gebrek aan assertiviteit. De
internationale vrouwenraad eist het aftreden van Charles Michel. Het Europees
Parlement wil een debat. De Turkse president Erdogan vertoonde immer
huftergedrag, doet dat nog steeds en zal dat blijven doen als leider van het
neo-Ottomaans pseudorijkje.

Aan het lijntje

De EU houdt Turkije al sedert het associatieverdrag tussen beide partijen
(1961-1962) aan het lijntje. Nadien was er soms sprake van grote toenadering
tussen beide partijen (bijvoorbeeld onder premier Ecevit), afgewisseld met
mindere perioden, die sedert Erdogan ook nog eens zijn toegenomen. (Ter
herinnering: de associatieverdragen tussen de EU en Europese landen hadden
steeds de bedoeling dat het land in kwestie op kortere of langere termijn lid
zou worden van de Unie. (Persoonlijk zie ik de toetreding van een groot
islamitisch land tot de Unie om verschillende redenen niet gebeuren, maar dat en
verhaal voor een andere keer).

Oneerlijk en hypocriet

De EU is tegenover Turkije vanouds structureel oneerlijk en hypocriet. Je moet
wel van een aan andere planeet komen om niet in te zien dat de EU nooit van plan
is geweest om de Turken het lidmaatschap van de club aan te bieden. Bij tal van
off the record pers briefings in Brussel van meerdere lidstaten werd dit laatste
in de loop van tientallen jaren, ook door Nederlandse ministers openlijk
toegegeven. In plaats daarvan bestaat de EU-politiek tegenover dat land uit een
louter op eigen belang gerichte ad hoc politiek. D.w.z. pappen en nat houden met
steeds die oneerlijkheid en hypocrisie als wapens om de Turkse regering wel
perspectief voor te spiegelen op verdere integratie, maar niet verder dan dat te
gaan. Merkwaardigerwijs heeft de EU zich zelf daarbij in een ongelukkige
underdog positie gemanoeuvreerd waarbij de aanleiding de migrantencrisis was.  

Slechte deal

Want de EU heeft zich chanteerbaar gemaakt tegenover Turkije door de zogeheten
“Turkijedeal” te sluiten, die al 6 miljard euro heeft gekost. In ruil voor dat
vele geld zou Erdogan geen vluchtelingen naar de EU doorsturen. Ik vind dat dan
ook geen goede “prestatie” van Rutte, aan wie dat wordt toegeschreven als
toenmalig EU-voorzitter. In plaats van een goede immigratiepolitiek te voeren,
heeft de EU eerst onder impuls van Merkel en links in Europa miljoenen
vluchtelingen uit islamitische landen toegelaten door een grens te hanteren als
een Leerdammer gatenkaas. Tegelijk kwamen honderden terroristen mee, die
inmiddels honderden, zo niet duizenden mensen hebben vermoord en verwond.
EU-lidstaten die zich wel verweerden tegen een massale instroom van
vluchtelingen van allerlei soort, werden door Brussel verketterd als asociaal,
racistisch en meer. Toen de tsunami niet meer te stoppen was (waarom hebben we
het verdrag van Schengen?), heeft de EU die Turkijedeal bedacht en ons
overgegeven aan een dictator, die tienduizenden van zijn tegenstanders in de bak
heeft gegooid. Met deze dictator bedrijft de EU ongegeneerd politiek en doet zij
ongegeneerd zaken. Maar intussen worden de eigen lidstaten (Polen, Hongarije) al
jaren gepest door de Europese Commissie (en de belangrijkste lidstaten) en met
sancties bedreigd om heel wat minder zwaar wegende redenen. Zoals bekend is
Frans Timmermans, de rechterhand van Ursula, de architect van deze agressieve en
hypocriete EU-politiek tegenover genoemde- en nog andere Oost-Europese
lidstaten.

Witheet

De Europese Commissie (Ursula) en Michel hebben nauwelijks gereageerd op de actie
van Erdogan. Intussen waren ze –terug in Brussel- nog wel witheet, maar het
consigne luidde (ook tegenover de Commissie- en Raadswoordvoerders) om niet of
zo min mogelijk op het incident te reageren als journalisten vragen stelden. De
Turkijedeal die ongetwijfeld op weg is naar de 9 miljard euro voor de
EU-belastingbetalers, mag niet in gevaar komen….Intussen hebben sommige
lidstaten de afgelopen jaren ondanks de deal met Turkije  toch tienduizenden
echte en nep-vluchtelingen toegelaten. O.a. de regering Rutte heeft daaraan –
door er mist over te spuiten – kwistig deelgenomen en dat ondanks leugenachtige
verklaringen die het tegendeel bewijzen.

Mandaat

Het is ook veelbetekenend en tegelijkertijd wat zielig dat de EU Ursula en Michel
het mandaat gaven naar Ankara af te reizen omdat Erdogan de laatste tijd wat
“vriendelijker” woorden over had voor Europa, na een eerdere scheldperiode tegen
Brussel. Ook dit illustreert hoe gemakkelijk de sultan in Ankara de EU naar zijn
hand kan zetten door erop los te manipuleren en chanteren. Ursula en Michel
hebben er mogelijk even aan gedacht om op te stappen, maar dat paste niet in de
onderdanige rol van het tweetal in de Turks-Europese relatie, die ze nu in juni
nieuw leven zullen proberen in te blazen. Stel je voor dat Ursula zich zo
beledigd had gevoeld dat ze de kont tegen de krib had gegooid en was opgekrast?
Of demonstratief een tukje was gaan doen op die sofa om op haar beurt de hoogste
Turk in zijn hemd te zetten? Dat zou het allemaal niet alleen potsierlijker,
maar ook veel erger hebben gemaakt. Dat geldt ook voor Charles Michel die er wat
beduusd bij zat en niet wist hoe hij moest reageren: uit solidariteit met Ursula
opstappen of blijven zitten. Oogcontact tussen beide resulteerde een status quo:
gewoon zitten blijven en doen of er niets aan de hand was. Wat twee zetels en
een sofa niet allemaal kunnen veroorzaken….

update 12 april:

Groeiende rivaliteit

Bij de Europese Commissie deed  de afgelopen dagen ook het verhaal de ronde, dat
mogelijk ook de groeiende rivaliteit tussen Von der Leyen en Michel de reden is,
dat deze laatste aarzelde om de Commissievoorzitter te hulp te komen. Volgens
een voormalige secretaresse  bij de Commissie zijn de “krokodillentranen van de
Raadsvoorzitter slecht gespeeld toneel, omdat iedereen in het
Commissiehoofdkwartier in Brussel intussen wel beter weet, namelijk dat er ruis
zit op de samenwerking tussen het tweetal”.  Er is volgens haar sprake van
steeds meer wrijvingen waaraan ook de stafleden van de twee en hun diensten
vrolijk zouden deelnemen. Zo had Ursula het onlangs nog aan de stok met Michel
over de vraag wie van beide een belangrijke zoomvergadering mocht voorzitten en
over een uitwisseling van documenten, waarbij Michel de Commissie “traagheid”
verweet. Ook hebben Michel en vicevoorzitter van de Commissie Frans Timmermans
(daar is hij weer) er de pest in dat Ursula zich niet zolang geleden heeft
omringd met enkele nieuwe naaste medewerkers en vertrouwelingen van Duitse
nationaliteit als tegenwicht tegen de collega’s in de Commissie, maar ook in de
Raad van regeringsleiders, geleid door Michel, die haar het leven zuur maken. Zo
kunnen Ursula en haar staf het bijvoorbeeld steeds minder verkroppen dat
Timmermans zich steeds meer bevoegdheden probeert toe te eigenen onder het mom
van de noodzaak om een krachtiger klimaatbeleid te voeren, waarin hij opvallend
wordt gesteund door Raadsvoorzitter Michel. Dat deze laatste niet reageerde op
de provocatie van de Turkse sultan in zakformaat en de scene rond de sofa steeds
“als een film” terugziet en achteraf zelfs “betreurt niet te hebben opgetreden”,
mag echt wel met een korreltje zout worden genomen.