door: © Peter-Vincent Schuld

Leidende foto: Congolese veiligheidstroepen op het vliegveld van Kisangani met op de achtergrond reclame voor mobiel telefoneren. Foto: © Peter-Vincent Schuld

Terwijl iedereen de mond vol heeft over Trump en Poetin en hun hang naar grondstoffen en we geconfronteerd worden met de gruwelijkheden in Oost-Europa vergeten we dat er in Oost-Afrika een schier eeuwigdurende orgie van moorden en verkrachtingen plaatsvindt in de Democratische Republiek Congo. Wat een paradijs zou kunnen zijn voor ieder mens die op zoek is naar rust, natuur en zuiverheid  is een wreed oord sinds decennia.

Sinds januari van dit jaar is het geweld in alle hevigheid toegenomen, dit in een deel van het land waar het vaker al onrustig tot gewelddadig was. Congo is één van de rijkste landen qua bodemschatten en juist dat haalt klaarblijkelijk het slechtste in de mens naar boven. Het zou ook anders kunnen….. en moeten.

Congo, een oude Belgische kolonie, wordt voornamelijk in het noordoosten geteisterd door rebellen annex terroristen van M23. Een uiterst gewelddadige en wrede militie die gesteund wordt door Rwanda, haar president, Paul Kagame en het Rwandese regeringsleger, die de soevereiniteit van de Democratische Republiek Congo aan haar laars lappen.

Het is Kagame klaarblijkelijk een rotzorg dat militie M23 er duchtig op los moordt onder de burgerbevolking en massaal vrouwen verkracht. De meest verschrikkelijke getuigenissen gaan de ronde over lopen van automatische vuurwapens die vaginaal worden ingebracht en waarop het vuur geopend wordt. Ik schrijf het in expliciete doch waarheidsgetrouwe bewoordingen zodat u de wreedheid begrijpt waarmee de wandaden worden toegepast.

De steun Rwanda aan de terroristen van M23, een voornamelijk Tutsi-geleide groep geeft, geschiedt open en bloot en wordt internationaal onderkend.  De onrust in noorden en noordoosten van Congo (de Kivu streek) heeft een lange geschiedenis. Aan de broze vrede kwam in 2009 tot een bruut einde en in 2012 ontstond het rebellenleger M23.

Het gebied dat zij onder controle heeft is in al die tijd enorm gegroeid omvat nu ook de grensstad Goma en tal van kleinere stadjes. Ook de internationale vredesmacht in de regio bleef niet gespaard voor het geweld, 13 militairen werden bruut om het leven gebracht. Helaas geen novum. In Kigali, Rwanda werden op 7 april 1994 10 Belgische blauwhelmen vermoord door toenmalige regeringstroepen.

Vier van hen werden gelyncht met messen, bajonetten, machetes en alles wat voor handen was. Onder de doden sergeant eerste klasse, Yannick Leroy, wiens broer Pierre Leroy ook als militair diende bij de Belgische Explosieven Opruimingsdienst (DOVO). De impact die de moord op zijn broer tot gevolg had heeft hem totaal gesloopt. Achter de normaal goedlachse en goedhartige Pierre Leroy, die van ons de bijnaam “Bommetje” kreeg, ging er een meer van verdriet en boosheid schuil die uw redacteur iedere keer voelde en zag als hij Pierre ontmoette. Je mag 100 x journalist zijn, maar als je iemand zijn diep verdriet voelt, dan laat je dat niet koud.

Het credo van mensenrechten dat altijd zo door de Europese Commissie wordt uitgedragen, blijkt toch vaak een lege doos. Rijkelijk laat liet de Europese Commissie wat van zich horen. Met een paar memes en wat woorden kom je er niet mee. Waar zijn de protesten in de straten van Brussel, Amsterdam, Berlijn en Parijs?

Het dodental onder de burgers is sinds januari, en dan zijn de schattingen nog laag en voorzichtig, maar wel opgelopen naar ten minste zo´n 10.000 mensen die net als u en ik gewoon een fatsoenlijk leven willen leiden. Meer dan een miljoen mensen zijn op de vlucht geslagen voor het geweld. Maar nee, Afrika is zogenaamd een “onbelangrijk continent, who cares?”  Zij die anders de mond vol hebben van discriminatie, inclusiviteit en diversiteit vinden deze catastrofe en misdaden tegen de menselijkheid  klaarblijkelijk niet “sexy” genoeg. Dan te weten dat het menselijk leven in haar oorsprong, vanuit evolutionair perspectief, is begonnen op het Afrikaans continent.

Extra pijnlijk is dat de genocide op de Tutsi´s in Rwanda, waarvan afgelopen jaar op 8 april de herdenking plaatsvond en waarbij de voormalige voorzitter van de Europese Raad, Charles Michel, de hand schudde van de Rwandese president Kagame in Kigali en zijn steun aan terreurgroep M23 destijds al gekend was.

Binnen de Europese Unie was België het eerste land dat sancties afkondigde tegen Rwanda, waarna Duitsland volgde. Buiten de EU was het Groot-Brittannië die het voorbeeld van België en Duitsland volgde.

Qua politieke lijn, lijkt Groot-Brittannië steeds meer een weg terug te volgen naar de wereld van de Europese Unie.

Het  Congolese regeringsleger staat redelijk machteloos, De oorzaken hiervan zijn divers. Krijgsgevangenen worden gedwongen tegen hun eigen troepen te vechten, de wapens een het ander materieel dat ter beschikking is beperkt en er is sprake van het feit dat eenheden en gelieerde lokale milities zich met andere zaken bezig houden in plaats van hun taak uit te voeren.  Diegenen  die wel vechten lopen tegen een 8000 man tellende M23 aan die elke wreedheid niet schuwen.

Als de troepen in gevecht gaan. dan gaan ze hard, maar als ze geconfronteerd worden met een overmacht of hebben slecht materieel dan vallen ze, verdrietig genoeg ten prooi aan de gruwelijke dood waarbij het gebruik van machetes waarmee lichamen aan stukken worden gehakt, niet wordt geschuwd. De waarde van een mensenleven is onderhevig aan een zodanige hyperinflatie dat waarde en waardigheid niet meer bestaan.

De grondstoffen die de regio te bieden heeft, zijn van belang voor allerhande elektronische gadgets en de vermeend noodzakelijke energietransitie. U vindt ze terug in uw mobiele telefoons.  Maar welke prijs moet er voor betaald worden? Rwanda exporteert de uit Congo gestolen grondstoffen zonder scrupules. Dus wie deze grondstoffen koopt maakt zich schuldig aan heling. De hele wereld is boos op Trump en Poetin in relatie tot grondstoffen , maar waar is de verontwaardiging als het over mijnheer Paul Kagame gaat? Feitelijk worden de moordenaars van M23  en gesteund door het Rwandese regeringsleger.

Pas op 25 februari wordt aan j.kl. wordt aan dit thema aandacht besteed door de raad van de ministers van Buitenlandse Zaken van de Europese Unie: Er volgt een conclusie:

“The Foreign Affairs Council exchanged views on the situation in the Democratic Republic of the Congo, where the conflict has dramatically escalated since the beginning of January, and is aggravated by the renewed offensive of the M23 in the eastern part of the country supported by the Rwandan Armed Forces.

Territorial integrity is non-negotiable in Congo, as well as in Ukraine. The UN charter applies everywhere.

Kaja Kallas, High Representative for Foreign Affairs and Security Policy and President of the Foreign Affairs Council

The High Representative discussed with ministers her initiative based on diplomatic efforts in support of the Luanda and Nairobi peace process, but also on additional steps, such as: the suspension of EU defence consultations with Rwanda, and the intention to implement restrictive measures depending on the situation on the ground. She also announced that the Memorandum of Understanding regarding critical raw materials will be under review.

• Democratic Republic of the Congo: Statement by the High Representative on behalf of the EU on the latest escalation in eastern DRC, 25 January 2025 “

Even een stukje geschiedenis. De DRC, de Democratische Republiek Congo is een voormalige Belgische kolonie dat nadat het privé bezit was van de Belgische Koning Leopold II overging in eigendom van het Koninkrijk der Belgen zoals België formeel heet. Op 30 juni 1960 werd het land onafhankelijk. 

De scheiding, de staatsschulden van Belgisch Congo, de financiële compensaties voor de Belgen die het land moesten verlaten werd afgehandeld door het Fonds Belgo-Congolais, feitelijk een bilaterale internationale instelling naar internationaal recht. De instelling werd in 2010 opgeheven en de nog af te handelen zaken werden overgenomen door de Belgische Federale Overheidsdienst Financiën.

Rwanda is samen met Burundi een voormalige Duitse kolonie die aan het einde van de Eerste Wereldoorlog middels het Verdrag van Versailles een Belgisch mandaatgebied werd en later een trustgebied. Later volgde de scheiding tussen Rwanda en Burundi.

Wat veel mensen niet weten is dat ook de Duitsers, zij het op kleinere schaal dan andere landen, de nodige koloniën in Afrika bezaten, inclusief een Duitse koloniale vlag. Zo ziet u dat een oorlog op het Europese continent ver over de grenzen van het betrokken continent grote politieke en bestuurlijke gevolgen kunnen hebben.

Foto: Peter-Vincent Schuld

Maar hier komen we een tegenstrijdigheid tegen. De Duitse lutherse en controversiële staatsman Otto von Bismarck had het helemaal niet zo op het koloniseren en was in feite een tegenstander, maar op zijn eigen politieke hachje te redden koos hij ervoor om de Duitse handelskolonies in Afrika, onder de Duitse koloniale handelsvlag om te vormen tot protectoraten in Afrika onder de Duitse koloniale keizerlijke vlag.

In feite was het een antwoord op het revanchisme van de Franse ten gevolge van de Frans-Duitse oorlog. De West-Europese pacificatie van nu, en twee wereldoorlogen verder, laten in zekere zin tot op de dag van vandaag hun sporen na.

Het mobieltje, de GSM

Ik liep ooit door de straten van Kigali, de hoofdstad van Rwanda. Een publieke telefooncel met koperdraad, werd volop gebruikt. Toen was telefoongeluk relatief nog heel gewoon. Maar ik zag tegelijkertijd overal reclames voor het mobiel telefoneren.

Uiteindelijk komen de gestolen grondstoffen onder andere in de mobiele telefoons terecht. De openbare telefoons zijn echt uit het straatbeeld aan het verdwijnen.

Ik liep eveneens ooit door de straten van de Congolese hoofdstad Kinshasa, overal reclame voor mobiele telefonie. Terugkijkend op wat ik destijds waarnam, krijg ik een gevoel dat ik destijds, zeker in Congo, een exponent van kannibalistische  economie waarnam. Immers de mobieltjes waarmee gebeld wordt, ook in Congo, bevatten spreekwoordelijk, het bloed, de zielen en de aan flarden geschoten baarmoeders in Congo.

Misschien zegt u “Ik heb niks met dat Afrika, het is en blijft toch een bende”.  Een onzorgvuldige dekolonisatie heeft aan de stabiliteit van Afrika geen goed gedaan. Van een verregaande Europese integratie zoals we die nu kennen waarbij we geschillen aan de onderhandelingstafel oplossen, is Afrika achtergebleven in een bestuurlijke chaos met miljoenen en miljoenen doden op het continent tot gevolg.

Van enige synchronisatie van onafhankelijkheid met waarborgen voor een stabiel, integer bestuur met waarborgen voor een degelijk rechtsstaat was geen sprake en geen tijd destijds. Het waarom is niet zo’n complexe vraag, maar het antwoord daarop is niet geschikt voor dit verhaal, dan dwalen we te veel af.

Maar het continent kampt net zoals bij ons, met falende politici, corruptie en islamitische aanslagen. Alleen op een andere schaal. Burgers zijn het beu maar kunnen zich niet of nauwelijks verweren of worden niet beschermd. Het haalde hier amper het nieuws, maar zeer recentelijk werden er nog 70 christenen onthoofd in Congo, door de Centraal-Afrikaanse tak van Islamitische Staat. 

Haalde het bij ons de opening van het nieuws?  Nee!! Een regelrechte schande! Wat hebben deze mensen misdaan om onthoofd te moeten worden?  Op het gebouw van de Europese Commissie werd niet de Congolese vlag geprojecteerd als blijk van medeleven. Je steekt de Wetstraat over in Brussel, je begeeft je via de trappen naar de Belliardstraat in Brussel, pakt een zijstraatje waarbij je op bij het Luxemburgplein komt, je laat het Europees Parlement letterlijk achter je en je gaat het eerste straatje naar rechts en je bent bij de Congolese Ambassade in Brussel. Zo dicht ligt Congo bij de Europese Unie.

Er wordt een achterhoede gevecht gevoerd. Al in 2019 meldt Radio Okapi , een lokale radiozender en nieuwswebsite dat de burgemeester van het Congolese grensplaatsje Oicha de noodkreet slaakt om de militaire politie van Congo de bevelsvoering over de Congolese troepen in het grens gebied over te nemen. Nu 6 jaar later, het stuk werd gepubliceerd op 25 februari 2019 heeft men nog steeds geen vuist kunnen maken.

Er zal niets anders opzitten dan een interventiemacht op te zetten onder de leiding van de regionale grootmacht Kenia binnen het verband van de East African Union (EAC) om orde op zaken te stellen aangevuld met eventuele instructeurs uit westerse landen. Maar agressor Rwanda maakt ook deel uit van deze club die een beetje is opgezet naar voorbeeld van de Europese Unie en waarvan het hoofdkwartier is gevestigd in Arusha, Tanzania. Dan stelt zich de vraag of er een interventiemacht binnen het verband van de Afrikaanse Unie (ook opgezet naar het voorbeeld van de EU) een mogelijkheid is. Vooralsnog lijkt er de politieke wil niet te bestaan en in Europa hebben we alle ogen gericht op Oekraïne.

Toch is het bijna een ereschuld om in de voormalige Europese kolonies de bevolking te hulp te schieten, maar in Europa hebben we onze defensie niet op orde en zijn operationeel niet in staan om echt een verschil te maken.

Het lastige is dat dit niet de enige brandhaard in Afrika is, ook in westelijk Afrika zijn de Russen en Islamitische Staat en Al Qaeda in rap tempo alle landen aan het terroriseren. Het gevolg is dat er een nieuwe vluchtengelingenstroom gaat ontstaan richting Europa. Ook daar in westelijk Afrika gaat het om jihadisme en de aldaar aanwezige Russen het Russische Afrika Korps en een overgebleven tak van de Wagner Group die op grondstoffen azen en waarbij de strijd tegen de jihadisten niet meer is als een instrument om controle te verwerven over kostbare grondstoffen.

Hoeveel doden moet er nog vallen tot we terugkeren naar een begin van beschaving? Dit alles is de harde keerzijde van de moderne technologie en de energietransitie.

Daar waar het menselijk leven evolutionair begon, eindigt het voor de aldaar levende mensen op een manier die te gruwelijk is voor woorden en het kan dus ook niet bij woorden blijven.