door Koos van Houdt

Een eenvoudige journalist wil als staatsburger graag zijn teksten verspreiden.
Een open internet is daar erg geschikt voor. Maar alle romantiek rondom
netneutraliteit en wereldwijd te verspreiden informatie is wel zo ongeveer
verdwenen. Grote, meest Amerikaanse technologiebedrijven als Google, Facebook,
Amazon en Microsoft wisten veel macht naar zich toe te trekken. Hoe moet de
Europese Unie reageren?

Estland is een mooie proeftuin gebleken met het elektronische ID-paspoort voor
alle burgers. Je kunt zo digitaal alles regelen waarvoor we in de lage landen
nog steeds naar een loket moeten. In Nederland soms wel twintig kilometer
verderop. Dat komt door de steeds grotere gemeenten. Het raadhuis staat daardoor
soms op gekke en afgelegen plekken.

Daarom willen we ook wel zo’n digitaal loket. Maar bij verkiezingen zoals vorige
week, blijkt het nog niet zo eenvoudig om een veilige digitale omgeving te
organiseren. Dus worstelden we toen met die onhanteerbare stembiljetten en al
dan niet te kleine rode potloden. Ik ben al zo oud, dat ik de tijd nog heb
meegemaakt dat we wel elektronisch konden stemmen. Nooit van enige fraude
gebleken. Maar zogenaamde deskundigen maakten veel stennis over de kans dat het
toch fout zou gaan. Dus gingen we lekker ouderwets weer met van die rode
potloodjes op vellen papier zo groot als beddenlakens stemmen. Ook nu blijkt
niet van fraude. Maar wie ging stemmen houdt toch ook nu zijn hart vast. Zoveel
dagen na de verkiezingen was er nog geen complete uitslag binnen. Wie bewijst
dat er tussen woensdag en nu niet ergens toch iets verkeerd is gegaan met het
eerlijk tellen?

In steeds meer Europese lidstaten zijn de afgelopen jaren op nationaal niveau
allerlei initiatieven ontstaan. Terwijl de Europese Unie bezig was met eerst in
2019 verkiezingen en daarna lang slepende onderhandelingen over een
meerjarenbegroting, gingen de ontwikkelingen in de digitale wereld gewoon door.
We leerden dat banken meer moesten gaan doen om witwassen te bestrijden. Maar
mogen telecommaatschappijen dan wel bankdiensten gaan aanbieden, gewoon omdat
het digitaal kan? En moet het voor iemand als Donald Trump mogelijk worden
gewoon zijn eigen platform op internet op te zetten? Een eigen soort Trumper, nu
Twitter voor hem is geblokkeerd?

Het is dus de hoogste tijd om te bezien hoe al die uiteenlopende nationale
initiatieven en oplossingen op deelterreinen bij elkaar geveegd kunnen worden.
Eén ding is duidelijk voor vrijwel alle lidstaten. Op de Europese interne markt
is alleen ruimte voor eenvormig Europees digitaal beleid. Met Europese steun
worden ook glasvezelnetwerken aangelegd. Lidstaten kunnen ieder voor zich
onvoldoende een deuk in een pakje boter slaan.

Het begrip ‘Digitaal Kompas’ is geboren.

Donderdag en vrijdag zal veel journalistieke aandacht zijn gericht op een klein
onderdeel van dit veel grotere probleem. Het zal dan gaan om het voorgenomen
Digitale Vaccinatiepaspoort. Daar heeft de Europese Commissie een week geleden
een voorzet voor gedaan. Dat is zonder meer een voorbeeld voor al die andere
onderwerpen die vallen onder het Digitaal Kompas.

De omvang van de agenda daarachter is echter indrukwekkend en raakt ons allemaal.
Want we gebruiken allemaal internet en we zitten tegenwoordig allemaal op
sociale media. We gebruiken Google veelvuldig om informatie te zoeken. En
vanwege de coronacrisis zijn Amazon.com en kleiner broertje Bol.com de
aankoopplatformen geworden waarvan of via wie we onze spullen betrekken.

Wie de overheid wil afschaffen omdat we kort worden gehouden vanwege de strijd
tegen het coronavirus , snijdt zichzelf flink in de vingers. Die overheid speelt
namelijk een belangrijke rol in dit Digitale Kompas. Niet om alles zelf te
regelen. Wel om het bedrijven mogelijk te maken goede dingen te bedenken en
investeringen te doen.

Toch moet aan ieder van ons ook voldoende veiligheid geboden worden. Je kunt
bedrijven als Google en Facebook niet hun bestaan betwisten. Maar de overheid,
ook de Europese, blijkt zeer nodig om daaraan de nodige wettelijke spelregels te
verbinden.Een begin daarvan is een paar jaar geleden al gemaakt met de Europese
privacy-wetgeving. Daar hebben we misschien in al onze kleine verbanden van
verenigingen, buurtwinkels sportclubs en kerkelijke gemeenten last van. Maar
vooral is die Algemene Verordening Gegevensbescherming nodig geoordeeld om ons
te beschermen tegen het misbruik van persoonsgegevens door grote jongens als
Google en Facebook.

Er zijn de afgelopen maanden door de Europese Commissie heel wat initiatieven
ontplooid op weg naar betere wetgeving. Te noemen zijn de Europese verordening
ter regeling en bescherming van digitale informatie (Data governance Act), de
Europese verordening inzake digitale dienstverlening (Digital Services Act) en
de Europese verordening inzake de bescherming van de Europese digitale interne
markt (Digital Markets Act).Het is onmogelijk in dit artikel alle belangrijke
details van deze komende wetgeving te beschrijven. De bedoeling is daar dit
kalenderjaar mee aan de slag te zijn en in de eerste helft van 2022 Europese
wetten goedgekeurd te hebben.

Er zit onder meer een strategisch doel achter. Dat doel is om de Europese
achterstand op de grote jongens uit vooral de Verenigde Staten een klein beetje
te kunnen inlopen. Daarom worden vooral de twintig grootste platforms onder een
strenger regime gezet. Europese initiatieven krijgen meer kans doordat deels
gekozen wordt voor zogenaamde ‘open broncodes’. Dat verkleint de afhankelijkheid
van deze Amerikaanse giganten. Maar dat is niet eens het belangrijkste. Pas heel
diep in de beleidsstukken die inmiddels ook door de Nederlandse overheid over al
deze zaken zijn gepubliceerd, komt naar boven dat het wel degelijk ook gaat om
onze grondwettelijk gewaarborgde vrijheden.

We mogen in principe op internet doen en laten wat we willen. Maar toch vinden we
het goed als platforms, ongeacht hun omvang, aan banden worden gelegd bij het
doorgeven van criminele informatie of bij voorbeeld kinderporno. Het internet,
de digitale wereld, moet ons niet boven het hoofd groeien. Dankbaar voor de
mogelijkheden. Maar het is en blijft een hulpmiddel. Als de overheid in de
gewone wereld ons beschermt tegen kwade praktijken, moet het dat ook doen in de
digitale wereld. Daarover gaat het in het Digitale Kompas.