In een overigens interessante reportage van Nieuwsuur horen en zien we een Oekraïense ontwerper van “lange afstands drones” spreken over het kunnen bereiken van Moskou en Archangelsk.

Arch-ang-elsk…. Krijgt u het amper uitgesproken? Nou laten we het makkelijker maken. U kunt het in het Nederlands vertalen naar Aartsengel of in het Engels als Archangel en daar komt de naam ook vandaan.

De stad is vernoemd naar de Aartsengel zoals deze wordt beschreven in de Bijbel en om precies te zijn in het boek Openbaringen. Aartsengel Michaël die het opneemt tegen de duivel en deze doodt.

Het wapen en de vlag van de stad en de gelijknamige oblast dragen Aartsengel Michaël in de afgebeelde heraldiek. Een heraldiek die een geschiedenis beschrijft en dus niet per definitie representatief is voor het nu, de dag van vandaag.

Maar wat hebben Oekraïense drones daar in dat noorden van Rusland eventueel te zoeken? Kruiend ijs opblazen? Op zalm vissen? Zowel in de oblast Archangelsk, rond de stad Archangelsk is er nogal wat militaire activiteit te vinden, maar dat geldt ook voor Moermansk en de stad Severodvinsk waar het hoofdkwartier van de Noordelijke Vloot te vinden is De onderdelen van het Russische Noordelijk Commando hebben er bases, zowel op het vasteland als op de eilanden die tot de oblast behoren. 

We stuiten op een persbericht van de Russische militaire nieuwsdienst van 23 februari 2001:

“23.02.01 11:09:15 … ARKHANGELSK, February 23 (AVN) – Arkhangelsk region Governor Anatoly Efremov has issued a regulation on foreigners’ visit to military and defence installations and “restricted areas”, a spokesman for the regional administration told the Military News Agency. Primarily the regulation concerns plants of the town of Severodvinsk which are part of the Russian State Centre of Nuclear Shipbuilding. From now on, foreigners can only visit restricted areas with the consent of the Federal Security Service (FSB) department of the region.”

Dus na een periode van “glasnost en perestroika” ging Rusland in 2001 alweer over tot het sluiten van bepaalde gebieden voor buitenlanders. Apart. Een Belgische marineofficier wist ons te melden dat hij samen met de Britten, na een NAVO-oefening in Noorwegen in de jaren negentig, doorvoer naar de haven van Archangelsk  om daar even aan te meren. De stad was interessant, het park ook, de drank was in man en de man was in de vrouw”. Laten we het zo beschaafd omschrijven. Voor het overige ontbreekt de actieve herinnering, zo we optekenen.

Tja, Oekraïne zou in principe belang kunnen hebben om iets te laten vallen op onder meer Severodvinsk. Het is de haven en de stad waar dus militaire (nucleaire) scheepsbouw plaatsvindt. Is dat de reden waarom de drone-ontwikkelaar Archangelsk specifiek noemde? Of zou het zijn was het alleen maar om te laten zien hoever capaciteit van de Oekraïners mogelijk reikt. Maar verval niet in het wensdenken. Want aan de andere kant mogen we de slagkracht van het Russisch leger, ondanks de strategische, tactische, menselijke en logistieke flaters, niet onderschatten. Er blijft altijd zwaar onweer in de lucht hangen tot er een definitieve wapenstilstand is. Een meme gaat de ronde over de schier onoplosbare tragedie Zonder Russische invasie en militair optreden geen oorlog, zonder oorlog is er geen Oekraïne. Los deze puzzel maar eens op. En al zou er een vrede komen. Dan wel onder de juiste condities.

Zonder goede voorwaarden is een nieuw bloedvergieten niet niet uitgesloten. Robert Schuman, de grondlegger van wat vandaag de Europese Unie is zei reeds dat de weg naar een een stabiel Europa, verenigd in vrede, na meer dan 1000 jaar ontelbare bloedige oorlogen te hebben gekend, geen zaak van vandaag op morgen zou zijn.  Forceren werkt namelijk altijd contraproductief. Gebruik maken van de gelegenheid om tot stabilisatie en langdurige vrede te komen, daar is op zich niks mis mee. Voor de zoveelste keer; Rusland zal ook na deze oorlog een buurland zijn en blijven van de Europese Unie en van Oekraïne. Er zal een moment aan moeten breken waarop de strijdbijl en de emoties begraven worden. Wanneer en onder welke voorwaarden dat zal geschieden is voor mij en u allen een groot vraagteken.

De Nederlanders: van Antwerpen naar Amsterdam en Texel, van Narva naar Archangelsk

In de 16e eeuw was er een fikse concurrentiestrijd tussen de Britse en Nederlandse kooplieden die voeren op Narva en havens aan de Witte Zee, waaronder naar het moeilijk bereikbare Archangelsk. We lezen het een en ander erover terug in de publicaties van het Huygens Instituut, het centrum voor onderzoek en documentatie van de Nederlandse geschiedenis dat deel uitmaakt van de Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen. Maar rond 1590 kregen de Nederlanders de overhand ten koste van de Britse handelsvaart. Formeel wordt er ook gesproken van de Archangelvaart. Maar om Archangelsk te bereiken moest je wel om de Noordkaap heen varen. Slechts een beperkt deel van het jaar was de Witte Zee en de Noordelijke ijszee bevaarbaar. Nu kennen we ijsbrekers. Destijds niet.

Tijdens de Eerste Noordse Oorlog (1558-1583) moest Tsaar Ivan de Verschrikkelijke de Estse haven van Narva opgeven en er werd een vredesverdrag gesloten. Daar ging de ambitie om een haven aan de Oostzee te hebben in rook op.

Tsaar Peter de Grote had het er ook niet op dat hij geen directe haven had aan de Oostzee en dus werd er werk gemaakt van de ontwikkeling van Sint-Petersburg en zo geschiedde.  Tsaren gingen, Tsaren stierven, het Tsarendom stierf uit door de moorddadige bolsjewistische Oktoberrevolutie met macht aan het  zogenaamde proletariaat.

Vanaf 1933 ligt er tussen Archangelsk en Sint-Petersburg een kanaal, dat eerder vernoemd werd naar Stalin. De graafwerken gingen niet gepaard met een milieueffectrapportage maar met een goelag waarin dwangarbeid zich uitstrekte over de lengte van het kanaal dat thans de naam Witte Zee- Baltisch kanaal draagt. Dit kanaal is een onderdeel van een kanaalsysteem dat rivier de Wolga via kanalen en andere rivieren verbindt met de monding van de Oostzee, ook wel Baltische Zee genoemd. En zo ver is het niet van uw bedje af.

De handelsvaart vanuit de Nederlanden op Archangelsk begon in Antwerpen maar verplaatste zich naar Amsterdam maar het eiland Texel werd de eigenlijke vertrekplaats. Mannen met baarden vaarden over koude zeeën naar de Noordse flanken van het Europese continent. Twee maal per jaar waren er afvaarten van vloten, de tweede meestal wat omvangrijker, naar de Russische haven van Archangelsk. Mede hierdoor is Archangelsk tot bloei gekomen als havenstad en regio. Duitse kooplieden maakten gebruik van de Nederlandse vloot.  Maar weet dat de Vikingen van weleer daar als eersten de bijl als scepter zwaaiden. Europa is niet zo groot en verhoudingsgewijs is het allemaal niet zo ver weg. Maar het lijkt ver weg, zowel in de verzonkenheid van de geschiedenis als qua afstand. Maar de oude scheepslui van vele, vele eeuwen terug wisten wel beter.

Gedurende de koude oorlog en thans opnieuw is de haven van Archangelsk min of meer verboden gebied geworden. Triest? Ja. Maar met de waanzin van oorlogen en de naties die deze voeren, sluiten de poorten voor de grotere wereld waarin we leven. Dat hoeft niet per definitie onrechtmatig of politiek ongewenst te zijn. Maar dat doet niets af aan de triestheid van de dag waarop we leven en de de dag van morgen waarop we hopen te mogen leven.

Afstand en globalisme

We leven anno 2023, en zelfs nu zijn er mensen te vinden die de afstand die per veerboot afgelegd moet worden van Den Helder naar het eiland Texel nog als “ver” beschouwen. De afstanden blijven hetzelfde, en ondanks dat we tegenwoordig sneller van a naar b kunnen lijkt de afstand tot bepaalde regio’s en gebieden groter te worden. Angst voor wat mensen “globalisme” plegen te noemen. We zouden even een kijkje moeten nemen in de geschiedenis van de Nederlandse handelsvaart. Nederland was één van de oude zeevarende wereldmachten die overal ter wereld hun koloniën en handelsposten hadden, samen met andere Europese maritieme naties.

Wie Europa zegt, zegt automatisch globalisme, sterker zelfs, onze voorvaderen die voeren met de VOC en de WIC zijn bijna de uitvinders daarvan. Met handel verdienden en verdienen we ons geld en het bracht en het brengt Nederland en Vlaanderen grote welvaart. Toch klagen veel burgers steen en been. Geheel ongelijk hebben ze niet, want de overheden romen maar af voor allerlei bestemmingen waarvan veel burgers toch spontaan de hik krijgen. Er wordt helaas vandaag de dag gedweept met kreten en slogans die een enorme leegte bevatten en gevangen zijn in een dogmatische semantiek.

Oorlogseconomie was als eens een circulaire economie en is het nog steeds

We blijven intensief via andere kanalen zoeken naar actuele informatie over Rusland en de interne gang van zaken. Als we naar de Tweede Wereldoorlog kijken was dat het eerste deel van de thans zo populaire circulaire economie.

De bevolking van de Verenigde Staten en van het Verenigd Koninkrijk werden via pamfletten oproepen om hun metaalschroot, vodden, rubber, en zelfs papier ter beschikking te stellen al dan niet tegen betaling zodat de twee geallieerde landen goederen konden produceren voor de oorlogsmachinerie, bestemd om nazi-Duitsland te verslaan. Een oproep waar massaal gehoor aan gegeven werd. Europa moest bevrijd worden.

Na de oorlog werd het schroot opnieuw ingezameld, maar dan voor de wederopbouw van Europa. De Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal zag het licht.

Maar helaas zitten we in een nieuw tijdperk van oorlog. Opeens is het aantal Russische YouTube kanalen massief toegenomen, zo ik kon waarnemen, waarop te zien is hoe de Russen de bossen en landerijen intrekken om het door het ineenstorten van de Sovjet Unie verloren gegane staatseigendom al dan niet diep uit de grond te halen en te verkopen aan de oudijzerhandelaren die het voor een deel weer verkopen aan de militaire industrie in Rusland. Moet ook wel met zulke stevige verliezen qua materieel. Van “trak” (Russisch voor rupsband en/of rupswielen) en tot “trak” zult gij wederkeren.

Ons oog valt op een kenteken van een van de honderden en duizenden “gravers naar metalen” die er zijn. De regiocode aan het einde van het kenteken is “29”. De oblast Archangelsk. Een oblast met de nodige militaire  en/of wapenindustrie. Voor oorlogsvoering ter zee en ter land heb je “zwaar staal” nodig. Dik staal. Het moet een kogel of erger kunnen weerstaan, het moet tegen een stootje kunnen in de ogen van de Russen.

In de tijd van de Sovjet Unie bestond het “Industriële” machinepark voor een aanzienlijk deel uit materiaal dat gemaakt was van zwaar staal. Rupswielen, rails, staalkabels, assen, wielen van treinen, haken, beplating, het wordt allemaal uit de grond getrokken en afgevoerd naar de oudijzerboeren. Want wat in Oekraïne vernietigd raakt, moet in de ogen van de Russen vervangen worden. Het mag wat kosten, dat oorlog voeren en annexeren. Alecei A.B, die met zijn vader al jaren bezig is om overal grote hoeveelheden zwaar oud ijzer uit de grond te halen laat zien hoe zijn vondsten worden opgehaald.

Een andere metaalzoeker is toont zijn verbondenheid met de Russische operatie in Oekraïne. Bijna alle metaalzoekers dragen militaire camouflagekleding, niet zelden van West-Europese herkomst. Deze metaalzoeker dost zich uit in militair uniform met ster van de graad van 2e luitenant op zijn schouders en een embleem op zijn borst dat voor de helft uit de Russische vlag bestaat en voor de helft uit het “Z”-symbool.

Franz-Jozef Land:  over annexeren gesproken

Tot de Oblast Archangelsk behoorde ook Franz-Josef Land, een archipel (een groep van 192 eilanden) dat door de Noren werd “herontdekt”, maar die lieten deze verder liggen en de archipel werd nadien door een Oostenrijkse expeditie in 1873  “gekoloniseerd” en naar de Oostenrijkse keizer vernoemd. Echte inheemse inwoners kent Franz-Josef Land niet. Militairen en wetenschappers verblijven er thans, en toch lijkt het de moeite  waard om het eens in het echt te ervaren en te bekijken. In 1923 werd Franz-Josef Land door het Rode Leger ingenomen en het werd geannexeerd en “behoorde” vanaf dat moment tot de Sovjet-Unie. Nou dat annexeren door de Sovjets- thans de Russen-, dat kennen we ergens van. 

Maar het toerisme rond Franz-Josef Land werd in 2019 abrupt een halt toegeroepen door de Russische autoriteiten door een Noors cruiseschip de toegang tot de wateren te ontzeggen. Op een of andere manier komt Rusland maar niet af van het beperken van de vrijheid van gaan en staan van mensen om te ontdekken, te bekijken en van al het moois te genieten. Ondanks de verschrikkingen die het Kremlin op dit moment aanricht, is Rusland een van de mooiste en interessantste landen om te bezoeken en dat in de wetenschap dat je zelfs in één leven nooit alles gezien en ontdekt kan hebben. Maar het IJzeren Gordijn lijkt weer te zijn opgehangen. Qua gebied wat kleiner dan gedurende de Sovjet tijd, maar dat maakt het niet minder jammerlijk en eigenlijk intriest. De weg van isolationisme en geweld brengt op de korte tot de middellange termijn de Russen niets, brengt de Oekraïners niets, het brengt niemand wat. Het brengt alleen verdriet en een groot gapend gat in de kennis over het Europees continent.

Daar ontbreekt het aan. Kennis, kennis en nog eens kennis.  Want, ja, ook dat noordelijke en het Arctische deel van Rusland behoren tot het Europees continent en de Noordelijke IJszee verbindt het Noord-Amerikaanse continent via het Europese continent met het Aziatische continent. Ook Nova Zembla behoort tot diezelfde oblast Archangelsk. Maar de verhalen uit die hoek die ook een Nederlandse geschiedenis kent brengen we misschien later nog eens.

Het symbool van de duivel associëren wij met het absolute kwaad. Laten we hopen op een Rusland in de toekomst dat niet alleen een goede buur is, maar ook de Aartsengel Michaël vertegenwoordigt, dus ooit het kwaad bestrijdt zoals het kwaad bestreden moet worden. Dat vergt een ommekeer van 180 graden in verhouding tot de koers die Rusland nu meent te moeten varen. Maar daarna dringt zich de volgende vraag op. Wat is dan het absolute kwaad? Wegens een veelvoud aan gedachten, ideologieën en religies is er geen universele definitie aan te geven. Ik heb een definitie van het absolute kwaad, u heeft een definitie van het absolute kwaad, anderen hebben weer een andere definitie. Dus eerst zal deze strijd gestreden moeten worden om tot die gezamenlijke definitie te komen. Nou, vergeet het maar. Tot het moment dat die utopie waarheid wordt, quod non,  blijven we allemaal “Aarts-b-engels”.